پریکاردیت در کودکان

پریکاردیت در کودکان چیست؟

پریکاردیت در کودکان به معنای التهاب یا عفونت لایه نازکی از بافت است که اطراف قلب را پوشانده و از آن محافظت می کند. این لایه ها که به آن ها پریکارد گفته می شود، از دو غشاء نازک تشکیل شده اند و بین آن ها مقدار کمی مایع وجود دارد تا حرکت قلب درون قفسه سینه نرم و بدون اصطکاک انجام شود.

وقتی این بافت ملتهب می شود، ممکن است مقدار مایع بین لایه ها افزایش پیدا کند؛ در این حالت به آن افیوژن پریکاردی گفته می شود. اگر این مایع به صورت ناگهانی زیاد شود، می تواند جلوی عملکرد طبیعی قلب را بگیرد و مانع پمپاژ مؤثر خون در بدن شود. این وضعیت خطرناک را تامپوناد قلبی (Cardiac Tamponade) می نامند که نیاز به درمان فوری دارد.

در کودکان، پریکاردیت معمولا نادر است اما زمانی که رخ می دهد، باید سریع تشخیص داده و درمان شود، چون می تواند بر عملکرد حیاتی قلب تأثیر بگذارد.

علت پریکاردیت در کودکان چیست؟

علت های مختلفی می تواند باعث پریکاردیت در کودکان شود. شایع ترین دلیل آن، جراحی های قلبی است که برای اصلاح نقص های مادرزادی قلب انجام می شود. اما موارد دیگری هم ممکن است باعث بروز این مشکل شوند، از جمله:

• عفونت های ویروسی یا باکتریایی: ویروس هایی مانند کوکساکی، اکوویروس یا آدنوویروس از علل شایع هستند.
• بیماری های خودایمنی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافت های بدن خود حمله می کند.
• علل نادر دیگر مثل ضربه به قفسه سینه، مصرف برخی داروها یا در مواردی بسیار نادر، ابتلا به سرطان.

در برخی کودکان ممکن است علت دقیق پریکاردیت مشخص نشود که در این حالت پزشکان از اصطلاح پریکاردیت ایدیوپاتیک (بدون علت شناخته شده) استفاده می کنند.

علائم پریکاردیت در کودکان

نشانه های پریکاردیت در کودکان ممکن است بسته به سن، علت بیماری و شدت التهاب متفاوت باشد. شایع ترین علائم عبارتند از:

• درد قفسه سینه که معمولا تیز و ناگهانی است و هنگام نفس عمیق کشیدن یا دراز کشیدن شدت می گیرد.
• تب خفیف
• ضربان قلب نامنظم یا تند (آریتمی)
• تنگی نفس یا دشواری در تنفس
• احساس تپش قلب
• بی حالی یا غش کردن (سنکوپ)

در کودکان خردسال تر، توصیف درد سینه ممکن است دشوار باشد. برخی از آن ها فقط بی قرار می شوند، اشتهایشان کاهش می یابد یا زود خسته می شوند.

نکته مهم این است که این علائم می توانند با بیماری های دیگری مانند عفونت های ریوی یا مشکلات گوارشی اشتباه گرفته شوند. بنابراین اگر چنین نشانه هایی را در فرزند خود مشاهده کردید، حتما او را نزد پزشک متخصص ببرید تا تشخیص دقیق پریکاردیت در کودک انجام شود.

چگونه پریکاردیت در کودکان تشخیص داده می شود؟

پزشک ابتدا درباره علائم و سابقه پزشکی کودک سؤال می کند و سپس معاینه فیزیکی انجام می دهد. در هنگام گوش دادن به صدای قلب با گوشی پزشکی، ممکن است صدایی غیرطبیعی به نام سایش پریکاردی (Pericardial Rub) شنیده شود که به دلیل التهاب لایه های پریکارد ایجاد می شود.

برای تشخیص دقیق تر، پزشک ممکن است آزمایش ها و تصویربرداری های زیر را انجام دهد:

• آزمایش خون: از جمله شمارش کامل سلول های خونی (CBC) برای بررسی التهاب و عفونت.
• عکس قفسه سینه (X-ray): برای بررسی اندازه و شکل قلب و میزان مایع در اطراف آن.
• الکتروکاردیوگرام (ECG): تست ساده ای برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب که در پریکاردیت تغییراتی را نشان می دهد.
• اکوکاردیوگرافی (Echocardiography): سونوگرافی قلب که تصویری زنده از حرکات قلب و دریچه های آن ارائه می دهد.
• سی تی اسکن یا ام آر آی قلب: برای بررسی دقیق تر ساختار قلب و میزان التهاب.

