حمله پانیک یا حمله وحشت زدگی، تجربه ای ناگهانی و بسیار شدید از ترس همراه با علائم جسمی آزاردهنده است. بعضی افراد ممکن است در طول زندگی خود هیچ گاه چنین حالتی را تجربه نکنند، اما برخی دیگر، به ویژه در دوره هایی مثل بارداری، به طور مکرر با این حالت روبه رو می شوند. در این مقاله در مورد مدیریت حمله پانیک در بارداری توضیح خواهیم داد.
پانیک چیست؟
اختلال پانیک نوعی اختلال اضطرابی است که با تجربه ی چندین حمله پانیک شناخته می شود. البته توجه داشته باشید که صرف تجربه یکی یا دو حمله پانیک به این معنا نیست که فرد دچار اختلال پانیک است.
برای درک بهتر، آمارها نشان می دهند که حدود 11 درصد از جمعیت آمریکا در هر سال دست کم یک بار حمله پانیک را تجربه می کنند، در حالی که فقط 2 تا 3 درصد از افراد واقعا دچار اختلال پانیک هستند. این تفاوت نشان می دهد که این دو مسئله نباید با هم اشتباه گرفته شوند.
تجربه حمله پانیک در بارداری، می تواند بسیار ترسناک و نگران کننده باشد. اگر چنین حالتی را تجربه می کنید، حتما باید با پزشک یا مامای خود مشورت کنید تا درمان و مراقبت لازم را دریافت نمایید.
علل بروز حمله پانیک چیست؟
در بیشتر موارد، حملات پانیک بدون دلیل واضح یا محرک مشخصی اتفاق می افتند. به همین دلیل، نمی توان همیشه به یک علت خاص برای شروع این حملات اشاره کرد.
برخی پژوهشگران معتقدند که حمله پانیک ممکن است ریشه ژنتیکی خفیف داشته باشد، اما هنوز تحقیقات زیادی در حال انجام است تا علت اصلی این اختلال بهتر شناخته شود. بسیاری از متخصصان بر این باورند که این حملات، در واقع واکنش های اشتباهی از سوی بدن هستند؛ واکنش هایی که شبیه به حالت «بقا» یا «فرار-مبارزه» هستند، اما بیش از حد و بی موقع فعال می شوند.
همچنین برخی پژوهش ها نشان داده اند که ممکن است عملکرد ناهماهنگ بخش خاصی از مغز یا اختلال در تعادل شیمیایی مغزی نقش مؤثری در بروز حملات پانیک داشته باشد.
تفاوت بین حمله پانیک و حمله اضطرابی
در این میان باید بدانید که حمله پانیک با حمله اضطرابی فرق دارد. مهم ترین تفاوت آن ها در این است که:
- حمله پانیک معمولا ناگهانی و بدون محرک مشخصی رخ می دهد.
- در حالی که حمله اضطرابی اغلب به تدریج شکل می گیرد و معمولا بر اثر یک عامل مشخص (مثل یک نگرانی خاص) ایجاد می شود.
برای مثال، فردی که به دلیل استرس زایمان پیش رو دچار نگرانی شده، ممکن است دچار حمله اضطرابی شود، اما اگر همان فرد ناگهان دچار تپش قلب شدید، تعریق، و ترس از مرگ بدون دلیل مشخص شود، احتمالا دچار حمله پانیک در بارداری شده است.
دلایل اضطراب در دوران بارداری چیست؟
بارداری، به خودی خود دوره ای پر از تغییرات جسمی، ذهنی و احساسی است. بنابراین طبیعی است که بسیاری از مادران در این دوران دچار اضطراب بارداری شوند. اما گاهی این اضطراب از حالت طبیعی فراتر می رود و به مشکلاتی جدی تر مانند حمله پانیک در بارداری منجر می شود.
