پانکراس حلقوی در نوزادان

پانکراس حلقوی در نوزادان یکی از نادرترین و درعین حال مهم ترین مشکلات مادرزادی دستگاه گوارش است که می تواند از همان روزهای نخست تولد خود را نشان دهد. این وضعیت زمانی رخ می دهد که بخشی از بافت پانکراس مانند یک حلقه، دور دوازدهه (ابتدای روده باریک) را می گیرد و مسیر عبور غذا را تنگ می کند. هرچند برخی نوزادان بدون علامت هستند، اما بسیاری از آنها دچار مشکلاتی مانند استفراغ صفراوی و دشواری در تغذیه می شوند. در ادامه این مقاله در مورد این عارضه مادرزادی در نوزادان توضیح خواهیم داد.

پانکراس حلقوی در نوزادان چیست؟

پانکراس حلقوی یک اختلال مادرزادی نادر است که طی آن یک حلقه از بافت پانکراس دور دوازدهه پیچیده می شود. دوازدهه بخشی از روده باریک است که بلافاصله بعد از معده قرار دارد و نقش مهمی در عبور غذا و ترشح آنزیم های گوارشی دارد.

در پانکراس حلقوی در نوزادان، این حلقه مانند یک یقه یا کمربند دور دوازدهه را فشار می دهد و باعث تنگی یا انسداد مسیر می شود. در نتیجه، حرکت طبیعی غذا و مایعات از معده به روده باریک مختل شده و نوزاد ممکن است نتواند درست شیر بخورد یا دچار استفراغ های مکرر شود.

این وضعیت از بدو تولد وجود دارد زیرا هنگام شکل گیری جنین در رحم، پانکراس به صورت غیرطبیعی رشد می کند. معمولا پزشکان بلافاصله بعد از تولد و هنگام بروز علائم، این مشکل را تشخیص می دهند. البته برخی نوزادان تا مدت ها بدون علامت می مانند و گاهی حتی افراد بزرگسال زمانی متوجه آن می شوند که به دلیل یک مشکل گوارشی یا انجام تصویربرداری شکمی، این وضعیت به طور اتفاقی کشف می شود.

گاهی نیز فرد به دلیل مشکلاتی در سیستم صفراوی یا گوارشی به پزشک مراجعه می کند و در بررسی ها مشخص می شود که علت اصلی، وجود پانکراس حلقوی است.

شیوع پانکراس حلقوی در نوزادان چقدر است؟

پانکراس حلقوی یک مشکل واقعا نادر است و آمار دقیقی از بروز آن وجود ندارد. بر اساس برخی بررسی ها، در میان افرادی که به دلایل پزشکی تصویربرداری شکمی انجام داده اند، حدود سه نفر از هر صد هزار نفر این وضعیت را دارند. در مورد نوزادان، تخمین زده می شود که حدود یک نوزاد از هر بیست هزار تولد با این مشکل متولد می شود.

در ایران نیز براساس گزارش متخصصان گوارش اطفال، این اختلال هرچند کم تعداد است، اما از شایع ترین دلایل انسداد دوازدهه در نوزادانی است که بعد از تولد با استفراغ صفراوی به بیمارستان انتقال داده می شوند.

علائم پانکراس حلقوی در نوزادان و بزرگسالان

علائم پانکراس حلقوی در نوزادان

علائم در نوزادان اغلب شدیدتر و بارزتر از بزرگسالان است. اگر نوزاد شما پانکراس حلقوی داشته باشد، ممکن است موارد زیر را مشاهده کنید:

• گریه هایی که با شیر دادن آرام نمی شود
• شکم متورم یا نفاخ
• مشکل در شیر خوردن از سینه یا شیشه
• نگذشتن مکونیوم در ساعات اولیه پس از تولد
• استفراغ همراه با رنگ سبز یا زرد (نشانه وجود صفرا در استفراغ)

این علائم به طور معمول نشانه انسداد دوازدهه هستند که یکی از مهم ترین نشانه های پانکراس حلقوی در نوزادان محسوب می شود. در بسیاری از بیمارستان های ایران، استفراغ صفراوی در نوزاد یک اورژانس تلقی شده و تیم پزشکی سریعا بررسی های تصویربرداری را آغاز می کنند.

