پره اکلامپسی یکی از بیماری های دوران بارداری است که با فشار خون بالا، وجود پروتئین در ادرار و سایر علائم آسیب دیدگی اندام، مانند معده درد (به ویژه ربع فوقانی راست)، تورم ناگهانی دست و صورت و اندام ها و تاری دید مشخص می شود.
با وجود این که عارضه پره اکلامپسی بسیار رایج نیست و تقریباً 5 تا 8 درصد از همه حاملگی ها را تحت تأثیر قرار می دهد، اما می تواند برای مادر و نوزاد بسیار خطرناک باشد. اما نکته اینجاست: پره اکلامپسی، که معمولاً تا هفته 20 بارداری خود را نشان نمی دهد، اغلب در زنانی رخ می دهد که احساس بیماری یا علائمی را گزارش نکرده اند.
پره اکلامپسی بیشتر در سه ماهه سوم بارداری ایجاد می شود. (90 درصد موارد در هفته 34 بارداری یا بعد از آن)، اما همانطور که گفته شد می تواند در هر زمانی پس از هفته بیستم بارداری ، در حین زایمان و یا حتی تا شش هفته پس از زایمان رخ دهد. اما اگر قبل از هفته 34 بارداری ایجاد شود، پره اکلامپسی زودرس نامیده می شود.
به همین دلیل است که ویزیت های مراقبت های دوران بارداری بسیار مهم هستند، چون در آن ها پزشک شما موارد حیاتی را بررسی می کند و مراقب هر گونه علائم هشدار دهنده است. با مراقبت مناسب، اکثر زنان باردار مبتلا به Preeclampsia ، نوزادان سالمی دارند و خودشان هم سالم می مانند.
چه چیزی باعث پره اکلامپسی می شود؟
متخصصان معتقند که Preeclampsia ناشی از جریان غیر طبیعی خون در جفت است. در بسیاری از زنان، ریشه های Preeclampsia آنها به روزهای اولیه بارداری باز می گردد.
در واقع Preeclampsia یک بیماری عروق خونی غیرطبیعی است. جفت از سیگنال های گردش خون مادر رشد می کند. اگر رگ‌های خونی مادر بنا به دلایلی مانند دیابت طولانی مدت یا فشار خون مزمن، آسیب دیده باشند، این آسیب دیدگی را به جفت در حال رشد “آموزش” می‌دهند و خطر پره اکلامپسی را افزایش می دهند.
همچنین شواهدی مبنی بر اینکه تغییرات در جریان خون در جفت باعث آزاد شدن سطوح بالایی از پروتئین های جفتی خاص در جریان خون شما می شود نیز وجود دارد. این مساله می تواند زنجیره پیچیده ای از واکنش ها را ایجاد کند که شامل موارد زیر می باشد.
- انقباض رگ های خونی که منجر به فشار خون بالا می شود
- وارد آوردن آسیب به دیواره عروق که منجر به تورم و پروتئین در ادرار شما می شود
- وارد آوردن آسیب به کلیه و کبد که منجر به درد و کاهش خروجی ادرار می شود
- کاهش چشمگیر پلاکت ها که منجر به ایجاد اختلال در لخته شدن به طور طبیعی و افزایش احتمالی از دست دادن خون در هنگام زایمان می شود.
- ایجاد تورم در اطراف مغز که منجر به سردرد ویا تشنج می شود
- کاهش جریان خون به کودک شما که منجر به محدودیت رشد یا کاهش مایع آمنیوتیک می شود
اما چرا این اتفاق برای برخی از زنان رخ می دهد و برای برخی دیگر به طور کامل درک نشده است و احتمالاً هیچ توضیح واحدی هم برای آن وجود ندارد؟اگر بخواهیم به صورت کلی بگوییم، ژنتیک، تغذیه، برخی بیماری‌های زمینه‌ای، نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن شما به بارداری و سایر عوامل ممکن است در این امر نقش داشته باشند.
علائم پره اکلامپسی
این عارضه همیشه علائم قابل توجهی به خصوص در مراحل اولیه ایجاد نمی کند و علائم آن نیز می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از علائم پره اکلامپسی مانند تورم، حالت تهوع و افزایش وزن ممکن است مانند عوارض طبیعی بارداری به نظر برسند، بنابراین مهم است که از علائم هشدار دهنده احتمالی آن آگاه باشید.
تورم غیرمعمول شایع ترین علامت این بیماری است، بنابراین اگر موارد زیر را دارید با حتما به سرعت با پزشک خود تماس بگیرید.
- تورم صورت یا پف دور چشم
- بیش از اندکی ورم در دستان
- تورم ناگهانی یا بیش از حد پا یا مچ پا
- افزایش وزن بیش از 1.8 کیلوگرم درهفته
توجه: تمامی افراد مبتلا به این عارضه تورم آشکار یا افزایش وزن چشمگیر ندارند و همچنین تمامی افراد مبتلا به تورم یا افزایش وزن سریع به Preeclampsia مبتلا نیستند.
