پروبیوتیک ها که معنای تحت اللفظی آن ها «برای زندگی» است، نوعی باکتری مفید یا ریزاندامگان سودمند هستند که به بدن انسان کمک می کنند از بروز بسیاری از بیماری ها پیشگیری کند یا در روند درمان آن ها نقش حمایتی داشته باشد؛ از مشکلات گوارشی مانند اسهال گرفته تا برخی بیماری های مزمن. این باکتری های مفید به طور طبیعی در بدن ما وجود دارند، اما مصرف مکمل های پروبیوتیک می تواند نقش مهمی در حفظ سلامت و تسریع روند بهبودی بدن ایفا کند.
اگرچه تقریبا همه افراد می توانند از مصرف پروبیوتیک ها سود ببرند، اما مصرف پروبیوتیک پس از زایمان و حتی در دوران بارداری اهمیت ویژه ای دارد. در ادامه، به صورت کامل و کاربردی با فواید پروبیوتیک برای مادر، نوزاد و به ویژه دوران پس از زایمان آشنا می شوید.
پروبیوتیک چیست و چرا مصرف پروبیوتیک پس از زایمان اهمیت دارد؟
پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که به طور طبیعی در بدن زندگی می کنند و نقش محافظتی در برابر بیماری ها دارند. این باکتری ها را می توان هم از طریق مکمل ها و هم از برخی مواد غذایی دریافت کرد. صدها نوع مختلف از سویه های پروبیوتیک وجود دارد که هرکدام برای بخش خاصی از سلامت بدن اهمیت دارند.
برخی از این سویه ها به طور ویژه برای زنان باردار، برخی برای پروبیوتیک پس از زایمان و بعضی دیگر برای سلامت نوزادان مناسب تر هستند. به همین دلیل، انتخاب نوع مناسب پروبیوتیک در هر دوره اهمیت زیادی دارد.
نقش پروبیوتیک ها فراتر از سلامت گوارش
معمولا وقتی نام پروبیوتیک به میان می آید، سلامت دستگاه گوارش در ذهن تداعی می شود؛ اما نقش این باکتری ها بسیار گسترده تر است. پروبیوتیک ها در پوشش مخاطی دستگاه گوارش، مجاری ادراری و واژن حضور دارند.
این موضوع در دوران بارداری و پس از زایمان اهمیت بیشتری پیدا می کند، زیرا سلامت بافت واژن پیش از زایمان و در حین آن نقش مستقیمی در سلامت نوزاد دارد. وجود فلور واژینال سالم می تواند از انتقال باکتری های مضر به نوزاد جلوگیری کند.
پروبیوتیک ها و تقویت سیستم ایمنی مادر
حدود 70 درصد سیستم ایمنی بدن از باکتری های مفید تشکیل شده است. به همین دلیل، تعادل مناسب بین باکتری های خوب و بد برای حفظ سلامت عمومی بدن ضروری است.
مصرف منظم پروبیوتیک ها، به ویژه پروبیوتیک پس از زایمان، می تواند به مادر کمک کند تا در دوره ای که بدن هنوز در حال ترمیم است، کمتر دچار عفونت، سرماخوردگی و ضعف عمومی شود.
فواید مصرف پروبیوتیک در دوران بارداری
مصرف منظم پروبیوتیک ها در دوران بارداری می تواند خطر بروز بسیاری از مشکلات را کاهش دهد، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ابتلا به بیماری های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا
- یبوست
- دیابت بارداری
- پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
- عفونت های مجاری ادراری
- عفونت های قارچی واژن
- زایمان زودرس
همچنین مطالعات نشان داده اند که مصرف پروبیوتیک می تواند سطح باکتری استرپتوکوک گروه B را در واژن کاهش دهد. این باکتری به طور طبیعی در بدن بسیاری از زنان وجود دارد، اما افزایش بیش از حد آن در اواخر بارداری ممکن است برای نوزاد خطرناک باشد.
ارتباط سلامت واژن مادر با سیستم ایمنی نوزاد
نوزادان با دستگاه گوارش کاملا استریل متولد می شوند. اولین تماس آن ها با باکتری ها، هنگام عبور از کانال زایمان و تماس با فلور واژینال مادر است. به همین دلیل، سلامت باکتری های واژن مادر نقش مهمی در شروع قدرتمند سیستم ایمنی نوزاد دارد.
پس از تولد نیز نوزاد از طریق شیر مادر، تماس پوست با پوست و حتی بزاق مادر (مانند تمیز کردن پستانک با دهان) با باکتری های مفید بیشتری آشنا می شود.
فواید پروبیوتیک پس از زایمان برای مادر
مطالعات جدید نشان داده اند زنانی که از سه ماهه اول بارداری مصرف پروبیوتیک را آغاز کرده و آن را تا حداقل شش ماه شیردهی ادامه داده اند، کاهش وزن بهتری پس از زایمان داشته اند.
به ویژه مکمل هایی که حاوی لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم هستند، با کاهش چاقی شکمی مرتبط بوده اند. چاقی شکمی معمولا با شاخص توده بدنی بالاتر از 30 یا دور کمر بیش از 80 سانتی متر تعریف می شود.
علت مصرف پروبیوتیک پس از زایمان همراه با آنتی بیوتیک
اگر مادر در دوران پس از زایمان به هر دلیلی نیاز به مصرف آنتی بیوتیک داشته باشد، مصرف پروبیوتیک اهمیت دوچندانی پیدا می کند. آنتی بیوتیک ها علاوه بر باکتری های مضر، باکتری های مفید بدن را نیز از بین می برند.
