در روزهای اول پس از تولد، پوست نوزاد به طور شگفت انگیزی نرم و لطیف است. اما وقتی فقط چند روز بعد، متوجه پوسته ریزی نوزاد خود می شوید، ممکن است نگران شوید و فکر کنید مشکلی وجود دارد.
در واقع، این اتفاق در بیشتر نوزادان رخ می دهد و در اغلب موارد کاملا طبیعی است.
دکتر «مارنی تورل»، متخصص کودکان، می گوید: «پوست نوزاد بعد از تولد باید خود را با دنیای بیرون از رحم تطبیق دهد. نکته مهم این است که بدانیم چه نوع پوسته ریزی طبیعی است و چه زمانی باید اقدامی انجام دهیم.»
در ادامه، درباره علت پوسته ریزی نوزاد، تفاوت آن با خشکی پوست و مواردی که ممکن است نشانه یک بیماری پوستی باشند، توضیح داده ایم تا خیال تان راحت شود و بدانید چطور از پوست لطیف نوزادتان مراقبت کنید.
آیا پوسته ریزی نوزاد طبیعی است؟
بله. تقریبا همه نوزادان در دو هفته ی اول زندگی خود وارد مرحله ای از پوسته ریزی پوست می شوند.
این پوسته ریزی نوزاد معمولا در دست ها و پاها دیده می شود، اما ممکن است روی شکم، کمر یا حتی باسن نوزاد نیز ظاهر شود. اگر فقط در ناحیه سر نوزاد متوجه پوسته های سفید یا زرد رنگ شدید، احتمالا با «کلاه گهواره ای» یا همان cradle cap روبه رو هستید؛ حالتی بی خطر که در آن تکه های چربی و پوسته روی پوست سر تجمع می کنند.
شدت پوسته ریزی نوزاد متفاوت است و همیشه به معنای خشکی پوست نیست. در واقع، ممکن است فقط لایه بیرونی پوست خشک به نظر برسد، در حالی که زیر آن پوست تازه و مرطوب وجود دارد.
به گفته دکتر تورل: «پوسته ریزی نوزاد شبیه به پوست اندازی است. لایه خارجی پوست جدا می شود تا جای خود را به لایه ای جدید و سالم بدهد.»
اما برخی نوزادان هم زمان پوسته ریزی و خشکی پوست دارند. برای تشخیص تفاوت این دو حالت به این نکته دقت کنید:
پوسته ریزی نوزاد در حالت طبیعی معمولا تا پایان دو هفته ی اول زندگی از بین می رود، اما خشکی پوست ممکن است طولانی تر بماند یا حتی به یک مشکل مزمن تبدیل شود. اگر پس از دو هفته همچنان پوست نوزاد خشک و پوسته پوسته بود، بهتر است به پزشک یا متخصص پوست مراجعه کنید.
علت پوسته ریزی نوزاد
علت های مختلفی برای پوسته ریزی نوزاد وجود دارد؛ برخی طبیعی و موقتی هستند، اما در مواردی می توانند نشانه یک بیماری پوستی باشند. در ادامه، هر دو حالت را توضیح داده ایم.
پوسته ریزی نوزاد ناشی از بارداری و زایمان
در بیشتر نوزادان، پوسته پوسته شدن پوست نتیجه روند طبیعی بارداری و تولد است و معمولا ظرف چند هفته برطرف می شود.
در دوران بارداری، نوزاد درون مایع آمنیوتیک قرار دارد. این مایع از جنین محافظت می کند، اما تماس طولانی مدت با آن می تواند برای پوست حساس نوزاد کمی خشن باشد. برای همین، در حدود میانه بارداری، بدن جنین لایه ای ضخیم و سفیدرنگ به نام «ورنيکس» تولید می کند که مثل یک کرم محافظ عمل می کند.
وقتی نوزاد به دنیا می آید، معمولا در بیمارستان بدن او تمیز می شود و همراه با شست وشوی مایع آمنیوتیک و خون، ورنيکس نیز از بین می رود. از آنجا که این لایه محافظ دیگر وجود ندارد، پوست نوزاد چند لایه از سطح خود را به طور طبیعی می ریزد تا پوست تازه و سالم نمایان شود.
همچنین، میزان ورنيکس با طول مدت بارداری ارتباط دارد. نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می آیند، ورنيکس بیشتری دارند، در حالی که نوزادان رسیده یا دیررس، معمولا ورنيکس کمتری روی پوستشان دیده می شود.