برخی از عوامل مؤثر در افزایش اضطراب یا بروز حملات پانیک در بارداری عبارت اند از:
- تجربه سابقه سقط جنین یا بارداری ناموفق
- سابقه خانوادگی ابتلا به اختلالات اضطرابی
- ابتلا به اختلال اضطراب در گذشته
- تجربه آسیب های روانی در کودکی
- داشتن کودک با مشکلات جسمی یا ذهنی
- روبه رو بودن با چالش های جسمی یا بیماری شخصی در زمان بارداری
در نتیجه اگر در این دوران دچار اضطراب مزمن، بی قراری یا حتی حمله پانیک می شوید، حتما باید با پزشک یا روان شناس مشورت کنید.
نکته مهم این است که احساس اضطراب، اضطراب بالینی و حمله پانیک سه مقوله متفاوت هستند. اما می توانند با هم ارتباط داشته باشند و گاهی نیز هم زمان اتفاق بیفتند.
علائم حمله پانیک در بارداری
یکی از ویژگی های مهم حمله پانیک در بارداری این است که به صورت ناگهانی آغاز می شود و معمولا در عرض چند دقیقه به اوج خود می رسد. البته این علائم ممکن است در افراد مختلف کمی متفاوت باشند، اما رایج ترین نشانه ها عبارت اند از:
- ترس شدید از مرگ یا از دست دادن کنترل
- تپش قلب شدید یا ضربان قلب بالا
- تعریق زیاد
- احساس وقوع خطر یا فاجعه قریب الوقوع
- گرگرفتگی یا داغ شدن ناگهانی
- لرز یا احساس سرما
- حالت تهوع
- نفس تنگی یا تنگی نفس
- دل درد یا گرفتگی عضلات شکم
- سردرد
- درد قفسه سینه
- احساس سرگیجه یا ضعف
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن اندام ها
- احساس جدایی یا بیگانگی از محیط اطراف (دی پرسونالیزیشن)
این حملات ممکن است در هر زمانی رخ دهند؛ چه هنگام خواب، چه در محل کار، چه در خانه، حتی حین رانندگی. برخی افراد ممکن است فقط گهگاه چنین حملاتی را تجربه کنند، اما در برخی دیگر این حملات به طور منظم و مکرر اتفاق می افتد.
اگر دچار احساس ناگهانی و شدید ترس همراه با علائم جسمی بالا می شوید و علت خاصی برای آن پیدا نمی کنید، به احتمال زیاد دچار حمله پانیک هستید. اما اگر نگرانی هایتان تدریجی و مرتبط با موضوعات خاصی هستند، احتمالا با اضطراب معمولی روبه رو هستید.
در هر صورت، بهترین کار این است که برای بررسی دقیق تر علائم پانیک در بارداری، با یک پزشک مشورت کنید.
تأثیر حمله پانیک در بارداری بر سلامت مادر و جنین
اگر در دوران بارداری دچار حمله پانیک یا اضطراب شده اید، احتمالا نگران این هستید که این وضعیت چه تأثیری روی شما و فرزندتان می گذارد. تحقیقات نشان می دهد که اضطراب می تواند هم بر سلامت مادر و هم بر رشد جنین اثر بگذارد.
برخی داده ها نشان داده اند که پانیک در بارداری ممکن است خطر زایمان زودرس و وزن کم نوزاد هنگام تولد را افزایش دهد. همچنین اضطراب شدید و طولانی مدت می تواند بر قد، وزن و اندازه دور سر نوزاد نیز تأثیر بگذارد.
افزون بر این، اضطراب مداوم ممکن است باعث تغییر در جریان خون جفت شود؛ موضوعی که می تواند در نحوه انتقال مواد مغذی از مادر به جنین اختلال ایجاد کند. در کنار همه این ها، سلامت روحی و جسمی مادر نیز تحت تأثیر قرار می گیرد؛ چرا که مادران مضطرب معمولا بیشتر احساس خستگی، بی حوصلگی و آشفتگی می کنند و همین امر می تواند به بی نظمی در خواب، تغذیه نامناسب و کاهش مراقبت های دوران بارداری منجر شود.
