پانکراتیت در کودکان چیست؟
پانکراتیت در کودکان به معنی التهاب یا تورم غده پانکراس (لوزالمعده) است. این التهاب می تواند باعث بروز درد و مشکلات گوارشی شود. خوشبختانه، بیشتر کودکان با درمان مناسب، معمولا طی حدود یک هفته بهبود کامل پیدا می کنند و دوباره می توانند فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرند.
پانکراس یک غده بزرگ است که پشت معده قرار دارد و نقش مهمی در هضم غذا و تنظیم قند خون ایفا می کند. زمانی که این عضو ملتهب می شود، فعالیت های طبیعی آن مختل شده و کودک ممکن است با علائم ناراحت کننده ای مواجه شود.
انواع پانکراتیت در کودکان
پانکراتیت در کودکان می تواند حاد یا مزمن باشد:
- پانکراتیت حاد: التهاب ناگهانی که معمولا چند روز طول می کشد و پس از درمان، کاملا برطرف می شود. بیشتر موارد پانکراتیت در کودکان از این نوع است و دوباره تکرار نمی شود.
- پانکراتیت مزمن: التهاب طولانی مدت یا تکرارشونده که می تواند باعث آسیب دائمی به پانکراس شود. این نوع کمتر شایع است اما گاهی در کودکانی که چندین بار دچار پانکراتیت حاد شده اند، دیده می شود.
تفاوت پانکراتیت حاد و مزمن در کودکان
پانکراتیت در کودکان چه علائمی دارد؟
علائم پانکراتیت در کودکان بسته به نوع آن متفاوت است، اما شایع ترین نشانه ها عبارتند از:
- درد ناگهانی و شدید در بالای شکم که ممکن است به پشت، قفسه سینه یا پهلوها کشیده شود.
- تهوع و استفراغ
- بی اشتهایی
- تب
- بی قراری و تحریک پذیری
در موارد پانکراتیت مزمن ممکن است علائم دیگری هم وجود داشته باشد، مانند:
- اسهال
- مدفوع چرب و بدبو که به سختی شسته می شود
- کاهش وزن و رشد ناکافی کودک
- مشکل در کنترل قند خون (قند بالا یا پایین)
- آسیب دائمی به پانکراس
بر اساس تحقیقات داخلی، والدین باید توجه کنند که هرگونه درد شکمی شدید در کودکان که بیش از چند ساعت ادامه دارد و همراه با علائم گوارشی دیگر است، باید توسط پزشک بررسی شود تا احتمال پانکراتیت یا بیماری های مشابه رد شود.
نقش پانکراس در بدن کودک
پانکراس غده ای است که دقیقا پشت معده قرار دارد و دو وظیفه مهم دارد:
- تولید آنزیم های گوارشی که وارد روده کوچک می شوند و به هضم چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها کمک می کنند.
- ترشح هورمون هایی مثل انسولین و گلوکاگون که سطح قند خون را تنظیم می کنند.
اگر پانکراس آسیب ببیند یا ملتهب شود، هم هضم غذا و هم کنترل قند خون دچار مشکل می شود.
علت های پانکراتیت در کودکان
دلایل مختلفی می توانند باعث پانکراتیت شوند، از جمله:
- وجود سنگ کیسه صفرا که مسیر انتقال آنزیم های پانکراس را مسدود می کند
- برخی عفونت ها
- مصرف بعضی داروها
- بالا بودن شدید تری گلیسرید خون
- بیماری هایی مانند فیبروز کیستیک یا سلیاک که خطر پانکراتیت را افزایش می دهند
در بعضی موارد، حتی پس از انجام تمام آزمایش ها، علت دقیق پانکراتیت مشخص نمی شود.
تشخیص پانکراتیت در کودکان
پزشک برای تشخیص پانکراتیت معمولا آزمایش خون درخواست می کند تا سطح آنزیم های پانکراس مانند آمیلاز و لیپاز را بررسی کند. بالا بودن این آنزیم ها نشانه التهاب پانکراس است.
برای بررسی دقیق تر، از روش های تصویربرداری مثل سونوگرافی شکم استفاده می شود تا وضعیت کبد، پانکراس و وجود سنگ صفرا مشخص شود. در برخی موارد، سی تی اسکن یا MRI برای تشخیص التهاب یا آسیب به پانکراس به کار می رود.
