پرولایس رکتوم در کودکان یکی از مشکلات نسبتا نادر اما نگران کننده ی گوارشی است که اغلب والدین را با نگرانی و پرسش های فراوان روبه رو می کند. وقتی بخشی از روده ی پایینی کودک به بیرون از مقعد فشار می آید، طبیعی است که مادر یا پدر احساس ترس کنند. اما آگاهی از علت ها، علائم و روش های درمان می تواند مسیر تصمیم گیری را روشن تر و روند مراقبت از کودک را بسیار ساده تر کند. در ادامه این مقاله در مورد این بیماری در کودکان توضیح خواهیم داد.
پرولایس رکتوم در کودکان چیست؟
پرولایس رکتوم در کودکان به حالتی گفته می شود که بخشی از دیواره ی داخلی رکتوم یا بخش انتهایی روده ی بزرگ، از طریق مقعد به بیرون بدن فشار می آورد. در حالت طبیعی، رکتوم با کمک عضلات کف لگن و رباط هایی محکم به استخوان های لگن متصل است تا هنگام دفع یا نشستن در جای خود باقی بماند. اما زمانی که این عضلات و رباط ها ضعیف شوند، کودک ممکن است دچار بیرون زدگی رکتوم شود.
در بسیاری از کودکان، این ضعف می تواند به دلیل مشکلاتی مثل یبوست مزمن، اسهال طولانی مدت یا زور زدن هنگام دفع ایجاد شود. همچنین برخی بیماری های زمینه ای مانند سیستیک فیبروزیس و بیماری هیرشپرونگ نیز از علل شایع علت پرولایس رکتوم در کودکان هستند. این مشکلات باعث می شوند فشار داخل شکم افزایش پیدا کند یا عملکرد طبیعی روده مختل شود و رکتوم به سمت بیرون رانده شود.
برای مادرانی که اولین بار با این وضعیت روبه رو می شوند، دیدن بیرون زدگی رکتوم ممکن است بسیار ترسناک به نظر برسد. اما باید بدانید که پرولایس رکتوم در بسیاری از موارد قابل درمان است و با مراقبت به موقع می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
علائم پرولایس رکتوم در کودکان
مهم ترین علائم پرولایس رکتوم
اصلی ترین علامت پرولایس رکتوم در کودکان بیرون زدگی بخشی یا تمام دیواره ی رکتوم از مقعد است. معمولا والدین توده ای قرمز یا صورتی با ظاهر شبیه یک لوله ی نمناک را مشاهده می کنند که هنگام دفع یا زور زدن از مقعد بیرون می آید. این توده ممکن است:
- همراه با مقدار کمی خون یا ترشح مخاطی باشد؛
- بعد از اتمام دفع، خودبه خود یا با فشار دستی به داخل برگردد؛
- پس از چند بار تکرار، بزرگ تر یا شل تر به نظر برسد.
پرولایس رکتوم معمولا درد شدیدی ایجاد نمی کند، اما کودک ممکن است احساس ناراحتی یا سوزش داشته باشد. علاوه بر این، برخی کودکان دچار علائم زیر نیز می شوند:
- نشت مدفوع یا کثیف شدن لباس زیر (به دلیل کاهش قدرت عضلات اسفنکتر)
- احساس پری روده یا ناتوانی در کامل خالی کردن مدفوع
- خارش یا التهاب مقعد
گاهی والدین این علائم را با مشکلات ساده تر مانند شقاق یا بواسیر اشتباه می گیرند، اما بیرون زدگی رکتوم ظاهر مشخصی دارد و باید جدی گرفته شود.
علت پرولایس رکتوم در کودکان
چرا کودکان دچار پرولایس رکتوم می شوند؟
وقتی عضلات و رباط های نگهدارنده ی رکتوم ضعیف شوند، احتمال بیرون زدگی افزایش می یابد. این ضعف می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. رایج ترین علل شامل موارد زیر است:
- زور زدن هنگام دفع به دلیل یبوست مزمن
- اسهال حاد یا طولانی مدت که کودک را مجبور به دفع های پی درپی می کند
- سوءتغذیه و ضعف عضلانی به ویژه در کودکان کم وزن
- بیماری های زمینه ای مانند سیستیک فیبروزیس
- مشکلات عصبی مانند آسیب طناب نخاعی یا مشکلات مادرزادی نخاع
- بیماری هیرشپرونگ و سایر ناهنجاری های روده ای ـ لگنی
- آسیب و تروما به ناحیه مقعد؛ از جمله آسیب سوءاستفاده جنسی که باید با حساسیت و فوریت بررسی شود
در کودکان ایرانی، یکی از دلایل مهم پرولایس رکتوم یبوست ناشی از رژیم غذایی کم فیبر است. کمبود مصرف سبزیجات، میوه ها و آب کافی می تواند حرکات روده را دچار اختلال کند.