نگران نباش، تو تنها نیستی
شاید الان با خودت فکر می کنی: “خب که چی؟ شنیدن این همه خبر بد قراره کمکم کنه؟” واقعیت این است که دانستن این نکات فقط برای این است که متوجه شوی چرا باید به خودت و سلامت روانت اهمیت بدهی. بیشتر این داده ها درباره اضطراب های شدید و مزمن است و به این معنا نیست که اگر چند بار دچار اضطراب یا حمله پانیک در بارداری شدی، حتما خطری در کمین تو و نوزادت است.
نفس عمیق بکش، یک لیوان آب بخور و برای یک گفت وگوی ساده با پزشکت برنامه ریزی کن. کمک گرفتن از متخصص بهترین کاری است که می توانی برای خودت و کودکت انجام دهی.
حمله پانیک در بارداری را چطور کنترل کنیم؟
خوشبختانه راهکارهای مؤثری برای کنترل و درمان حملات پانیک در بارداری و اضطراب در این دوران وجود دارد. از درمان های روان شناختی گرفته تا مراقبت های خانگی، راه های متعددی وجود دارد که می تواند به بهبود حال روحی ات کمک کند.
روان درمانی برای درمان اضطراب و حملات پانیک در بارداری
یکی از بهترین روش های درمانی برای مدیریت اضطراب و پانیک در بارداری، روان درمانی یا گفت وگو درمانی است. جلسات مشاوره می تواند ابزارهایی کاربردی در اختیارت بگذارد تا با الگوهای فکری منفی مقابله کنی و شدت یا مدت حملات پانیک در بارداری را کاهش دهی.
در این جلسات، روان درمانگر کمک می کند تا اتفاقات زیر برایتان رخ دهد:
- افکار منفی یا ناسالم را شناسایی کنی،
- آن ها را با الگوهای سالم تر جایگزین کنی،
- و در نتیجه احساس بهتری نسبت به خودت و بارداری داشته باشی.
این درمان ها می توانند به صورت جلسات فردی یا گروهی برگزار شوند و بسته به سلیقه ات قابل تنظیم هستند.
دارودرمانی برای حمله پانیک در بارداری
در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی را برای درمان حملات پانیک در بارداری تجویز کند. این داروها با تنظیم مواد شیمیایی مغز و کاهش فعالیت بیش از حد سیستم عصبی عمل می کنند.
با این حال، چون برخی داروها در دوران بارداری عوارض بالقوه ای برای جنین دارند، باید حتما قبل از مصرف هر دارویی، با پزشک مشورت کنی. ممکن است نیاز باشد درباره داروهایی که قبلا مصرف کرده ای یا اکنون استفاده می کنی با پزشکت گفت وگو داشته باشی تا مزایا و معایب هر گزینه بررسی شود.
روش های طبیعی و خانگی برای مدیریت پانیک در بارداری
برای مادرانی که ترجیح می دهند تا حد امکان از دارو پرهیز کنند، خبر خوب اینکه روش های مؤثر خانگی و سبک زندگی سالم می توانند نقش مهمی در کاهش حملات پانیک در بارداری داشته باشند این روش ها عبارتند از:
1- فعالیت بدنی منظم
مطالعات متعدد نشان داده اند که ورزش منظم در دوران بارداری نه تنها برای بدن بلکه برای سلامت روان بسیار مفید است. پیاده روی روزانه، انجام حرکات ساده یوگا، شنا یا باغبانی فعالیت هایی کم خطر و مفید هستند. فقط قبل از شروع هر ورزشی با پزشکت مشورت کن و از فشار بیش از حد به خودت پرهیز کن.
2- کاهش مصرف کافئین
کافئین می تواند ضربان قلب را افزایش دهد و احتمال بروز حمله پانیک را بالا ببرد. اگر با اضطراب یا پانیک درگیر هستی، بهتر است مصرف چای پررنگ، قهوه و نوشابه های انرژی زا را به حداقل برسانی یا حذف کنی.
3- کاهش استرس های روزمره
یکی از مؤثرترین کارها در دوران بارداری، مدیریت استرس های محیطی و خانوادگی است. می توانی بخشی از کارهای خانه را به همسر یا اعضای خانواده بسپاری، تعادل بین کار و استراحت را حفظ کنی و زمان مشخصی را به خودت اختصاص دهی. تکنیک هایی مثل مدیتیشن، مطالعه، حمام گرم یا تنفس عمیق نیز می توانند بسیار مؤثر باشند.
