پورپورای هنوخ شوئن لاین که در منابع پزشکی با نام واسکولیت IgA هم شناخته می شود، یکی از انواع شایع واسکولیت در کودکان است. این بیماری معمولا باعث ایجاد یک بثورات پوستی به رنگ قرمز مایل به بنفش روی پوست کودک می شود. این دانه ها ممکن است گاهی کمی خارش داشته باشند، اما معمولا دردناک نیستند. در کنار این بثورات پوستی، کودک می تواند علائم دیگری مانند درد شکم یا درد مفاصل را نیز تجربه کند. خوشبختانه در اکثر موارد، نشانه ها در مدت چند ماه بدون درمان خاصی برطرف می شوند. در ادامه با این عارضه بیشتر آشنا می شویم.
پورپورای هنوخ شوئن لاین چیست؟
پورپورای هنوخ شوئن لاین یک نوع واسکولیت در کودکان است. واسکولیت به حالتی گفته می شود که در آن رگ های خونی دچار التهاب و تورم می شوند. در این نوع خاص از واسکولیت، التهاب بیشتر در رگ های کوچک پوستی دیده می شود، اما ممکن است کلیه ها، روده ها و حتی مفاصل کودک را نیز درگیر کند. در پزشکی ایرانی، پزشکان این بیماری را «واسکولیت IgA» می نامند، چون نوعی آنتی بادی به نام IgA در ایجاد آن نقش اصلی دارد.
در این بیماری، بدن مقدار زیادی از این آنتی بادی را در رگ ها جمع می کند. این تجمع باعث آسیب دیدگی دیواره رگ و نشت مقدار کمی خون زیر سطح پوست می شود. همین موضوع سبب پیدایش دانه های قرمز-بنفش شبیه کبودی های کوچک می شود که مادران آن را به صورت «لکه های نقطه ای یا برجسته» روی پوست کودک می بینند.
پورپورای هنوخ شوئن لاین می تواند در هر سنی دیده شود، اما شیوع بسیار بیشتری در کودکان دارد؛ به خصوص بین سنین 3 تا 10 سال. این مورد در منابع تخصصی کودکان نیز تأیید شده است.
خبر خوب این است که این نوع واسکولیت در کودکان معمولا خطرناک نیست و خودبه خود طی چند هفته تا چند ماه بهتر می شود. هرچند در بزرگسالان ممکن است شدیدتر باشد، به خصوص زمانی که کلیه ها درگیر شوند.
علائم و نشانه ها در پورپورای هنوخ شوئن لاین
پورپورای هنوخ شوئن لاین معمولا چهار عضو بدن را درگیر می کند: پوست، مفاصل، شکم و کلیه ها. اولین و شایع ترین علامت، بثورات نقطه ای قرمز یا بنفش رنگ روی پوست است. این بثورات معمولا برجسته هستند، اما دردناک نیستند و خارش قابل توجهی هم ندارند. این دانه ها بیشتر در پاها، پشت ساق، ران ها و گاهی در ناحیه باسن کودک دیده می شوند.
سایر علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد و ورم مفاصل، به ویژه در زانو و مچ پا
- دردهای شکمی که ممکن است رفت وبرگشتی باشند
- حالت تهوع و گاهی استفراغ
- اسهال
- وجود خون در ادرار
- وجود خون در مدفوع
این نشانه ها ممکن است مادر را نگران کنند، اما در بسیاری از موارد شدت علائم در کودکان خفیف تر است و با استراحت و مراقبت کاهش پیدا می کند.
علت ایجاد پورپورای هنوخ شوئن لاین
این بیماری یک بیماری خودایمنی محسوب می شود؛ یعنی سیستم ایمنی بدن کودک به اشتباه به رگ های سالم حمله می کند. علت قطعی هنوز شناخته نشده، اما طبق مشاهدات بالینی، حدود نیمی از کودکان قبل از بروز این بیماری یک عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی شدید داشته اند.
برخی محرک های احتمالی شامل:
- عفونت های باکتریایی مانند گلودرد چرکی
- عفونت های ویروسی مختلف
- برخی مواد غذایی
- گزش حشرات
- بعضی داروها
- تعداد محدودی از واکسن ها
البته این عوامل به معنی ایجاد مستقیم بیماری نیستند، بلکه ممکن است سیستم ایمنی کودک را تحریک کنند و باعث واکنش غیرمعمول شوند.
عوامل خطر در بروز واسکولیت IgA
اگرچه این بیماری می تواند در هر فردی رخ دهد، اما بیش از 90 درصد موارد در سنین 3 تا 10 سال دیده می شود. عوامل دیگری که احتمال ابتلا را افزایش می دهند عبارت اند از:
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده دچار این مشکل بوده باشد، احتمال درگیری کودک کمی بیشتر می شود.
- قومیت: در مطالعات پزشکی، این بیماری بیشتر در جمعیت هایی با تبار اروپایی یا آسیایی گزارش شده است.
در ایران نیز این الگو دیده می شود و بسیاری از کودکان در همین محدوده سنی با علائم مشابه به پزشک مراجعه می کنند.
عوارض احتمالی پورپورای هنوخ شوئن لاین
در اغلب موارد، این بیماری بدون درمان خاصی ظرف سه ماه فروکش می کند. حتی اگر دوباره برگردد، معمولا باز هم خودبه خود برطرف می شود. اما در برخی کودکان، به ویژه اگر علائم شدید باشد، ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند. این مسئله در بزرگسالان شایع تر است.
