پانکراتیت در بارداری چیست؟
پانکراتیت به معنای التهاب لوزالمعده است. لوزالمعده، غده ای کوچک ولی بسیار مهم در بخش بالایی شکم، وظیفه ترشح آنزیم های گوارشی و هورمون هایی مانند انسولین را بر عهده دارد. در دوران بارداری، تغییرات هورمونی، تغییرات در متابولیسم چربی و گاهی عوامل دیگر می توانند خطر التهاب لوزالمعده را افزایش دهند.
اگرچه این بیماری در دوران بارداری نسبتا نادر است، اما زمانی که اتفاق بیفتد می تواند برای مادر و جنین چالش برانگیز باشد و نیاز به مراقبت دقیق پزشکی دارد.
نکته: بر اساس مطالعات منتشر شده در مجله زنان و زایمان ایران، بروز پانکراتیت در بارداری حدود 1 تا 3 مورد در هر 10 هزار بارداری است، اما به دلیل خطرات بالقوه برای سلامت مادر و جنین، تشخیص و درمان سریع آن ضروری است.
پانکراتیت در بارداری چه علائمی دارد؟
علائم پانکراتیت در بارداری می تواند مشابه علائم مشکلات گوارشی دیگر باشد، اما معمولا شامل موارد زیر است:
- درد شدید در بالای شکم که ممکن است به پشت یا پهلوها کشیده شود.
- حالت تهوع و استفراغ مداوم، حتی بعد از استراحت یا مصرف غذاهای سبک.
- تب و احساس گرما در بدن.
- نفخ و احساس پری شکم.
- افزایش ضربان قلب و ضعف عمومی.
گاهی اوقات مادران باردار این علائم را به ناراحتی های معمول بارداری نسبت می دهند و همین موضوع باعث تأخیر در مراجعه به پزشک می شود. اگر درد شکم شدید و مداوم است و با تب یا استفراغ همراه شده، مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
علل شایع پانکراتیت در بارداری
در دوران بارداری، شایع ترین علت پانکراتیت سنگ کیسه صفرا است که باعث انسداد مجرای لوزالمعده و التهاب آن می شود.
عوامل دیگر عبارتند از:
- افزایش ناگهانی چربی خون (هیپرتری گلیسریدمی)
- مصرف برخی داروها
- عفونت های ویروسی یا باکتریایی
- آسیب مستقیم به لوزالمعده
نکته پزشکی: بر اساس گزارش مرکز تحقیقات گوارش و کبد ایران، در بارداری، سطح هورمون استروژن افزایش پیدا می کند و این موضوع می تواند میزان تری گلیسرید خون را بالا ببرد که خود عاملی برای بروز پانکراتیت است.
پانکراتیت در بارداری چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک معمولا از ترکیبی از معاینات بالینی، آزمایش خون و تصویربرداری استفاده می کند:
- آزمایش خون: بررسی سطح آنزیم های لوزالمعده (آمیلاز و لیپاز).
- سونوگرافی شکم: برای بررسی وجود سنگ صفرا یا التهاب لوزالمعده.
- MRI یا سونوگرافی پیشرفته: در مواردی که نیاز به جزئیات بیشتر باشد.
استفاده از روش های تصویربرداری بدون اشعه، مانند سونوگرافی و MRI، در دوران بارداری ترجیح داده می شود تا خطری برای جنین ایجاد نشود.
پانکراتیت در بارداری چگونه درمان می شود؟
درمان پانکراتیت در دوران بارداری باید هم به سلامت مادر و هم به ایمنی جنین توجه کند. اقدامات درمانی معمولا شامل:
- استراحت دستگاه گوارش: پرهیز از خوردن غذا تا کاهش التهاب.
- تزریق مایعات و الکترولیت ها از طریق سرم برای جلوگیری از کم آبی.
- مسکن ها و داروهای ضدتهوع که برای بارداری بی خطر هستند.
- درمان علت اصلی (مانند جراحی لاپاراسکوپی برای برداشتن سنگ صفرا در موارد شدید).
در مواردی که علت پانکراتیت هیپرتری گلیسریدمی باشد، پزشک ممکن است رژیم غذایی کم چرب و داروهای کاهش دهنده چربی خون تجویز کند.
پیشگیری از پانکراتیت در بارداری
گرچه همه موارد پانکراتیت قابل پیشگیری نیستند، اما با رعایت چند نکته می توان خطر را کاهش داد:
- رعایت رژیم غذایی متعادل و کم چرب.
- کنترل سطح چربی خون قبل و حین بارداری.
- اجتناب از مصرف خودسرانه دارو.
- پیگیری مشکلات کیسه صفرا قبل از بارداری یا در ماه های اول آن.
سخنی از نی نی تینی
پانکراتیت در بارداری یک مشکل نادر اما جدی است که می تواند پیامدهای خطرناکی برای مادر و جنین داشته باشد. شناخت علائم، مراجعه سریع به پزشک و پیگیری درمان می تواند از عوارض شدید جلوگیری کند. هرگونه درد شدید شکمی در دوران بارداری باید جدی گرفته شود، حتی اگر شبیه مشکلات معمول این دوران باشد.
برای کامل تر شدن این مطلب و کمک به دیگر مادران باردار، اگر شما یا اطرافیانتان تجربه ای در زمینه پانکراتیت در بارداری داشته اید، لطفا آن را در بخش دیدگاه ها با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید. تجربه های واقعی شما می تواند به مادران دیگری که اکنون با این مشکل مواجه اند، امید و راهکار بدهد. همچنین اگر سؤال یا ابهامی درباره علائم، علت یا درمان این بیماری دارید، بپرسید تا پاسخ آن را در همین صفحه قرار دهیم.