علائم پانکراس حلقوی در بزرگسالان

در بزرگسالان، علائم ممکن است تا دهه سوم تا ششم زندگی ظاهر نشود. نشانه ها معمولا خفیف تر هستند و شامل موارد زیر می شوند:

• درد یا گرفتگی در قسمت بالایی یا میانی شکم
• احساس پری و سیری زودرس پس از خوردن مقدار کمی غذا
• تهوع و استفراغ های مکرر

علت پانکراس حلقوی در نوزادان چیست؟

پانکراس حلقوی در نوزادان هنگام رشد جنین در رحم مادر شکل می گیرد. علت دقیق این مشکل هنوز برای متخصصان مشخص نیست، اما می دانیم که در مرحله تشکیل پانکراس، بخشی از آن به جای آن که در مسیر طبیعی رشد کند، دور دوازدهه پیچیده می شود.

برخی شرایط مادرزادی، احتمال بروز این مشکل را در جنین افزایش می دهند از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناهنجاری های مقعدی مانند نبود سوراخ مقعد
• سندرمی مانند سندرم داون
• آترزی دوازدهه (انسداد مادرزادی روده باریک)
• آترزی مری
• مشکلات مادرزادی قلب
• دیورتیکول مکل
• تقسیم غیرطبیعی پانکراس (Pancreas divisum)

متخصصان کودکان در ایران نیز گزارش داده اند که پانکراس حلقوی در نوزادان اغلب همراه با سایر ناهنجاری های مادرزادی دیده می شود و به همین دلیل در نوزادانی که با چند مشکل همراه متولد می شوند، بررسی روده باریک ضروری است.

شایع ترین عوارض پانکراس حلقوی چیست؟

در صورت درمان نشدن، این وضعیت می تواند مشکلات مهمی ایجاد کند، برخی از این مشکلات عبارتند از:

• انسداد مجاری صفراوی
• انسداد دوازدهه
• زردی پوست و چشم ها
• اختلالات کبدی
• التهاب پانکراس (پانکراتیت)
• سرطان پانکراس (به ندرت)
• زخم های گوارشی

این عوارض نشان می دهد که چرا تشخیص و درمان پانکراس حلقوی در نوزادان باید هرچه سریع تر انجام شود.

تشخیص پانکراس حلقوی در نوزادان

پزشکان معمولا با کمک روش های تصویربرداری این مشکل را تشخیص می دهند:

• سونوگرافی دوران بارداری: اگر دوازدهه جنین بسته باشد، مایع آمنیوتیک در رحم زیاد می شود. این حالت پلی هیدرامنیوس نام دارد و می تواند نشانه پانکراس حلقوی باشد.
• عکس برداری شکم در نوزاد: یکی از روش های اولیه برای ارزیابی انسداد روده ای است.
• روش های تصویربرداری برای بزرگسالان:
  • سونوگرافی آندوسکوپیک
  • ERCP
  • MRCP

در برخی موارد، پزشک آزمایش های دیگر انجام می دهد تا مطمئن شود علائم ناشی از بیماری دیگری نیست.

درمان پانکراس حلقوی در نوزادان

بهترین درمان برای پانکراس حلقوی در نوزادان و بزرگسالان چیست؟

بهترین روش درمان پانکراس حلقوی بسته به شرایط هر فرد متفاوت است. در بزرگسالان، اگر این وضعیت باعث مشکل خاصی مانند التهاب پانکراس نشود، ممکن است اصلا نیازی به درمان نداشته باشند. اما در بیشتر موارد، به ویژه در پانکراس حلقوی در نوزادان، پزشکان معمولا انجام جراحی را توصیه می کنند.

انواع روش های جراحی متفاوتی وجود دارد، اما همه آنها یک هدف مشترک دارند:
ایجاد یک مسیر جدید برای عبور غذا از معده به روده باریک بدون عبور از بخشی که توسط حلقه پانکراس تحت فشار قرار گرفته است.

