واکسن آنفولانزا در کودکان

واکسن آنفولانزا در کودکان، ابزاری مؤثر برای پیشگیری از ابتلا به آنفولانزای فصلی است. این واکسن در ایران و بسیاری از کشورهای جهان، هر ساله برای کودکان 2 تا 3 ساله، دانش آموزان دوره ابتدایی تا دبیرستان و کودکانی که مشکلات زمینه ای دارند، توصیه و ارائه می شود. در این مقاله در مورد زمان مناسب و مراقبت های لازم پس از تزریق واکسن آنفولانزا در کودکان توضیح خواهیم داد.

چرا واکسن آنفولانزا برای کودکان اهمیت دارد؟

شاید تصور کنید آنفولانزا فقط یک سرماخوردگی ساده است، اما در واقع این بیماری ویروسی می تواند در کودکان بسیار آزاردهنده و حتی خطرناک باشد. تب بالا، بدن درد، سرفه های مداوم و بی قراری، تنها بخشی از علائم آنفولانزاست. گاهی نیز این بیماری باعث عوارض جدی تری مانند ذات الریه (سینه پهلو) می شود.

در کشورهای سردسیر مانند بریتانیا، هر زمستان هزاران کودک سالم که بیماری زمینه ای ندارند، به دلیل آنفولانزا نیاز به بستری در بیمارستان پیدا می کنند. هرچند این آمار ممکن است در ایران متفاوت باشد، اما واقعیت این است که سیستم ایمنی کودکان هنوز به اندازه ی بزرگسالان مقاوم نیست.

یکی دیگر از دلایل مهم تزریق این واکسن آن است که کودکان می توانند آنفولانزا را به راحتی به دیگران منتقل کنند. واکسیناسیون کودکان نه تنها آن ها را محافظت می کند، بلکه از انتقال ویروس به نوزادان، افراد مسن و مادران باردار نیز جلوگیری می کند.

زمان مناسب برای تزریق واکسن آنفولانزا در کودکان چه زمانی است؟

بر اساس برنامه بهداشت جهانی، انجام واکسن آنفولانزا در کودکان در فصل پاییز یا اوایل زمستان انجام می شود. بهترین زمان تزریق، پیش از شیوع گسترده آنفولانزا در جامعه است.

اگر فرزند شما بین 2 تا 17 سال دارد و شرایط خاص پزشکی دارد، توصیه می شود پیش از شروع فصل سرما، با پزشک اطفال یا مرکز بهداشت محل زندگی خود تماس بگیرید تا زمان دقیق تزریق واکسن را بدانید.

چه کودکانی باید واکسن آنفولانزا را دریافت کنند؟

واکسن آنفولانزا در کودکان به طور معمول برای گروه های زیر توصیه می شود:

• کودکان 2 تا 3 ساله
• دانش آموزان مقاطع پیش دبستانی تا پایان دبیرستان
• کودکانی که بین 6 ماه تا 17 سال سن دارند و به بیماری های مزمن مبتلا هستند (مثل دیابت، بیماری قلبی، نقص سیستم ایمنی و …)

در بسیاری از کشورها، این واکسن به صورت رایگان یا با پوشش بیمه ارائه می شود.

چه کودکانی نباید واکسن آنفولانزا را دریافت کنند؟

در بیشتر موارد، کودکان می توانند واکسن آنفولانزا را به صورت اسپری بینی دریافت کنند. اما برخی از آن ها ممکن است نیاز به واکسن تزریقی داشته باشند یا به طور کلی منع دریافت داشته باشند، از جمله:

• کودکانی که زیر 2 سال هستند.
• کودکانی که به دوز قبلی واکسن یا ترکیبات آن (مثل ژلاتین، آنتی بیوتیک های خاص) حساسیت شدید داشته اند.
• کودکانی که به تخم مرغ حساسیت بسیار شدید دارند و نیاز به مراقبت ویژه داشته اند.
• کودکانی که دچار ضعف شدید سیستم ایمنی هستند، یا در کنار فردی با ضعف ایمنی شدید زندگی می کنند (مثلا بیمار پیوند مغز استخوان).
• کودکان مبتلا به آسم شدید یا کنترل نشده، به ویژه اگر اخیرا از اسپری های تنفسی اضطراری زیاد استفاده کرده اند.
• کودکانی که درمان با داروهای سالیسیلاتی (مثل آسپرین) دریافت می کنند.

اگر فکر می کنید فرزندتان در یکی از گروه های بالا قرار می گیرد، حتما با پزشک کودک، پرستار مرکز بهداشت یا تیم واکسیناسیون مدرسه مشورت کنید.

ترکیبات واکسن آنفولانزا در کودکان چیست؟

در بیشتر موارد، واکسنی که برای کودکان تجویز می شود، به شکل اسپری بینی است. این نوع واکسن معمولا برای کودکان 2 تا 16 ساله ترجیح داده می شود و حتی برخی از نوجوانان 17 ساله با شرایط پزشکی خاص نیز می توانند از آن استفاده کنند.

یکی از نکاتی که برخی والدین درباره آن نگرانی دارند، ترکیبات واکسن آنفولانزا در کودکان است. اسپری بینی این واکسن حاوی مقدار بسیار کمی ژلاتین است که به عنوان پایدارکننده در ترکیب واکسن به کار رفته است. اگر شما به دلایلی با این ماده مشکل دارید، جای نگرانی نیست.

در این صورت، می توانید به کادر واکسیناسیون اطلاع دهید یا در فرم رضایت نامه مدرسه درخواست کنید که به جای اسپری بینی، واکسن تزریقی بدون ژلاتین به کودک شما داده شود.

