واریس در بارداری: علت،درمان و پیشگیری

واریس در بارداری معمولا به دلیل جریان خون ضعیف در رگ ها به وجود می آید. در این حالت، خون در رگ ها تجمع پیدا می کند و باعث ایجاد برآمدگی هایی در زیر سطح پوست می شود. شایع ترین نواحی درگیر شامل پاها، ناحیه تناسلی خارجی و راست روده (بواسیر) هستند. این رگ های متورم ممکن است کمی ناراحتی یا خارش ایجاد کنند، اما در اغلب موارد پس از زایمان به مرور زمان از بین می روند. در این مقاله به طور کامل در مورد عارضه واریس در بارداری توضیح خواهیم داد.

واریس در بارداری چیست؟

واژه ی «واریس» از کلمه ی لاتین varix گرفته شده و به معنای «پیچ خورده» است. رگ های واریسی شبیه طناب هایی پیچ خورده و برجسته در زیر پوست ظاهر می شوند. این مشکل در دوران بارداری نسبتا شایع است، به ویژه در سه ماهه سوم.

شایع ترین محل های بروز واریس در بارداری پاها، مچ پا و ناحیه تناسلی خارجی (ولوا) هستند. همچنین بواسیر، که نوعی واریس در ناحیه راست روده یا اطراف مقعد است، در دوران بارداری به طور گسترده مشاهده می شود.

گاهی اوقات رگ های عنکبوتی نیز همراه با واریس ظاهر می شوند. این رگ ها به صورت خطوط نازک قرمز یا آبی رنگ زیر پوست دیده می شوند اما مانند واریس برجسته نیستند.

واریس در بارداری چگونه به وجود می آید؟

رگ ها بخشی از سیستم گردش خون هستند و وظیفه دارند خون را از بخش های مختلف بدن به قلب بازگردانند. درون رگ ها دریچه هایی وجود دارد که از برگشت خون به پایین جلوگیری می کنند.

وقتی دیواره یا دریچه ی رگ ها ضعیف شود، خون به سمت پایین برگشته و در رگ ها تجمع می کند. در نتیجه، این نواحی ورم می کنند و از سطح پوست بیرون می زنند و حالت برجسته پیدا می کنند.

علائم و دلایل واریس در بارداری

علائم واریس در بارداری چیست؟

ممکن است اصلا علامتی تجربه نکنید. اما اگر علائمی داشته باشید، معمولا در زمان هایی که مدت طولانی نشسته یا ایستاده اید، شدت بیشتری پیدا می کنند.

علائم رایج شامل موارد زیر است:

• احساس سنگینی در پاها
• خارش در اطراف رگ های متورم
• گرفتگی عضلات پا، به خصوص در شب
• درد، تیر کشیدن یا احساس نبض در ساق پا
• ورم (ادم) در پاها و مچ پا

همچنین بواسیر ممکن است باعث خارش و درد شود. زور زدن هنگام دفع یا استفاده از دستمال توالت می تواند باعث خونریزی شود. در این حالت، معمولا خون قرمز روشن روی دستمال دیده می شود.

چرا در دوران بارداری واریس ایجاد می شود؟

تغییرات هورمونی و وزن جنین در دوران بارداری از عوامل اصلی بروز واریس در بارداری هستند. مهم ترین دلایل شامل موارد زیر است:

• افزایش سطح هورمون پروژسترون که باعث شل شدن دیواره رگ ها و کاهش عملکرد دریچه های درون آن ها می شود.
• افزایش حجم خون در بدن مادر برای تأمین نیازهای جنین
• فشار رحم در حال رشد روی رگ های لگنی که باعث کند شدن جریان خون در پاها و لگن می شود

تمام این عوامل باعث می شوند که خون نتواند به خوبی از پاها به سمت قلب بازگردد، به ویژه در حالت ایستاده یا نشسته.

همچنین یبوست، که در دوران بارداری شایع است، می تواند عامل مؤثری در بروز بواسیر باشد.

چه عواملی خطر ابتلا به واریس در بارداری را بیشتر می کنند؟

برخی شرایط ممکن است احتمال ابتلا به واریس را در دوران بارداری افزایش دهند، از جمله مواردی که در ادامه اشاره می کنیم:

• رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد نمک یا کمبود فیبر و آب می تواند منجر به احتباس آب در بدن و افزایش احتمال واریس یا بواسیر شود.
• وراثت: اگر مادر یا مادربزرگتان در دوران بارداری دچار واریس شده باشند، احتمال ابتلای شما هم بیشتر می شود.
• وزن بالا: افزایش وزن بیش از حد، چه در دوران بارداری و چه پیش از آن، فشار بیشتری به رگ ها وارد می کند و خطر واریس را بالا می برد.