نکته ی مهم برای مادران:
اگر پرولایس رکتوم در کودکان چندبار تکرار شود، معمولا نشان دهنده ی یک مشکل زمینه ای است و باید توسط پزشک بررسی شود.
تشخیص پرولایس رکتوم در کودکان
روند تشخیص پرولایس رکتوم در کودکان
در بیشتر موارد، این والدین هستند که اولین بار متوجه بیرون زدگی می شوند. ظاهر آن کاملا مشخص است و معمولا باعث نگرانی فوری خانواده می شود. پزشک با یک معاینه ی بالینی ساده می تواند پرولایس رکتوم را تشخیص دهد.
در برخی کودکان، برای یافتن علت پرولایس رکتوم در کودکان ممکن است نیاز به بررسی های بیشتری باشد، مانند:
- سونوگرافی لگن و شکم برای ارزیابی ساختار روده و مقعد
- آزمایش ژنتیک یا تست تعریق در کودکان مشکوک به سیستیک فیبروزیس
- تصویربرداری های تخصصی روده در موارد مشکوک به بیماری هیرشپرونگ
این بررسی ها کمک می کنند علت اصلی شناسایی شود و درمان دقیق تر انجام گیرد.
درمان پرولایس رکتوم در کودکان
چگونه پرولایس رکتوم در کودکان درمان می شود؟
در بسیاری از کودکان، نوع خفیف پرولایس رکتوم با روش های ساده و غیرجراحی قابل درمان است. پزشک معمولا ابتدا بیرون زدگی را با فشار دست به داخل برمی گرداند. این کار باید توسط فرد مجرب انجام شود تا آسیبی به بافت حساس رکتوم نرسد.
سپس برای جلوگیری از تکرار، درمان های تکمیلی توصیه می شود:
- استفاده از ملین های خفیف یا نرم کننده ی مدفوع برای جلوگیری از زور زدن
- افزایش فیبر غذایی با مصرف سبزیجات برگ سبز، انجیر خشک، آلو، حبوبات و غلات کامل
- اصلاح عادات دفع در کودکان (نشستن صحیح روی توالت، ایجاد برنامه ی منظم دفع)
اما اگر کودک دچار پرولایس شدید یا مکرر باشد، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص گوارش کودکان یا جراح کودکان داشته باشد. برخی روش های درمانی شامل:
- اسکلروتراپی: تزریق ماده ای که به بافت اطراف رکتوم استحکام بیشتری می دهد
- سیرکلاژ تیرش: قرار دادن نخ یا سیم ظریف برای تنگ کردن دهانه ی مقعد و جلوگیری از بیرون زدگی
- برداشتن بافت بیرون زده از طریق مقعد
- جراحی لاپاراسکوپی روده در موارد شدید یا همراه با ناهنجاری
- رکتوپکسی: فیکس کردن رکتوم به استخوان خاجی برای جلوگیری از جابه جایی
این روش ها معمولا برای کودکانی انجام می شود که مشکل زمینه ای جدی دارند یا درمان های ساده در آن ها نتیجه بخش نبوده است.
مراقبت از کودکان مبتلا به پرولایس رکتوم
بیشتر کودکانی که پرولایس خفیف دارند، با درمان غیرجراحی خوب می شوند و این مشکل دوباره تکرار نمی شود. اما کودکانی که بیماری هایی مثل هیرشپرونگ، سیستیک فیبروزیس یا ناهنجاری های کف لگن دارند، ممکن است به مراقبت تخصصی نیاز پیدا کنند.
در مراکز تخصصی مانند کلینیک های اختلالات روده و لگن، تیمی شامل جراح کودکان، فوق تخصص گوارش، فیزیوتراپیست کف لگن و کارشناس تغذیه همکاری می کنند تا بهترین نتیجه درمانی برای کودک حاصل شود.
عوارض پرولایس رکتوم در کودکان : چه خطراتی کودک را تهدید می کند؟
پرولایس رکتوم در کودکان اگر به موقع درمان نشود یا به طور مکرر تکرار شود، می تواند باعث بروز چند مشکل آزاردهنده و حتی خطرناک شود. بیشتر این عوارض به دلیل تماس طولانی مدت رکتوم با محیط بیرون، فشار زیاد روی بافت یا آسیب هنگام برگشت دادن آن ایجاد می شوند.