عوارض پره اکلامپسی
توجه داشته باشید که اکثر افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، در نزدیکی موعد زایمان خود دچار آن می شوند و با مراقبت های مناسب می توانند زایمان موفقی را داشته باشند. اما هرچه زودتر به آن مبتلا شوید و شدت آن بیشتر باشد، خطرات ناشی از آن برای شما و کودکتان بیشتر می شود.
مشکلات و مواردی که ممکن است در این صورت اتفاق بیفتد عبارتند از :
- فشار خون بالا و پره اکلامپسی می تواند بر کبد، کلیه ها، چشم ها و سایر سیستم های بدن شما تأثیر بگذارد.
- فشار خون بالا در بارداری می تواند باعث سکته مغزی شود.
- جریان غیرطبیعی خون در رحم می تواند عوارضی مانند رشد ضعیف و کاهش مایع آمنیوتیک برای کودک شما را در پی داشته باشد.
- فشار خون بالا کنترل نشده در بارداری می تواند منجر به جدا شدن جفت از دیواره رحم، قبل از زایمان شود
- در صورت شدید بودن یا بدتر شدن وضعیت ممکن است نیاز به زایمان زودرس داشته باشید. در این صورت ممکن است کودک شما از عوارض نارسی رنج ببرد. پانزده درصد از زایمان های زودرس به دلیل Preeclampsia است.
- در برخی موارد، این بیماری می تواند به عوارض بسیار جدی مانند اکلامپسی (که با تشنج مشخص می شود) و سندرم HELLP منجر شود. HELLP مخفف همولیز (تخریب گلبول های قرمز)، افزایش آنزیم های کبدی و تعداد کم پلاکت ها است.
- این عارضه با بیماری قلبی و قلبی عروقی در آینده مرتبط است، به خصوص اگر بیش از یک بار به آن مبتلا شده باشید یا پره اکلامپسی زودرس داشته باشید. (کارشناسان مطمئن نیستند که آیا این به این دلیل است که افرادی که به Preeclampsia مبتلا می شوند احتمال ابتلا به بیماری قلبی نیز دارند یا اینکه این بیماری خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می دهد.)
مواردی که باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید
اگر با هر یک از این علائم هشدار دهنده پره اکلامپسی شدید یا سندرم HELLP را دارید به سرعت با پزشک خود تماس بگیرید.
- سردرد شدید یا مداوم
- تغییرات در میزان بینایی، از جمله دوبینی، تاری، دیدن نقاط یا چشمک زن، حساسیت به نور، یا از دست دادن موقت بینایی
- درد یا حساسیت شدید در قسمت بالای شکم یا شانه
- درد قفسه سینه
- تنفس سخت
- تهوع و استفراغ در شروع نیمه دوم بارداری
عوامل و فاکتور های خطرناک پره اکلامپسی
احتمال ابتلا به پره اکلامپسی در بارداری اول بیشتر است. با این حال، اگر به آن مبتلا شده اید، احتمال بروز مجدد آن در بارداری های بعدی شما بیشتر است. هرچه این بیماری شدیدتر باشد و زودتر ظاهر شود، خطر آن برای شما بیشتر است.
- اگر در اواخر بارداری قبلی خود دچار Preeclampsia شده اید، احتمال تکرار آن نسبتاً کم و چیزی حدود 13 درصد است.
- اگر قبل از هفته 29 بارداری دچار Preeclampsia شدید شده اید، احتمال ابتلای مجدد به آن ممکن است به 40 درصد یا حتی بیشتر برسد.
- اگر در دو بارداری قبلی دچار Preeclampsia شده اید، خطر ابتلا به آن در بارداری سوم حدود 30 درصد است.
سایر عوامل خطر برای پره اکلامپسی عبارتند از:
- داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به این بیماری (خواهر یا مادر)
- چاق بودن (داشتن شاخص توده بدنی 30 یا بیشتر)
- آفریقایی آمریکایی بودن
- چند قلو داشتن
- بازه سنی کمتر از 20 و بیشتر از 35
- انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- داشتن سابقه مرده زایی
برخی شرایط سلامتی نیز ممکن است احتمال ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش دهد. برخی از آن ها عبارتند از:
- فشار خون مزمن یا فشار خون بارداری
- برخی بیماری های مرتبط با لخته شدن خون، مانند ترومبوفیلی یا سندرم آنتی فسفولیپید
- دیابت یا بیماری کلیوی
- بیماری های خود ایمنی، مانند لوپوس
- بیماری پریودنتال
اگر در معرض خطر ابتلا به این عارضه هستید، پزشک شما ممکن است ویزیت های پره ناتال مکرر را در سه ماهه سوم بارداری برای نظارت دقیق بر شما برنامه ریزی کند. احتمالاً از شما خواسته می شود فشار خون خود را در خانه نیز کنترل کنید.