همچنین برای کودکانی که زیر 2 سال هستند یا به دلایلی نمی توانند از اسپری بینی استفاده کنند، واکسن تزریقی در نظر گرفته می شود. این واکسن ها معمولا فاقد ژلاتین هستند.

واکسن آنفولانزا در کودکان چگونه و در کجا تزریق می شود؟

دریافت واکسن آنفولانزا برای کودکان در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، معمولا از طریق چند روش انجام می شود:

کودکان 2 تا 3 ساله:

می توانند واکسن را در مراکز بهداشت شهری یا روستایی یا از طریق پزشک اطفال دریافت کنند.

دانش آموزان مدارس (پایه پیش دبستان تا پایان دبیرستان):

اغلب در قالب طرح واکسیناسیون مدرسه ای واکسن را دریافت می کنند. مدارس با همکاری مراکز بهداشت، زمان بندی واکسن را اطلاع رسانی می کنند.

کودکان با بیماری های خاص:

این گروه ممکن است به دوز اضافی یا نوع خاصی از واکسن نیاز داشته باشند. حتما پزشک معالج باید نوع واکسن را تعیین کند.

در حالت معمول، واکسن آنفولانزا در کودکان به صورت اسپری بینی و کاملا بدون درد و سریع در هر دو سوراخ بینی تزریق می شود. اما اگر کودک نتواند اسپری بینی دریافت کند، واکسن به صورت تزریق در ناحیه بازو یا ران انجام می شود.

برخی از کودکان مبتلا به بیماری های خاص که برای اولین بار واکسن دریافت می کنند، ممکن است نیاز به دریافت دوز دوم در فاصله ی 4 هفته بعد داشته باشند.

آیا تزریق هم زمان واکسن آنفولانزا در کودکان با واکسن های دیگر ممکن است؟

بله. بر اساس مطالعات و تجربیات مراکز بهداشتی معتبر، کودکان می توانند واکسن آنفولانزا را هم زمان با واکسن های دیگر مانند واکسن سرخک، سه گانه یا فلج اطفال دریافت کنند، بدون آن که تداخلی در عملکرد یا ایمنی آن ها ایجاد شود.

عوارض تزریق واکسن آنفولانزا در کودکان چیست؟

در بیشتر کودکان، عوارض جانبی خفیف و موقتی پس از تزریق دیده می شود که معمولا طی 1 تا 2 روز از بین می روند. این واکنش ها نشانه ای از فعال شدن سیستم ایمنی بدن هستند.

عوارض واکسن اسپری بینی:

• آبریزش یا گرفتگی بینی
• کاهش اشتها
• بی حالی یا خواب آلودگی
• سردرد خفیف

عوارض واکسن تزریقی:

• درد یا قرمزی در محل تزریق
• تب خفیف
• بدن درد یا احساس کوفتگی

واکنش های شدید آلرژیک (مثل آنافیلاکسی) بسیار نادر هستند. با این حال، تیم واکسیناسیون آموزش دیده اند تا در صورت بروز هرگونه حساسیت، بلافاصله اقدامات درمانی انجام دهند.

نکته مهم این است که هیچ کدام از واکسن های آنفولانزا باعث ابتلا به خود بیماری آنفولانزا نمی شوند، چون ویروس های استفاده شده در آن ها تضعیف شده یا غیرفعال هستند.

عملکرد و مدت زمان اثر واکسن آنفولانزا در کودکان

هدف اصلی واکسن آنفولانزا در کودکان، محافظت از آن ها در برابر رایج ترین سویه های ویروس آنفولانزا است. البته همیشه احتمال اندکی وجود دارد که کودک حتی پس از تزریق، به نوعی از آنفولانزا مبتلا شود، اما در این حالت شدت بیماری بسیار کمتر و مدت بستری نیز کوتاه تر خواهد بود.

واکسن معمولا در مدت 14 روز پس از تزریق شروع به محافظت می کند. اما ایمنی ایجادشده در طول زمان کاهش می یابد و از آنجا که ویروس آنفولانزا هر سال تغییر می کند، لازم است واکسن هر ساله تجدید شود.

مراقبت پس از تزریق واکسن آنفولانزا در کودکان

اگر کودک شما هنگام دریافت واکسن دچار تب بالا یا بیماری حاد ویروسی است، بهتر است واکسیناسیون را به تعویق بیندازید تا بدن کودک آماده واکنش مناسب باشد.

در مورد واکسن اسپری بینی، اگر کودک دچار گرفتگی شدید بینی یا آبریزش زیاد باشد، بهتر است واکسن تا بهبود علائم به تعویق بیفتد یا واکسن تزریقی جایگزین آن شود.

پس از دریافت واکسن آنفولانزا در کودکان، ممکن است فرزندتان کمی بی حال یا تب دار شود که طبیعی است. استفاده از مایعات، استراحت کافی و در صورت نیاز مشورت با پزشک می تواند به بهبود سریع تر کمک کند.

سخنی از نی نی تینی

اگرچه ممکن است واکسن آنفولانزا در کودکان برای برخی والدین نگرانی هایی به همراه داشته باشد، اما واقعیت این است که این واکسن یکی از ایمن ترین و مؤثرترین راه ها برای محافظت از فرزندان شما در برابر آنفولانزای فصلی است. با تزریق به موقع و آگاهانه این واکسن، نه تنها از ابتلای کودک خود به بیماری و عوارض احتمالی آن جلوگیری می کنید، بلکه از سلامت خانواده و اطرافیان تان نیز محافظت می کنید.

پیشنهاد می کنیم پیش از شروع فصل پاییز، با پزشک کودک خود یا مرکز بهداشت محل زندگی تماس بگیرید و درباره زمان و نوع واکسن مناسب برای فرزندتان اطلاعات دقیق تری بگیرید.