عوارض احتمالی شامل:
- آسیب مزمن کلیه
- خونریزی گوارشی
- انسداد یا آسیب روده
- افزایش فشار خون در دوران بارداری زنان مبتلا (در آینده)
تشخیص واسکولیت IgA در کودکان
پزشک کودک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد و به دنبال بثورات پوستی مشخص این بیماری و وجود التهاب مفاصل می گردد. سپس درباره علائم دیگر و سابقه پزشکی کودک سؤال می کند. برای تأیید تشخیص، ممکن است آزمایش های زیر درخواست شود:
- آزمایش ادرار
- آزمایش خون
- سونوگرافی کلیه
- سونوگرافی شکم
- نمونه برداری از پوست
- نمونه برداری از کلیه (در موارد شدید)
درمان پورپورای هنوخ شوئن لاین
درمان اصلی این نوع واسکولیت در کودکان شامل کنترل علائم در خانه است. بسیاری از کودکان تنها با مصرف مسکن های معمولی مثل استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ـ که با توصیه پزشک انتخاب می شوند ـ بهبود پیدا می کنند.
اگر علائم شدیدتر باشد (مثل درد شکم یا خونریزی)، پزشک ممکن است داروهای کورتونی مانند پردنیزولون تجویز کند. در صورتی که بثورات یا دردها از بین نرفتند، مراجعه مجدد به متخصص اطفال ضروری است.
در برخی موارد نادر که خطر آسیب کلیه یا روده وجود دارد، پزشک از داروهایی برای کنترل سیستم ایمنی استفاده می کند تا از بروز عوارض جلوگیری شود.
آیا این بیماری خودبه خود خوب می شود؟
بله، در بیشتر کودکان این بیماری بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می یابد. علائم معمولا یک تا سه ماه طول می کشد و در بسیاری از کودکان حتی زودتر هم فروکش می کند. البته امکان بازگشت علائم وجود دارد، اما این موارد نیز معمولا خودبه خود برطرف می شوند.
چه زمانی باید کودک را نزد پزشک برد؟
اگر کودک شما دچار واسکولیت در کودکان از نوع پورپورای هنوخ شوئن لاین است، باید به علائم و تغییرات بدن او بسیار توجه کنید. مراجعه به پزشک زمانی ضروری است که کودک یکی از موارد زیر را تجربه کند:
- ورم غیرطبیعی در پاها، دست ها یا مفاصل
- درد شدید یا ناراحتی آزاردهنده که با استراحت یا داروهای ساده بهتر نمی شود
- علائمی که بیش از 12 هفته طول بکشند
- علائمی که برطرف شوند و دوباره بازگردند
- علائمی که به جای بهتر شدن، بدتر شوند
در ایران نیز متخصصان اطفال توصیه می کنند مادران در صورت مشاهده مداوم درد شکم، خون در ادرار یا مدفوع، یا تورم بیش از حد مفاصل، سریعا به پزشک مراجعه کنند؛ زیرا این نشانه ها می تواند نشان دهنده درگیری کلیه یا روده باشد که نیاز به بررسی دقیق دارد.
پیش آگهی و آینده بیماری پورپورای هنوخ شوئن لاین
آیا پورپورای هنوخ شوئن لاین یک بیماری مادام العمر است؟
خیر. این نوع واسکولیت در کودکان معمولا بین یک تا سه ماه خودبه خود بهتر می شود. در اکثر کودکان فقط یک بار رخ می دهد. اگر هم دوباره تکرار شود، معمولا شدت بسیار کمتری دارد و دوباره بدون نیاز به درمان جدی برطرف می شود.
این موضوع بارها در منابع تخصصی، از جمله کتب اطفال و راهنماهای به روز پزشکی، تأکید شده است.
پیش آگهی پورپورای هنوخ شوئن لاین در کودکان
خبر بسیار خوب برای والدین این است که پیش آگهی بیماری در کودکان عالی است. یعنی تقریبا همه آن ها بدون مشکل خاصی بهبود پیدا می کنند. با این حال، پزشک اطفال معمولا توصیه می کند کودک برای مدتی تحت پیگیری باشد تا عملکرد کلیه ها بررسی شود. هرچند آسیب کلیوی طولانی مدت بسیار نادر است، اما پیگیری دقیق می تواند از بروز آن جلوگیری کند.
در ایران نیز متخصصان پیشنهاد می کنند طی چند ماه پس از ابتلا، چند بار آزمایش ادرار انجام شود تا مطمئن شوند که کلیه ها کاملا سالم هستند.
سخنی از نی نی تینی
واسکولیت IgA یا همان پورپورای هنوخ شوئن لاین می تواند برای کودک دردناک و برای مادر و پدر ناراحت کننده باشد. ممکن است مدتی طول بکشد تا کودک دوباره احساس راحتی و انرژی قبلی را پیدا کند. طبیعی است که دیدن کودک در حالت درد و بی قراری سخت باشد، اما خبر خوب این است که بیشتر کودکان بدون هیچ عارضه طولانی مدت بهبود کامل پیدا می کنند.
درمان همیشه ضروری نیست، اما اگر نگران هستید یا کودک بی قرار و ناراحت است، مراجعه به پزشک بهترین راه است. پزشک کودک شنونده ی نگرانی های شما خواهد بود و بهترین روش تسکین و مراقبت را پیشنهاد می دهد.
اگر فرزند شما هم تجربه ای از واسکولیت یا پورپورای هنوخ شوئن لاین داشته، یا اگر پرسشی درباره علائم، تشخیص یا درمان آن دارید، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. گفت وگو و اشتراک تجربه های مادران دیگر می تواند به آرامش و آگاهی بیشتر شما کمک کند.