چگونه پره اکلامپسی تشخیص داده می شود؟
پزشک شما فشار خون بالا و پروتئین در ادرار شما را بررسی می کند و ممکن است آزمایش های بیشتری مانند موارد زیر را نیز تجویز کند.
آزمایش های تشخیص پره اکلامپسی
بررسی فشار خون
اگر عدد سیستولیک 140 یا بیشتر باشد یا عدد دیاستولیک 90 یا بالاتر داشته باشید، فشار خون شما بالا در نظر گرفته می شود. از آنجایی که فشار خون در طول روز تغییر می کند، به بیش از یک بار انجام آن جهت تأیید بالا بودن میزان آن نیاز خواهید داشت.
آزمایش ادرار برای تشخیص میزان پروتئین
ممکن است آزمایش یک مرتبه ای انجام دهید. در این نوع آزمایش نسبت پروتئین به کراتینین را بررسی می کنند (کراتینین یک ماده زائد است که کلیه های شما باید آن را فیلتر کنند). یا ممکن است لازم باشد تمام ادرار خود را به مدت 24 ساعت جمع آوری کنید تا کل پروتئین موجود در آن را بررسی کنند.
آزمایشات خون
اگر پره اکلامپسی نگران کننده باشد، پزشک شما آزمایش خون منظم از جمله CBC و آزمایش عملکرد کبد و کلیه را تجویز می کند. این آزمایش ها همچنین سندرم HELLP را غربالگری می کنند.
تست سلامت نوزاد
احتمالاً سونوگرافی برای نظارت بر رشد و مایع آمنیوتیک کودک را انجام می دهید و احتمالاً یک پروفایل بیوفیزیکی یا آزمایش بدون استرس برای مشاهده وضعیت کودک خود خواهید داشت.
درمان پره اکلامپسی
اگر تشخیص داده شد که مبتلا به این بیماری هستید، شما و کودکتان تا پایان دوران بارداری از نزدیک تحت نظر پزشک خواهید بود.
مصرف دارو
اگر فشار خون شما بسیار بالا باشد، فوراً برای کاهش آن به شما دارو داده می شود. اگر خیلی میزان شدت آن زیاد نباشد، بسته به اینکه چقدر به زایمان کودک خود نزدیک هستید، ممکن است به شما دارو داده شود.
اگر پره اکلامپسی با علائم شدید دارید، یک داروی IV به نام سولفات منیزیم نیز به شما داده می شود. این دارو برای جلوگیری از اکلامپسی (تشنج) است. سولفات منیزیم می تواند عوارض جانبی ناخوشایندی در برخی از زنان داشته باشد، از جمله حالت تهوع، علائم شبیه آنفولانزا، خستگی و تشنگی، اما بخش مهمی از درمان این بیماری برای کاهش خطر جدی تشنج است.
استراحت
برخی از پزشکان ممکن است محدود کردن فعالیت های روزانه را به شما توصیه کنند، زیرا فشار خون شما معمولاً زمانی که فعالیت های بدنی کمتری دارید، پایین تر می رود. اما استراحت کامل، که در آن برای مدت طولانی در رختخواب باشید، خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد و به هیچ وجه توصیه نمی شود.
بستری شدن در بیمارستان
اگر در هر زمانی علائم شما نشان داد که وضعیت شما در حال وخیم شدن است، یا اینکه کودک شما رشد نمی کند، در بیمارستان بستری خواهید شد و احتمالاً باید زودتر زایمان کنید. شدیدتر شدن پره اکلامپسی در طول زایمان امری غیرعادی نیست، بنابراین در طول زایمان به دقت تحت نظر خواهید بود.
اگر Preeclampsia شدید در شما تشخیص داده شود، باید بقیه دوران بارداری خود را در بیمارستان بگذرانید. شما ممکن است به بیمارستانی منتقل شوید که در آن یک متخصص بارداری پرخطر بتواند از شما مراقبت کند.
زایمان
تنها راه “درمان” پره اکلامپسی، زایمان نوزاد شماست. تا زمانی که وضعیت شما یا کودک شما آنقدر شکننده باشد که نیاز به زایمان فوری باشد، نیازی به سزارین نیست.
اگر هر یک از موارد زیر اتفاق بیفتد احتمالاً زایمان خواهید کرد.
- شما در هفته 37 یا بیشتر هستید، به خصوص اگر دهانه رحم شما شروع به نازک شدن و گشاد شدن کرده است.