مهم ترین عوارض پرولایس رکتوم در کودکان عبارت اند از:
- خونریزی و زخم های مخاطی
لمس بافت ظریف رکتوم یا خشک شدن سطح آن می تواند موجب خراش، زخم و خونریزی شود. این مسئله گاهی باعث ترس والدین می شود اما معمولا با درمان مناسب بهبود می یابد. - عفونت و التهاب مقعد
اگر بافت بیرون زده مدت طولانی بیرون بماند، احتمال ورود باکتری ها و ایجاد ورم و قرمزی افزایش می یابد. این مورد به خصوص در کودکان پوشک پوش شایع تر است. - بی اختیاری مدفوع (نشت یا لکه بینی)
پرولایس مکرر ممکن است عضلات اسفنکتر مقعد را ضعیف کند و کنترل دفع کاهش پیدا کند. این علامت معمولا با درمان علت اصلی به مرور بهتر می شود. - تورم شدید و گیرکردن رکتوم بیرون زده
در موارد نادر، رکتوم بیرون زده متورم می شود و دیگر به راحتی به داخل برنمی گردد. این وضعیت اورژانسی است و باید سریعا کودک را به پزشک رساند. - اختلال در دفع و درد هنگام نشستن
کودکانی که پرولایس طولانی مدت دارند ممکن است به دلیل ناراحتی، از رفتن به توالت پرهیز کنند و دچار یبوست بدتر شوند؛ این خود مشکل را تشدید می کند.
خبر خوب این است که بیشتر عوارض قابل پیشگیری اند و با پیگیری درمان زودهنگام، اغلب کودکان بدون اینکه دچار آسیب دائمی شوند، بهبود کامل پیدا می کنند.
پیشگیری از پرولایس رکتوم در کودکان
پیشگیری نقش بسیار مهمی دارد، به خصوص برای کودکانی که سابقه ی یبوست یا دفع سخت دارند. بعضی از روش های پیشگیری ساده هستند اما تاثیر قابل توجهی دارند.
روش های موثر برای پیشگیری از پرولایس رکتوم در کودکان:
- درمان و کنترل یبوست
- مصرف روزانه سبزیجات تازه مثل کاهو، اسفناج، کرفس
- افزودن میوه های فیبردار مثل آلو، انجیر خشک، گلابی
- نوشیدن آب به مقدار کافی در طول روز
- داشتن برنامه ی منظم برای رفتن به توالت
یبوست علت اصلی پرولایس رکتوم در کودکان است، بنابراین مدیریت آن مهم ترین گام پیشگیری است.
- جلوگیری از زور زدن هنگام دفع
می توانید از زیرپایی کوچک برای راحت تر نشستن کودک روی توالت استفاده کنید تا فشار روی رکتوم کمتر شود. - تقویت عضلات کف لگن
در کودکان بزرگ تر، فیزیوتراپی کف لگن یا تمرینات ساده می تواند عملکرد عضلات اطراف رکتوم را بهتر کند. - درمان اسهال طولانی مدت
اسهال های شدید نیز می توانند به عضلات مقعد آسیب بزنند. هر اسهال بیش از چند روز باید بررسی شود. - توجه به تغذیه کامل و پیشگیری از سوءتغذیه
تغذیه نامناسب یا وزن کم، خطر ضعف عضلات روده و پرولایس را افزایش می دهد. - پیگیری بیماری های زمینه ای
کودکانی که بیماری هیرشپرونگ، سیستیک فیبروزیس یا مشکلات عصبی دارند، باید تحت نظر پزشک متخصص باشند تا از بروز پرولایس جلوگیری شود. - آموزش عادت های توالت رفتن صحیح
- عدم نشستن طولانی مدت روی توالت
- ایجاد محیط آرام و بدون ترس برای دفع
- تشویق کودک به دفع زمانی که نیاز دارد، نه نگه داشتن طولانی
پیشگیری همیشه ساده تر و کم هزینه تر از درمان است. با رعایت چند نکته ی ساده، می توان از بیشتر موارد پرولایس رکتوم در کودکان جلوگیری کرد.
سخنی از نی نی تینی
پرولایس رکتوم در کودکان اگرچه در نگاه اول می تواند بسیار نگران کننده باشد، اما در اغلب موارد با درمان به موقع و توجه به علت های زمینه ای به خوبی کنترل می شود. به خاطر داشته باشید که مهم ترین اقدام، پیشگیری از یبوست، اصلاح عادات دفع و مراجعه سریع به پزشک هنگام مشاهده اولین علائم است. اگر کودک شما سابقه بیماری هایی مانند هیرشپرونگ، سیستیک فیبروزیس یا مشکلات عصبی دارد، پیگیری منظم با پزشک متخصص اهمیت بیشتری پیدا می کند. هرچه آگاهی شما بیشتر باشد، روند درمان آسان تر و احتمال تکرار مشکل کمتر خواهد شد.
اگر تجربه ای درباره پرولایس رکتوم در کودکان دارید (چه در زمینه درمان، نشانه ها، یا روش های خانگی که به کودک تان کمک کرده) خوشحال می شوم آن را با من به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند به مادران دیگر که درگیر همین مشکل هستند کمک بزرگی کند.