تشخیص دقیق و به موقع در این بیماری بسیار مهم است، زیرا می تواند از بروز عوارض خطرناک جلوگیری کند.

درمان پریکاردیت در کودکان

درمان بستگی به علت اصلی بیماری دارد. معمولا پزشک کودک را به یک متخصص قلب کودکان (کاردیولوژیست اطفال) ارجاع می دهد. هدف اصلی درمان، برطرف کردن علت و کاهش التهاب است.

روش های درمان ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• دارو درمانی:
  • داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب.
  • در صورت وجود عفونت باکتریایی، آنتی بیوتیک ها تجویز می شوند.
  • در برخی موارد، داروهای خاص برای بهبود عملکرد قلب به کار می روند.
• تخلیه مایع اضافی پریکارد (پریکاردیوسنتز):
  اگر مایع زیادی در اطراف قلب جمع شده باشد، پزشک با استفاده از سوزن مخصوص و به صورت کنترل شده، آن را خارج می کند. این مایع سپس در آزمایشگاه بررسی می شود تا علت دقیق بیماری مشخص گردد.
• جراحی:
  در موارد شدید، ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه مایع یا برداشتن کامل پریکارد وجود داشته باشد. این روش معمولا زمانی انجام می شود که درمان های دارویی مؤثر نبوده باشند.

عوارض احتمالی پریکاردیت در کودکان

اگر پریکاردیت درمان نشود یا عود کند، ممکن است به شکل مزمن (دائمی) درآید. در برخی موارد، مایع زیاد در اطراف قلب منجر به تامپوناد قلبی می شود که یک وضعیت اورژانسی است. همچنین احتمال دارد با گذشت زمان، لایه های پریکارد سفت شده و به اصطلاح پزشکان به آن پریکاردیت انقباضی گفته شود، که می تواند بر عملکرد طبیعی قلب تأثیر بگذارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم کودک شما بدتر شد—به ویژه درد قفسه سینه یا مشکل در تنفس—باید فورا با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید. تأخیر در مراجعه ممکن است خطرناک باشد.

نکات کلیدی درباره پریکاردیت در کودکان

• پریکاردیت التهاب یا عفونت پوشش نازک اطراف قلب است.
• شایع ترین علت آن عفونت های ویروسی یا باکتریایی است.
• درد قفسه سینه اصلی ترین نشانه بیماری است، ولی در کودکان خردسال ممکن است با بی حالی، کاهش اشتها و بی قراری بروز کند.
• درمان شامل داروهای ضدالتهاب و در صورت نیاز آنتی بیوتیک ها است.
• تشخیص زودهنگام و پیگیری دقیق پزشکی نقش مهمی در بهبود کامل دارد.

توصیه هایی برای والدین

برای اینکه از ویزیت پزشک بیشترین بهره را ببرید، این نکات را رعایت کنید:

• قبل از مراجعه، سؤالات خود را یادداشت کنید تا چیزی از قلم نیفتد.
• هنگام ویزیت، نام داروها و آزمایش ها را یادداشت کنید تا بتوانید بعدا آن ها را پیگیری کنید.
• از پزشک بپرسید چرا هر دارو یا آزمایش تجویز شده و چه عوارضی ممکن است داشته باشد.
• مطمئن شوید می دانید در چه شرایطی باید دوباره به پزشک مراجعه کنید.
• شماره تماس مرکز درمانی یا پزشک را برای مواقع اورژانسی در دسترس داشته باشید.

سخنی از نی نی تینی

پریکاردیت در کودکان یک بیماری نادر اما مهم است که می تواند سلامت قلب را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، به ویژه با کمک متخصص قلب کودکان، می تواند از بروز عوارض جدی مانند تامپوناد قلبی جلوگیری کند.

والدین باید به هرگونه تغییر در رفتار، اشتها یا انرژی کودک توجه کنند و در صورت مشاهده علائم مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب غیرعادی، فورا با پزشک مشورت کنند. رعایت نکات مراقبتی و پیگیری دقیق درمان، می تواند روند بهبودی را سریع تر و ایمن تر کند.