دکتر تورل توضیح می دهد: «نوزادانی که مدت بیشتری در رحم باقی می مانند، تماس طولانی تری با مایع آمنیوتیک دارند، به همین دلیل معمولا پوستشان پس از تولد بیشتر پوسته می دهد.»
زمانی که پوسته ریزی نوزاد نشانه بیماری است
در بعضی موارد، پوسته ریزی نوزاد ممکن است به یک بیماری پوستی مربوط باشد. تشخیص دقیق این شرایط نیاز به معاینه توسط پزشک یا متخصص پوست دارد. برخی از این بیماری ها عبارت اند از:
- اگزمای نوزادی:
اگزما (درماتیت آتوپیک) گاهی در ماه های ابتدایی زندگی ظاهر می شود. حدود 60 درصد از مبتلایان به اگزما، پیش از یک سالگی دچار آن می شوند. پوست در این حالت قرمز، ملتهب و خارش دار است و هنگام بهبود، پوسته پوسته می شود تا پوست جدید جایگزین شود.
اگزمای نوزادی معمولا روی صورت یا پوست سر دیده می شود و به ندرت در ناحیه پوشک ایجاد می شود. - ایکتیوز (Ichthyosis):
در این بیماری ژنتیکی، نوزاد با یک لایه اضافی پوست متولد می شود. این لایه به مرور ترک می خورد، پوسته می شود و باعث خارش می گردد. در موارد شدید، نوزاد ممکن است به مراقبت ویژه در بخش NICU نیاز داشته باشد و در محیطی با رطوبت بالا نگهداری شود تا پوستش به حالت طبیعی بازگردد. - پسوریازیس:
پسوریازیس نوعی التهاب پوستی است که معمولا در سنین بالاتر (بعد از 15 سالگی) دیده می شود، اما در برخی موارد نادر می تواند در نوزادان نیز بروز کند. حدود یک سوم بیماران، از دوران کودکی علائم اولیه را تجربه می کنند.
در این حالت، پوست نوزاد دچار برجستگی های پوسته دار و خارش دار می شود که شبیه به پوسته های کلاه گهواره ای است. اگر کلاه گهواره ای نوزادتان با مراقبت های معمولی بهتر نشد، ممکن است نیاز به بررسی از نظر پسوریازیس داشته باشد.
درمان پوسته ریزی نوزاد؛ نکاتی برای مراقبت از پوست لطیف نوزاد
در بیشتر موارد، پوسته ریزی نوزاد نیازی به درمان خاصی ندارد و به طور طبیعی طی یکی دو هفته برطرف می شود. با این حال، در این دوران حساس، رعایت چند نکته ساده می تواند به محافظت بهتر از پوست لطیف نوزاد و کاهش ناراحتی او کمک کند. در ادامه، پنج راهکار کاربردی برای درمان پوسته ریزی نوزاد و مراقبت از پوستش را معرفی می کنیم.
-
پوست نوزاد را دست کاری یا لایه برداری نکنید
اولین واکنش بسیاری از والدین هنگام مشاهده ی پوسته ریزی نوزاد، تلاش برای کندن یا پاک کردن آن هاست. اما بهتر است در برابر این وسوسه مقاومت کنید.
دکتر تورل می گوید: «پوسته های سطحی در واقع از پوست تازه و سالم زیرین محافظت می کنند. بنابراین، جدا کردن آن ها می تواند باعث آسیب به پوست تازه شود.»
بهترین کار این است که اجازه دهید پوست نوزاد خودش به صورت طبیعی و بدون دخالت جدا شود. در غیر این صورت، ممکن است پوست قرمز، حساس یا حتی زخمی شود.
-
پوست نوزاد را همیشه مرطوب نگه دارید
اگر می خواهید در روند درمان پوسته ریزی نوزاد کاری انجام دهید، رطوبت رسانی بهترین گزینه است.
می توانید از کرم های ملایم و مخصوص نوزادان یا پمادهای محافظ مانند وازلین یا کرم های پایه روغن پتروشیمی (مثل آکوافور) استفاده کنید. این محصولات ممکن است ظاهر پوست را فورا تغییر ندهند، اما از خشک تر شدن آن جلوگیری می کنند و باعث می شوند لایه ی جدید پوست سالم تر رشد کند.
برای مراقبت روزمره از پوست نوزاد، این نکات را به خاطر بسپارید:
- در هوای سرد، نوزاد را خوب بپوشانید تا پوستش از هوای خشک محافظت شود.
- پس از هر حمام، زمانی که پوست هنوز کمی مرطوب است، از کرم مرطوب کننده استفاده کنید.
