ویتامین آ در بارداری نقش حیاتی در رشد اندام های جنین، چشم ها، استخوان ها و همچنین سیستم های گردش خون، تنفسی و عصبی مرکزی دارد. این ویتامین در دو شکل وجود دارد: ویتامین آ پیش ساخته و کاروتنوئیدهای پیش ساز ویتامین آ. معمولا می توان مقدار مورد نیاز این ویتامین را از طریق رژیم غذایی و مکمل های دوران بارداری دریافت کرد، بنابراین مصرف مکمل اضافی به ندرت لازم است. با این حال، دریافت دوزهای بالای ویتامین آ پیش ساخته می تواند باعث نقص های مادرزادی شود.
چرا ویتامین آ در بارداری مهم است؟
ویتامین آ یک ویتامین محلول در چربی است که در کبد ذخیره می شود و نقش کلیدی در رشد جنین دارد. این ویتامین به رشد و تکامل قلب، ریه ها، کلیه ها، چشم ها و استخوان های جنین کمک می کند و برای عملکرد صحیح سیستم های گردش خون، تنفسی و عصبی مرکزی ضروری است.
علاوه بر این، ویتامین آ در بارداری برای زنانی که در آستانه زایمان هستند اهمیت ویژه ای دارد، زیرا به ترمیم بافت های بدن پس از زایمان کمک می کند. این ویتامین همچنین:
- باعث حفظ سلامت بینایی می شود.
- به مبارزه با عفونت ها و تقویت سیستم ایمنی کمک می کند.
- در سوخت وساز چربی ها نقش دارد.
انواع ویتامین آ
این ویتامین به دو شکل یافت می شود:
- ویتامین آ پیش ساخته (رتینول)
-
- این نوع از ویتامین به طور مستقیم توسط بدن استفاده می شود.
- در محصولات حیوانی مانند تخم مرغ، شیر و جگر یافت می شود.
- کاروتنوئیدهای پیش ساز ویتامین آ
-
- این ترکیبات در بدن به رتینول تبدیل می شوند.
- در میوه ها و سبزیجاتی مانند هویج، اسفناج و سیب زمینی شیرین وجود دارند.
مقدار مورد نیاز ویتامین آ در بارداری
میزان توصیه شده ویتامین آ برای زنان در گروه های سنی مختلف به صورت زیر است:
زنان باردار
- زیر ۱۸ سال: ۷۵۰ میکروگرم RAE در روز
- ۱۹ سال و بالاتر: ۷۷۰ میکروگرم RAE در روز
زنان شیرده
- زیر ۱۸ سال: ۱۲۰۰ میکروگرم RAE در روز
- ۱۹ سال و بالاتر: ۱۳۰۰ میکروگرم RAE در روز
زنان غیرباردار (۱۴ سال به بالا)
- ۷۰۰ میکروگرم RAE در روز
REA چیست؟
واحد استاندارد اندازه گیری ویتامین آ، RAE (معادل فعالیت رتینول) است که بر اساس منبع و قدرت ویتامین محاسبه می شود:
- ۱ میکروگرم رتینول (ویتامین آ پیش ساخته) = ۱ میکروگرم RAE
- ۱۲ میکروگرم بتاکاروتن = ۱ میکروگرم RAE
- ۲۴ میکروگرم آلفاکاروتن = ۱ میکروگرم RAE
یک واحد دیگر که در برخی منابع و برچسب مکمل ها استفاده می شود، IU (واحد بین المللی) است. تبدیل IU به RAE ساده نیست، زیرا بستگی به نوع ویتامین آ دارد. به عنوان مثال، ۹۰۰ میکروگرم RAE ممکن است بین ۳۰۰۰ تا ۳۶۱۰۰ IU ویتامین آ باشد.
آیا مصرف بیش از حد ویتامین آ در بارداری خطرناک است؟
در رژیم غذایی معمول بسیاری از افراد، مقدار کافی ویتامین آ وجود دارد. این ویتامین در گوشت، لبنیات، ماهی، تخم مرغ و غلات غنی شده به شکل ویتامین آ پیش ساخته (رتینول) یافت می شود. همچنین در اغلب میوه ها و سبزیجات، عمدتا به شکل کاروتنوئیدها وجود دارد.
در دوران بارداری، دریافت مقدار بیش از حد ویتامین آ پیش ساخته می تواند باعث نقص های مادرزادی و مسمومیت کبدی شود. با این حال، مصرف مقدار زیاد میوه ها و سبزیجات غنی از بتاکاروتن بی خطر و مفید است.
میزان حداکثر مجاز مصرف ویتامین آ پیش ساخته
- زنان بالای ۱۹ سال (باردار یا شیرده): حداکثر ۳۰۰۰ میکروگرم RAE در روز
- زنان ۱۴ تا ۱۸ سال (باردار یا شیرده): حداکثر ۲۸۰۰ میکروگرم RAE در روز
نکته مهم: این موضوع یکی از دلایل مهمی است که نباید بدون مشورت با پزشک، دوز مکمل های بارداری را دو برابر کرد یا از مکمل های اضافی استفاده نمود. بسیاری از ویتامین های بارداری بخشی از ویتامین آ مورد نیاز بدن را به شکل بتاکاروتن تأمین می کنند، اما برخی از مکمل های بدون نسخه، مولتی ویتامین های معمولی و غذاهای غنی شده می توانند مقادیر بالایی از ویتامین آ پیش ساخته داشته باشند.