4- تغذیه سالم
داشتن یک رژیم غذایی متعادل نه تنها به رشد جنین کمک می کند، بلکه حال روحی تو را نیز بهبود می بخشد. نوشیدن آب کافی، مصرف میوه ها، سبزیجات، پروتئین و مصرف مکمل های بارداری مثل فولیک اسید و آهن به سلامت روان و جسم کمک می کنند. برخی مطالعات نشان داده اند که مکمل هایی مثل اینوزیتول می توانند اضطراب را کاهش دهند، اما هنوز نیاز به بررسی های بیشتری دارند.
چگونه حمله پانیک در بارداری را متوقف کنیم؟
بسیاری از افراد می گویند ترسناک ترین بخش حمله پانیک، احساس شروع آن یا این تصور است که هرگز تمام نمی شود. در این لحظه باید به خودت یادآوری کنی که این حالت موقتی است و خواهد گذشت.
اگرچه راهی برای توقف آنی حمله پانیک وجود ندارد، اما با استفاده از روش های زیر می توان شدت آن را کاهش داد:
آرام سازی عضلات
در زمان اضطراب، معمولا بدن به طور ناخودآگاه دچار انقباض عضلانی می شود. با تمرکز بر عضلات مختلف بدن و تلاش برای شل کردن آن ها می توانی از شدت حمله کم کنی.
تنفس عمیق و آرام
یکی از واکنش های رایج در حمله پانیک، تنفس سطحی و سریع (هایپرونتیلاسیون) است که باعث افزایش اضطراب می شود. با تمرین تنفس آرام – دم عمیق از بینی، نگه داشتن نفس برای چند ثانیه، و بازدم آرام از دهان – می توان به کاهش علائم کمک کرد.
بازگشت به لحظه حال
در هنگام حمله، ممکن است احساس کنی از بدنت جدا شده ای یا ارتباطی با اطرافت نداری. در این زمان سعی کن با لمس یک شیء، تمرکز روی صدا، نگاه کردن به یک نقطه ثابت یا بوییدن عطری آرامش بخش خودت را به لحظه حال برگردانی.
سخنی از نی نی تینی
به خاطر داشته باش که پانیک در بارداری به هیچ وجه نشانه ضعف یا ناتوانی تو نیست؛ بلکه واکنشی طبیعی از سوی بدن به شرایط جدید و فشارهای روانی این دوران است. احساس ترس، نگرانی یا حتی حملات پانیک ممکن است سراغ هر مادری بیاید، اما مهم این است که آن را نادیده نگیری.
مراقبت از سلامت روان، بخشی از مراقبت های بارداری است. درست مانند تغذیه، خواب و معاینه های منظم. اگر احساس می کنی درگیر اضطراب، بی قراری یا حملات پانیک هستی، بدون هیچ شرمندگی با پزشک، ماما یا روان شناس صحبت کن. کمک گرفتن نشانه ی آگاهی و عشق تو به خودت و فرزندت است.
همچنین یادت باشد: با ایجاد تغییرات ساده مثل خواب کافی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی سبک، گفتگو با افراد قابل اعتماد و یادگیری روش های آرام سازی، می توانی از بروز یا شدت حملات پانیک پیشگیری کنی یا آن ها را بهتر مدیریت کنی.
تو توانمندتر از چیزی هستی که فکر می کنی. فقط کافی ست به خودت فرصت بدهی و حمایت لازم را دریافت کنی.
آیا شما هم تجربه ای از پانیک در بارداری یا اضطراب شدید در این دوران داشته اید؟ چه چیزی به شما کمک کرد تا با آن کنار بیایید؟ لطفا در بخش نظرات تجربیاتتان را با دیگر مادران به اشتراک بگذارید. گاهی فقط دانستن اینکه تنها نیستیم، خودش درمان بزرگی ست.