پانکراتیت در کودکان چگونه درمان می شود؟
در بیشتر موارد، کودکان مبتلا به پانکراتیت در بیمارستان بستری می شوند تا:
- مایعات و داروها از طریق سرم (تزریق وریدی) دریافت کنند
- تغذیه مناسب و داروهای کنترل کننده درد دریافت کنند
- وضعیت شان تحت نظر دقیق تیم پزشکی قرار گیرد
کودکانی که پانکراتیت خفیف دارند و می توانند غذا و مایعات را بدون مشکل بخورند و درد شدیدی ندارند، ممکن است تحت نظر پزشک در خانه درمان شوند.
در بعضی موارد، نیاز به روشی به نام ERCP وجود دارد. در این روش، پزشک با استفاده از آندوسکوپ مسیرهای پانکراس و کبد را بررسی می کند و در صورت وجود سنگ یا مشکل دیگر، آن را برطرف می کند.
عوارض احتمالی پانکراتیت در کودکان
بیشتر کودکان با پانکراتیت حاد، بدون هیچ مشکلی بهبود پیدا می کنند. با این حال، گاهی مایع در اطراف پانکراس جمع می شود که معمولا خودبه خود برطرف می شود ولی در برخی موارد نیاز به تخلیه دارد.
کودکان مبتلا به پانکراتیت مزمن ممکن است در هضم غذا مشکل داشته باشند و نیاز به مصرف مکمل آنزیم پانکراس پیدا کنند. این مشکل می تواند بعد از سال ها باعث دیابت هم شود.
راه های پیشگیری از پانکراتیت در کودکان
هرچند همه موارد پانکراتیت قابل پیشگیری نیست، اما رعایت چند نکته می تواند خطر ابتلا یا تکرار آن را کاهش دهد:
- کنترل چربی خون: بررسی دوره ای تری گلیسرید در کودکانی که سابقه خانوادگی چربی خون دارند.
- درمان به موقع بیماری های زمینه ای مانند سلیاک یا فیبروز کیستیک.
- پرهیز از مصرف دارو بدون تجویز پزشک، به ویژه داروهایی که می توانند روی پانکراس اثر بگذارند.
- تغذیه سالم: محدود کردن غذاهای سرخ کردنی، فست فود و خوراکی های فرآوری شده.
- پیگیری بعد از یک حمله پانکراتیت: حتی پس از بهبود، پیگیری و انجام آزمایش ها برای پیشگیری از مزمن شدن بیماری ضروری است.
نقش والدین در بهبود کودک
والدین می توانند با رعایت توصیه های پزشک در مورد رژیم غذایی، میزان مایعات، داروها و پیگیری های بعدی، به روند بهبود فرزندشان کمک زیادی کنند. پرهیز از مصرف غذاهای پرچرب و فرآوری شده، افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه و توجه به علائم هشداردهنده، از مهم ترین نکات مراقبتی است.
نکات مراقبتی در خانه بعد از ترخیص کودک
اگر پزشک اجازه دهد و کودک در خانه تحت درمان باشد، رعایت این موارد اهمیت دارد:
- دادن مایعات کافی به کودک (آب، آب میوه طبیعی، سوپ رقیق)
- استفاده از غذاهای سبک و کم چرب مانند برنج، سیب زمینی آبپز، مرغ پخته و سبزیجات بخارپز
- پرهیز از خوراکی های تند، شور یا چرب تا مدتی که پزشک تعیین می کند
- توجه به علائم هشداردهنده مثل تب بالا، درد شکمی شدید، یا استفراغ مکرر و مراجعه فوری به پزشک در صورت بروز آن ها
سخنی از نی نی تینی
پانکراتیت در کودکان یک بیماری نسبتا نادر اما مهم است که با تشخیص سریع و درمان مناسب، در بیشتر موارد بدون عارضه برطرف می شود. شناخت علائم اولیه، توجه به سابقه بیماری های زمینه ای، و رعایت نکات پیشگیرانه می تواند نقش بزرگی در حفظ سلامت پانکراس کودک ایفا کند.
اگر تجربه ای از مواجهه با پانکراتیت در کودکان دارید یا نکته ای می تواند به دیگر والدین کمک کند، آن را در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید تا این مطلب کامل تر و کاربردی تر شود.