- پره اکلامپسی شما در حال بدتر شدن است
- کودک شما رشد نمی کند
اگر شما و نوزادتان در شرایط خوبی هستید و هنوز به هفته 37 بارداری نرسیده‌اید، و Preeclampsia شما شدید نیست، ممکن است در بیمارستان بمانید تا بتوانید تحت نظر باشید. یا ممکن است به خانه فرستاده شوید، اما می بایست پیوسته فشار خون خود را کنترل نمایید.
ممکن است به شما کورتیکواستروئید داده شود تا به ریه های کودک شما کمک کند تا سریعتر بالغ شوند. (اما به زنان دیابتی و بالای 34 هفته استروئید داده نمی شود).
شرایط پس از زایمان
پس از زایمان، شما برای چند روز تحت نظارت دقیق پزشکی خواهید بود. اکثر زنان، به ویژه آنهایی که مبتلا به پره اکلامپسی خفیف هستند، شاهد کاهش میزان فشار خون در عرض یک روز می شوند.
با این حال، در بسیاری از موارد، فشار خون می تواند برای مدت طولانی تری بالا بماند. یا ممکن است بلافاصله پس از زایمان کاهش یابد اما 3 تا 5 روز پس از زایمان دوباره شروع به افزایش کند. اگر یکی از این دو مورد برای شما پیش بیاید، برای چند هفته تا چند ماه برای شما داروی کنترل فشار خون تجویز می شود. از شما خواسته می شود که فشار خون خود را در خانه چک کنید و در روزها و هفته های بعد از زایمان در ویزیت های بعدی فشار خون را در حضور پزشکتان بگیرید.
اگر Preeclampsia شدید دارید، احتمالاً حداقل 24 ساعت پس از زایمان به شما سولفات منیزیم وریدی تزریق می شود تا از تشنج جلوگیری شود. همچنین ممکن است نیاز به مصرف داروهای فشار خون در خانه نیاز داشته باشید.
پره اکلامپسی پس از زایمان
اگر در حین یا بعد از زایمان دچار پره اکلامپسی شوید، از نزدیک تحت نظر خواهید بود. بسته به وضعیت شما، ممکن است به شما سولفات منیزیم برای جلوگیری از تشنج و دارو برای کاهش فشار خون داده شود
گاهی اوقات موارد Preeclampsia ، اکلامپسی و سندرم HELLP پس از زایمان، معمولاً در 48 ساعت اول اما تا شش هفته پس از زایمان ایجاد می شود.
احتمالا شما دوست دارید در عرض یک هفته پس از ترخیص از بیمارستان، فشار خون بعدی را بررسی کنید، اما اگر هر یک از علائم این بیماری یا HELLP مانند سردرد شدید، درد در بالای شکم یا تغییرات در بینایی خود را را تجربه کردید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
چگونه از پره اکلامپسی پیشگیری کنیم
برای کاهش خطر ابتلا به پره اکلامپسی، پزشک ممکن است توصیه کند که موارد زیر را امتحان کنید.
آسپرین درمانی با دوز پایین
در حال حاضر این بهترین پیشگیری برای این بیماری در نظر گرفته می شود و برای هر کسی که در معرض خطر است توصیه می شود. زنان در معرض خطر این بیماری ممکن است پس از هفته ۱۲ بارداری شروع به مصرف آسپرین با دوز پایین کنند. از پزشک خود بپرسید که آیا این کار برای شما مناسب است و توجه داشته باشید که هرگز در دوران بارداری آسپرین مصرف نکنید، مگر اینکه پزشک شما آن را توصیه کند.
مصرف مکمل ویتامین D
برخی از مطالعات به ارتباط بین ویتامین D و کاهش خطر پره اکلامپسی اشاره می کنند، اما مطالعات دیگر این ارتباط را تایید نمی کنند. پزشک حتما میزان ویتامین D بدن شما بررسی می کند و شما را در رابطه با مصرف آن راهنمایی خواهد کرد.
مصرف مکمل های حاوی کلسیم
برای زنانی که قبل از بارداری دچار کمبود کلسیم هستند، ممکن است مکمل کلسیم از این بیماری پیشگیری کند.
شما همچنین ممکن است بخواهیدعلائم هشدار دهنده را بشناسید، چون درک علائم Preeclampsia به این معنی است که می توانید به پزشک خود اطلاع دهید و درمان را در اسرع وقت شروع کنید.
اگر هنوز باردار نشده اید، می توانید خطر ابتلا به پره اکلامپسی را با موارد زیر کاهش دهید:
- حفظ وزن سالم
- کنترل فشار خون
- همکاری با پزشک برای مدیریت هر گونه بیماری مزمنی که خطر شما را افزایش می دهد، مانند دیابت یا لوپوس
- به طور منظم نزد دندانپزشک بروید. شواهدی وجود دارد که بیماری پریودنتال ممکن است با افزایش خطر ابتلا به پره اکلامپسی مرتبط باشد.