- از دستگاه بخور یا رطوبت ساز در اتاق نوزاد بهره ببرید تا هوا خشک نشود.
مرطوب نگه داشتن پوست نه تنها در دوران پوسته ریزی، بلکه در ماه های بعدی نیز ضروری است، زیرا پوست نوزاد تا مدت ها پس از تولد در حال تکامل و حساس است.
-
هنگام شست وشوی نوزاد بسیار ملایم باشید
تا زمانی که بند ناف نوزاد به طور کامل جدا نشده و محل ختنه (در صورت انجام) ترمیم نشده است، بهتر است از حمام اسفنجی استفاده کنید. یعنی به جای غوطه ور کردن نوزاد در آب، با یک دستمال نرم و مرطوب و مقدار کمی صابون ملایم بدنش را تمیز کنید.
به گفته ی دکتر تورل: «برای شست وشو فقط از دستمال خیلی نرم یا حتی از دستان خودتان استفاده کنید. نیازی به ساییدن یا اسکراب پوست نیست.»
آب باید ولرم باشد، نه داغ یا خیلی سرد. همچنین، مدت حمام را کوتاه نگه دارید؛ حدود 5 تا 10 دقیقه کافی است.
حمام طولانی مدت ممکن است باعث از بین رفتن چربی طبیعی پوست نوزاد شود و خشکی را تشدید کند.
-
از مواد شیمیایی و محصولات عطردار پرهیز کنید
پوست نوزاد بسیار حساس است و مواد شیمیایی قوی یا عطرها می توانند آن را تحریک کنند. هنگام انتخاب صابون، شامپو یا لوسیون، محصولاتی را برگزینید که بدون عطر و مخصوص پوست نوزادان هستند.
همچنین، به شوینده ی لباس نوزاد نیز توجه کنید. شوینده های حاوی رایحه یا مواد سفیدکننده می توانند باعث قرمزی و تحریک پوست شوند. بهتر است از پودر یا مایع لباسشویی مخصوص نوزاد استفاده کنید و پس از شست وشو لباس ها را خوب آب کشی کنید تا هیچ اثری از مواد شوینده باقی نماند.
-
نوزاد را از درون نیز آبرسانی کنید
رطوبت رسانی فقط از بیرون نیست! برای حفظ سلامت پوست، باید مطمئن شوید نوزادتان به اندازه کافی شیر می خورد.
شیر مادر یا شیر خشک هر دو رطوبت مورد نیاز بدن نوزاد را تأمین می کنند. اما هرگز تا قبل از شش ماهگی به نوزاد آب ندهید، مگر با توصیه مستقیم پزشک.
اگر نگران مقدار شیری هستید که نوزاد دریافت می کند (مثلا اگر کمتر پوشک خیس می کند یا وزنش افزایش نمی یابد)، حتما با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در اغلب موارد، پوسته ریزی نوزاد بدون نیاز به دارو یا درمان خاصی برطرف می شود. اما گاهی علائم می توانند نشانه وجود مشکل باشند.
در این شرایط، لازم است با پزشک تماس بگیرید:
- اگر پوست نوزاد قرمز، تحریک شده یا همراه با زخم و خون ریزی است.
- اگر پوسته ریزی بیش از سه هفته طول کشیده است.
- اگر نوزاد بی قرار است، تب دارد یا پوستش به نظر «ملتهب و عصبی» می رسد.
دکتر تورل تأکید می کند: «اگر پوست نوزاد به رنگ قرمز تند درآمده، او ناراحت است یا تب دارد، حتما باید به پزشک مراجعه شود. ممکن است این علائم نشانه ی عفونت یا بیماری جدی تری باشند.»
سخنی از نی نی تینی
در بیشتر موارد، پوسته ریزی نوزاد بخشی طبیعی از روند سازگاری بدن او با محیط جدید است. بنابراین نیازی نیست نگران باشید. کافی است با صبر و مراقبت ملایم، اجازه دهید پوست نوزاد خودش ترمیم شود. استفاده از محصولات ملایم، حفظ رطوبت محیط و توجه به علائم غیرعادی، بهترین راهکار برای داشتن پوستی سالم و نرم در نوزاد شماست.
آیا نوزاد شما هم بعد از تولد دچار پوسته ریزی شده است؟ تجربه تان از مراقبت از پوست او را در بخش نظرات با دیگر مادران به اشتراک بگذارید تا آن ها هم از تجربه ی شما استفاده کنند.