در چنین شرایطی، نحوه مصرف پروبیوتیک پس از زایمان می تواند به بازسازی فلور طبیعی بدن و پیشگیری از عفونت های قارچی و گوارشی کمک کند.
انتقال فواید پروبیوتیک از مادر به نوزاد
زمانی که مادر پروبیوتیک مصرف می کند، بخشی از فواید آن از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل می شود. در واقع، شیر مادر اولین منبع باکتری های مفید برای تقویت سیستم ایمنی نوزاد است.
از آنجا که روده نوزاد در طول دوران شیردهی همچنان در حال تکامل است، ادامه مصرف پروبیوتیک پس از زایمان تا پایان شیردهی می تواند تأثیرات بلندمدتی بر سلامت کودک داشته باشد.
پروبیوتیک برای نوزاد؛ فواید و کاربردها
علاوه بر دریافت پروبیوتیک از طریق شیر مادر، می توان در صورت نیاز، پروبیوتیک را به طور مستقیم به نوزاد نیز داد. این کار به روش های مختلفی انجام می شود؛ مانند افزودن مقدار کمی پروبیوتیک به شیر، قرار دادن آن روی انگشت تمیز یا حتی مالیدن مقدار کمی روی نوک سینه قبل از شیردهی.
فواید پروبیوتیک برای نوزاد شامل پیشگیری یا کمک به درمان موارد زیر است:
- آلرژی ها
- آسم
- اگزما
- حساسیت های غذایی، به ویژه در نوزادان با سابقه خانوادگی آلرژی
- کولیک (مطالعاتی کاهش گریه تا 75 درصد را نشان داده اند)
- اسهال
- عفونت گوش
- بیماری های ویروسی مانند سرماخوردگی
پروبیوتیک پس از زایمان و تنظیم وزن نوزاد در آینده
پژوهش ها نشان می دهند که دریافت مناسب پروبیوتیک در دوران نوزادی می تواند الگوی رشد کودک را در سال های بعدی زندگی تنظیم کند. این موضوع ممکن است از افزایش وزن بیش از حد در سال های ابتدایی زندگی جلوگیری کند.
به همین دلیل، توجه به مصرف صحیح پروبیوتیک پس از زایمان در مادر و نوزاد، سرمایه گذاری بلندمدتی برای سلامت کودک محسوب می شود.
نحوه مصرف پروبیوتیک پس از زایمان و دوز مناسب
ترکیب و نوع پروبیوتیک مورد نیاز می تواند بسته به دوران بارداری، پروبیوتیک پس از زایمان یا مصرف برای نوزاد متفاوت باشد. معمولا برای نوزادان مقدار کمتر و برای بزرگسالان مقدار بیشتری توصیه می شود.
نکته مهم این است که برای اثرگذاری مطلوب، مصرف پروبیوتیک پس از زایمان باید منظم و مداوم باشد. تعداد بیشتر باکتری ها لزوما به معنای اثر بهتر نیست؛ کیفیت محصول و اعتبار برند اهمیت بالاتری دارد.
عوارض مصرف بیش از حد پروبیوتیک پس از زایمان
بر اساس گزارش های علمی موجود، تاکنون عارضه جدی و خطرناکی برای مصرف پروبیوتیک در مادران یا نوزادان گزارش نشده است. با این حال، مصرف بیش از حد یا خودسرانه مکمل ها ممکن است باعث نفخ یا ناراحتی گوارشی خفیف شود.
به همین دلیل، رعایت نکات مهم در رابطه با مصرف پروبیوتیک پس از زایمان و مشورت با پزشک یا ماما توصیه می شود.
منابع غذایی طبیعی پروبیوتیک ها
علاوه بر مکمل ها، بسیاری از غذاها نیز به طور طبیعی سرشار از پروبیوتیک هستند. غذاهای تخمیری از بهترین منابع پروبیوتیک محسوب می شوند، از جمله:
- ماست
- کفیر
- کلم ترش
- سوپ میسو
- خیارشور تخمیری
- تمپه
- کیمچی
- نوشیدنی کامبوچا
استفاده منظم از این مواد غذایی در کنار مکمل ها می تواند اثرگذاری پروبیوتیک ها را افزایش دهد.
سخنی از نی نی تینی
دوران پس از زایمان، یکی از حساس ترین و مهم ترین مراحل زندگی هر مادر است؛ دوره ای که بدن نیاز به ترمیم، بازسازی و حمایت تغذیه ای دارد. مصرف آگاهانه و اصولی پروبیوتیک پس از زایمان می تواند به بهبود سلامت گوارش، تقویت سیستم ایمنی، پیشگیری از عفونت ها و حتی تنظیم وزن مادر کمک کند. همچنین نباید فراموش کرد که فواید این انتخاب سالم، از طریق شیر مادر به نوزاد نیز منتقل می شود و نقش مهمی در شکل گیری سلامت آینده او دارد. توصیه می شود پیش از شروع یا ادامه مصرف هر نوع مکمل پروبیوتیک، با پزشک یا ماما مشورت شود تا نوع و مقدار مناسب بر اساس شرایط بدنی شما انتخاب گردد.
اگر شما هم تجربه ای از مصرف پروبیوتیک پس از زایمان دارید، یا سوالی درباره فواید، نحوه مصرف یا انتخاب بهترین نوع پروبیوتیک برای خود و نوزادتان در ذهن دارید، خوشحال می شویم دیدگاهتان را با ما به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند راهنمای ارزشمندی برای مادران دیگر باشد و به تصمیم گیری آگاهانه تر آن ها کمک کند.