در ادامه روش های رایج جراحی را توضیح می دهیم:

۱. دئودنودئودنوستومی (Duodenoduodenostomy)

در این روش، جراح بخشی از دوازدهه را باز کرده و آن را به دو قسمت تقسیم می کند. سپس این دو قسمت دوباره به یکدیگر متصل می شوند، اما اتصال جدید مسیر را از بخشی که پانکراس حلقوی آن را تحت فشار قرار داده، دور می کند.

این روش یکی از شایع ترین و موثرترین جراحی ها برای درمان پانکراس حلقوی در نوزادان در بیمارستان های تخصصی اطفال در ایران است.

۲. دئودنوجژنوستومی (Duodenojejunostomy)

در این جراحی، جراح یک قسمت سالم از دوازدهه را انتخاب کرده و آن را به معده متصل می کند. به این ترتیب، غذا از مسیر جدیدی وارد قسمت میانی روده باریک (ژژونوم) شده و از منطقه تحت فشار دور می شود.

۳. گاستروجژنوستومی (Gastrojejunostomy)

در این روش، دوازدهه دور زده می شود و جراح مستقیما بخشی از ژژونوم را به معده وصل می کند.
این جراحی زمانی استفاده می شود که دوازدهه آسیب دیده یا مدخل آن بیش از حد تنگ باشد.

پیش آگهی و آینده بیماری در نوزادان و بزرگسالان

آیا می توان با پانکراس حلقوی زندگی کرد؟

بله، افراد می توانند با این وضعیت زندگی طبیعی داشته باشند.

در نوزادان، پیش آگهی معمولا بسیار خوب است؛ به خصوص اگر جراحی موفقیت آمیز باشد و نوزاد مراقبت های بعد از عمل را به درستی دریافت کند. بسیاری از نوزادان پس از جراحی، رشد و تغذیه طبیعی را تجربه می کنند و در آینده زندگی سالمی خواهند داشت.

در بزرگسالان، وضعیت به عوارض احتمالی بستگی دارد. اگر پانکراس حلقوی باعث مشکلاتی مانند انسداد روده، التهاب پانکراس یا زردی شود، مدیریت مناسب و به موقع بسیار مهم خواهد بود.

پزشک متخصص گوارش یا فوق تخصص جراحی کودکان، بهترین فرد برای توضیح دقیق شرایط هر بیمار است.

پیشگیری از پانکراس حلقوی در نوزادان

متأسفانه هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از این مشکل وجود ندارد.
پانکراس حلقوی هنگام تکامل جنین در رحم مادر شکل می گیرد و متخصصان هنوز نمی دانند دقیقا چرا این اتفاق می افتد.

بااین حال، مراقبت های دوران بارداری، انجام سونوگرافی های روتین و پیگیری مشکلات احتمالی جنین به تشخیص زودهنگام کمک زیادی می کند.

مراقبت و مراجعه به پزشک پس از تشخیص پانکراس حلقوی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در بزرگسالان، برخی افراد سال ها بدون هیچ علامتی زندگی می کنند. اما اگر دچار تهوع، استفراغ، درد شکم یا کاهش وزن بدون علت شدید، باید سریع تر به پزشک مراجعه کنید.

در نوزادان، بروز هرگونه نشانه مانند استفراغ های مکرر، عدم تحمل شیر، بی قراری شدید یا نفخ غیرعادی شکم، باید فورا بررسی شود. در ایران نیز دستورالعمل های تخصصی اطفال توصیه می کند که استفراغ سبز رنگ در نوزادان یک اورژانس محسوب شود.

سخنی از نی نی تینی

داشتن نوزادی با یک وضعیت نادر مانند پانکراس حلقوی می تواند برای هر مادری اضطراب آور باشد. به خصوص زمانی که علت دقیق شکل گیری این مشکل مشخص نیست.
پزشکان هنوز نمی دانند چرا بعضی نوزادان با این اختلال متولد می شوند و چرا برخی افراد تا بزرگسالی بدون علامت باقی می مانند. اما یک نکته کاملا روشن است:
جراحی می تواند کمک کننده و نجات بخش باشد.

آگاهی از اینکه درمان قطعی وجود دارد، می تواند آرامش بیشتری برای شما و خانواده تان به همراه داشته باشد.