کودکان در سنین مختلف زبان را یاد می گیرند، اما اکثر آن ها از یک خط و الگوی زمانی کلی پیروی می کنند که با ارتباط غیرکلامی آغاز شده و به تدریج به صحبت کردن تبدیل می شود.
نکته مهم این است که فاصله زمانی بین ارتباطات ابتدایی (مثل اشاره و غر زدن) تا به اشتراک گذاشتن افکار با عبارات و جملات ناقص می تواند بسیار متفاوت باشد.
در حالی که برخی کودکان خیلی زود شروع به “صحبت کردن” می کنند و به مرور مهارت های خود را گسترش می دهند، برخی دیگر تا زمانی که به خود اطمینان پیدا کنند منتظر می مانند و سپس به سرعت به همسالان خود می رسند.
این تنوع می تواند برای والدین دشوار باشد که تشخیص دهند آیا کودک آن ها فقط زمان بیشتری برای ارتباط برقرار کردن نیاز دارد یا احتمالا با تاخیر در گفتار مواجه است.
جدول زمانی برای رشد زبان گسترده است و همین مسئله باعث می شود تشخیص این موضوع که آیا کودک شما فقط زمان بیشتری برای یادگیری صحبت کردن نیاز دارد یا با اختلال گفتاری روبه رو است، سخت شود. اما اگر به نظر نمی رسد که کودک نوپای شما تا چند هفته پس از میانگین سن مورد انتظار، به مراحل ارتباطی برسد، مشورت با پزشک متخصص اطفال در معاینه بعدی ضرری نخواهد داشت.
ممکن است جای نگرانی نباشد، اما اگر کودک شما به هر دلیلی تأخیر در گفتار داشته باشد، شناسایی و درمان زودهنگام این مشکل برای رشد زبان و دیگر مهارت های شناختی در طولانی مدت ضروری است.
کودک دیر صحبت کیست؟
اصطلاح “دیر صحبت ” معمولا زمانی به کار می رود که کودک نوپا تا حدود دو سالگی به طور منظم با عبارات دو یا سه کلمه ای صحبت نمی کند. اما این اصطلاح خیلی مفید نیست، زیرا تأخیر با اختلال متفاوت است.
تأخیر به این معنی است که کودک شما در حال رشد است، اما با سرعتی کمتر از همسالان خود. از سوی دیگر، اختلال ممکن است نیاز به مداخله با کمک یک آسیب شناس گفتار و یا همان گفتار درمانگر زبان داشته باشد.
همچنین، گفتار و زبان دو بخش متفاوت از ارتباط هستند و ممکن است با نرخ های مختلفی رشد کنند. گفتار بیشتر به صحبت کردن و انتقال افکار، ایده ها و سؤالات به صورت کلامی اشاره دارد، در حالی که زبان یک اصطلاح گسترده تر است که شامل چگونگی دریافت و به اشتراک گذاشتن اطلاعات توسط کودک می شود. هرچند این دو با هم مرتبط هستند، کودکی که تأخیر در گفتار دارد، لزوماً تأخیر در زبان ندارد (و برعکس).
برای مثال، کودکی که گفته های دیگران را می فهمد و از راه های غیرکلامی با مراقبان خود ارتباط برقرار می کند اما قادر به صحبت کردن در قالب جملات نیست، ممکن است دچار تأخیر یا اختلال گفتاری باشد.
کودکی که می تواند کلمات را به صورت فیزیکی بیان کند اما در کنار هم قرار دادن آن ها یا دنبال کردن دستورالعمل ها مشکل دارد و تمایل به تکرار کلمات مشابه دارد، ممکن است با تأخیر یا اختلال زبانی مواجه باشد.
اگر نگران عدم ارتباط کلامی کودک خود هستید، باید بدانید که بسیاری از ارتباطات غیرکلامی (مثل ایجاد صدای حیوانات، اشاره کردن و تکان دادن سر) به عنوان پیشرفت در رشد زبان محسوب می شود. حتی اگر کودک نوپای شما هنوز شروع به صحبت کردن نکرده باشد، ممکن است در حال انجام کارهای مهمی برای آمادگی جهت صحبت کردن باشد.
راه های تشخیص پیشرفت در مهارت های پیش زبانی
- آیا کودکتان به چیزی اشاره می کند؟ اشاره کردن به چیزی که می خواهد یا تصاویر در کتاب ها، ارتباط نزدیکی با شروع گفتار دارد.
- آیا کودک نوپای شما به نظر می رسد که گفته های شما را درک می کند؟ توانایی فهم زبان قبل از توانایی صحبت کردن آغاز و ظاهر می شود. اگر به نظر می رسد که کودکتان مقدار زیادی از آنچه دیگران می گویند را درک می کند، او در مسیر مناسبی برای صحبت کردن قرار دارد.
- آیا کودکتان از حرکات و حالت های چهره برای برقراری ارتباط استفاده می کند؟ بسیاری از کودکان خردسال نیازهای خود را به صورت غیرکلامی بیان می کنند و در واقع بیشتر کودکان نوپا مجموعه ای از سیگنال های غیرکلامی را توسعه می دهند. به طور کلی، اینکه کودکتان در تلاش برای برقراری ارتباط باشد مهم تر از داشتن دایره لغات گسترده است. همچنین معمولا مهم تر است که او در حال پیشرفت در مهارت های خود باشد، نه اینکه الزاما هم زمان با همسالان خود باشد.