مصرف داروهای مرتبط با ویتامین آ در بارداری
یکی از نگرانی های اصلی در مورد مصرف بیش از حد این ویتامین در بارداری، ارتباط آن با داروهای درمانی پوست است. زنان باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند، نباید از داروی ایزوترتینوئین (Accutane) برای درمان آکنه استفاده کنند، زیرا این دارو می تواند باعث نقص های مادرزادی شدید شود. همچنین، باید از مصرف سایر داروهای مشتق از رتینول مانند ترتینوئین موضعی (Retin-A) که برای درمان مشکلات پوستی استفاده می شود، اجتناب کرد.
بهترین مواد غذایی حاوی ویتامین آ در بارداری
میوه ها و سبزیجاتی که دارای رنگ نارنجی و زرد هستند، همراه با سبزیجات برگ سبز، بهترین منابع پیش ساز ویتامین آ (بتاکاروتن) محسوب می شوند. همچنین، مقدار قابل توجهی ویتامین آ پیش ساخته را می توان از طریق شیر غنی شده و غلات صبحانه غنی شده دریافت کرد.
محدودیت مصرف جگر در بارداری
جگر گاو، گوساله، گوسفند، بز یا مرغ حاوی مقادیر بسیار بالایی ویتامین آ پیش ساخته است. به همین دلیل، مصرف زیاد آن در دوران بارداری توصیه نمی شود. یک وعده ۸۵ گرمی جگر گاو می تواند بیش از ۸ برابر مقدار توصیه شده روزانه ویتامین آ را تأمین کند، که این مقدار بیش از ۲ برابر حد مجاز مصرف روزانه ویتامین آ در بارداری است.
بهترین منابع ویتامین آ در رژیم غذایی
- ۱ عدد سیب زمینی شیرین پخته (با پوست) : ۱۴۰۳ میکروگرم
- ۱۱۵ گرم اسفناج منجمد، پخته شده : ۵۷۳ میکروگرم
- ۱۱۵ گرم هویج خام : ۴۵۹ میکروگرم
- ۲۳۰ میلی لیتر بستنی وانیلی نرم : ۲۷۸ میکروگرم
- ۲۳۰ میلی لیتر پنیر ریکوتا کم چرب : ۲۶۳ میکروگرم
- ۲۳۰ میلی لیتر شیر بدون چربی غنی شده با ویتامین آ و د : ۱۴۹ میکروگرم
- ۱۱۵ گرم طالبی : ۱۳۵ میکروگرم
- ۱۱۵ گرم فلفل قرمز شیرین : ۱۱۷ میکروگرم
- ۱ عدد انبه کامل : ۱۱۲ میکروگرم
- ۱ وعده غلات صبحانه غنی شده (۱۰٪ نیاز روزانه) : ۹۰ میکروگرم
- ۱ عدد تخم مرغ آب پز بزرگ : ۷۵ میکروگرم
- ۱۱۵ گرم بروکلی پخته شده : ۶۰ میکروگرم
کارهایی که باعث افزایش جذب ویتامین آ می شوند
- خرد کردن، رنده کردن یا آب گیری میوه ها و سبزیجات می تواند جذب کاروتنوئیدهای پیش ساز ویتامین آ را در بدن افزایش دهد.
- همچنین، مصرف مقدار کمی چربی سالم (حدود یک قاشق چای خوری روغن زیتون یا کره) همراه با این غذاها، می تواند جذب ویتامین آ را بهبود ببخشد.
آیا مصرف مکمل ویتامین آ در بارداری ضروری است؟
احتمالا نه! معمولا مصرف مکمل های حاوی این ویتامین در بارداری توصیه نمی شود، زیرا بیشتر افراد مقدار کافی آن را از رژیم غذایی دریافت می کنند. علاوه بر این، ویتامین های مخصوص بارداری نیز حاوی ویتامین آ هستند.
نکات مهم:
- برچسب مکمل های بارداری را بررسی کنید تا مطمئن شوید که مقدار ویتامین آ دریافتی شما بیش از حد مجاز نیست.
- در صورت نیاز به مکمل، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
علائم کمبود ویتامین آ در بارداری
در کشورهایی که رژیم غذایی متعادل و غنی دارند، کمبود ویتامین آ نادر است، مگر در افرادی که به بیماری های خاص مبتلا هستند. برخی از علائم کمبود ویتامین A عبارتند از:
- ضعف سیستم ایمنی و افزایش احتمال ابتلا به عفونت ها
- کاهش دید در شب (Night blindness)، که شایع ترین علامت کمبود ویتامین آ در بارداری است .
- در موارد شدید، ممکن است قرنیه چشم خشک و ضخیم شود (شرایطی که به آن گزروفتالمی گفته می شود).
آیا شما تجربه ای در مورد مصرف ویتامین آ در بارداری دارید؟ سوالی دارید؟ در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