- آیا کودکتان غر می زند؟ این ممکن است سؤال عجیبی به نظر برسد، اما تحقیقات جدید نشان می دهد که غر زدن های کوچکی که کودکان نوپا در حین اشاره به تصاویر یا بازی با اسباب بازی ها انجام می دهند، نوعی تفسیر هستند و مقدمه ای برای رشد زبان پیچیده تر محسوب می شوند.
اگر کودکتان هیچ یک از این علائم آمادگی را نشان نمی دهد، می بایست برای ارزیابی گفتار و شنوایی او وقت بگیرید.
دلایل صحبت نکردن کودک نوپا
دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است کودک نوپای شما هنوز شروع به صحبت نکرده باشد. برخی از این دلایل ممکن است به طور طبیعی خودبه خود حل شوند، در حالی که دیگر دلایل نیاز به مداخله دارند.
علاوه بر اختلالات گفتاری و زبانی، برخی از علل رایج تأخیر در گفتار و زبان عبارتند از:
- کم شنوایی
- اختلالات رفتاری و جسمی مانند اوتیسم و فلج مغزی
- لکنت انتخابی (عدم صحبت کردن در موقعیت های خاص)
- مشکلات دهانی یا حرکتی دهانی
- زودرس بودن یا اختلال در رشد
- عوامل وراثتی – اگر شما یا دیگر اعضای خانواده مشکلات زبانی داشته اید، احتمال اینکه کودک شما نیز این مشکلات را تجربه کند بیشتر است.
گاهی اوقات دلیل تأخیردر گفتار تنها به زیست شناسی مربوط می شود: پسران معمولا مهارت های زبانی را کندتر از دختران یاد می گیرند، اما این تأخیر معمولا تنها چند ماه است. همچنین برخی از کودکان محتاط و خجالتی ممکن است تا زمانی که به اندازه کافی از آنچه می شنوند مطمئن شوند، منتظر بمانند و بعد شروع به صحبت کنند.
هرچه تأخیر زبانی زودتر تشخیص داده شود، درمان آن راحت تر خواهد بود. بسیاری از مشکلات زبانی را می توان در سال های پیش دبستانی به طور مؤثر مدیریت کرد تا کودک در آینده دچار مشکلات جدی نشود.
چه زمانی برای صحبت نکردن کودک ۱۸ ماهه نگران شویم
اکثر کودکان تا ۱۲ ماهگی حداقل یک کلمه یاد می گیرند و طبیعی نیست که کودک تا ۱۸ ماهگی هیچ صحبتی نکند. اگرچه این غیرطبیعی است، اما لزوماً دلیلی برای نگرانی زیاد نیست.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم زیر در کودک خود، با پزشک کودک مشورت کنید.
تا ۱۲ ماهگی
- نمی گوید “مامان” یا “بابا”
- از حرکاتی مانند دست تکان دادن، سر تکان دادن یا اشاره کردن استفاده نمی کند
- حداقل چند صامت را تمرین نمی کند (مثلاً پ یا ب)
- کلماتی مانند “نه” یا “بای بای” را نمی فهمد و پاسخ نمی دهد
- به چیزهای جالب مثل پرنده یا هواپیما اشاره نمی کند
- غان و غون نمی کند
تا ۱۸ ماهگی
- به حداقل یک قسمت از بدن اشاره نمی کند وقتی از او خواسته می شود
- وقتی به چیزی نیاز دارد، اشاره نمی کند یا به نوعی به شما نمی گوید
- حداقل ۶ کلمه نمی گوید
- قادر به دنبال کردن دستورات ساده نیست
- وقتی نامش را صدا می زنید، پاسخ نمی دهد
بین ۱۹ تا ۲۴ ماهگی
- سوال نمی پرسد
- دستورات ساده مثل “نه” یا “ایست” را نمی فهمد
- صدای حیوانات را در نمی آورد
چه زمانی برای صحبت نکردن کودک ۲ ساله نگران شویم
اگر کودک ۲ ساله شما هر یک از این علائم را دارد، با پزشک اطفال مشورت کنید:
- زبان خود را تولید نمی کند (فقط آنچه را که می شنود را تکرار می کند)
- بازی های تقلیدی را نجام نمی دهد مثلا با عروسک یا اسباب بازی، بازی نمی کند (مثل شانه کردن مو یا غذا دادن به عروسک)
- حرکات یا کلمات دیگران را تقلید نمی کند
- نمی تواند به تصاویر موجود در کتاب ها اشاره کند
- نمی تواند دو کلمه را به هم وصل کند
- نمی داند چگونه از وسایل خانگی معمولی (مثل مسواک یا چنگال) استفاده کند
اگر به نظر می رسد که کودک شما دیرتر از دوستان هم سن خود شروع به صحبت می کند، مراجعه به پزشک اطفال خانواده تان به شما کمک خواهد کرد تا بفهمید آیا واقعا مشکلی در او وجود دارد یا خیر و در صورت لزوم به متخصصان مربوطه ارجاع داده شود.
اگر تأخیر وجود دارد، مداخله زودهنگام می تواند نقش زیادی در بهبود روند رشد کودک نوپا داشته باشد. و اگر مشکلی وجود نداشته باشد، احتمالا از اینکه کودک چقدر پرحرف شده است، شگفت زده خواهید شد!