تشخیص واریس در بارداری

پزشک با توجه به علائم، نواحی مختلف بدن مانند پاها، دستگاه تناسلی خارجی و ناحیه مقعد را معاینه می کند.

در صورتی که علائم شدید باشد، ممکن است انجام سونوگرافی داپلر برای بررسی جریان خون در رگ های سطحی و عمقی توصیه شود. این بررسی به پزشک کمک می کند تا خطر وجود لخته خون در رگ های عمقی (ترومبوز ورید عمقی) را ارزیابی کند. این عارضه می تواند منجر به مشکلات جدی مانند آمبولی ریوی شود.

مدیریت و درمان واریس در بارداری

در بیشتر موارد، مدیریت واریس در بارداری بدون نیاز به درمان پزشکی خاص انجام می شود، زیرا معمولا پس از زایمان به مرور بهبود می یابد.

با این حال، راهکارهایی برای کاهش علائم و جلوگیری از بدتر شدن شرایط وجود دارد:

• از نشستن یا ایستادن طولانی مدت خودداری کنید تا خون در پاها جمع نشود.
• به طور منظم ورزش سبک انجام دهید (قبل از شروع، با پزشک خود مشورت کنید).
• میزان مصرف نمک را در رژیم غذایی کاهش دهید تا از ورم جلوگیری شود.
• پاهای خود را هر از گاهی بالا بگیرید تا خون راحت تر به سمت قلب برگردد.
• هنگام خوابیدن روی سمت چپ بدن دراز بکشید تا فشار از روی ورید اجوف تحتانی (رگی که خون پاها را به قلب می برد) برداشته شود.
• در زمان نشستن، پاها را روی یکدیگر نیندازید.
• استفاده از جوراب های فشاری یا ساپورت های مخصوص بارداری می تواند از جمع شدن خون در پاها جلوگیری کند و جریان خون را بهتر کند.

اگر پس از زایمان واریس از بین نرود یا شدید باقی بماند، پزشک ممکن است درمان های پزشکی مانند اسکلروتراپی، لیزر درمانی یا جراحی را پیشنهاد کند.

چگونه می توان بواسیر را در دوران بارداری درمان کرد؟

بواسیر نیز مانند واریس در بارداری معمولا بی خطر است و پس از زایمان به تدریج بهبود پیدا می کند. با این حال، اگر بواسیر باعث درد یا ناراحتی شود، راهکارهایی برای تسکین آن وجود دارد:

• استفاده از کمپرس سرد یا یخ: قرار دادن یخ یا پارچه سرد روی ناحیه دچار التهاب می تواند تورم و درد را کاهش دهد.
• مشورت با پزشک در مورد داروها: برخی پمادهای مقعدی یا نرم کننده های مدفوع وجود دارند که در دوران بارداری بی خطر هستند و می توانند به کاهش سوزش و خارش کمک کنند.
• مصرف آب و فیبر کافی: برای پیشگیری از یبوست، که یکی از دلایل اصلی بواسیر است، باید در رژیم غذایی خود میوه، سبزیجات، نان سبوس دار و آب کافی بگنجانید.
• استفاده از حمام نشسته (سیتز): نشستن در یک لگن آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه، چند بار در روز، می تواند التهاب را کاهش دهد و حس آرامش در ناحیه مقعد ایجاد کند.

در صورت عدم بهبود بواسیر با این روش ها، باید با پزشک مشورت شود تا درمان مناسب تری پیشنهاد دهد.

چشم انداز و پیش آگهی در مورد واریس در بارداری

آیا واریس بعد از بارداری از بین می رود؟

بله، معمولا واریس در بارداری موقتی است و پس از زایمان به مرور کوچک تر می شود یا کاملا از بین می رود. با این حال، اگر چندین بارداری تجربه کرده باشید، احتمال دارد شدت واریس در هر بارداری بیشتر شود و احتمال بهبودی کامل کاهش یابد.

در چنین شرایطی ممکن است برخی رگ های واریسی به درمان های تخصصی بعد از زایمان نیاز داشته باشند.

پیشگیری از واریس در بارداری

چطور می توان از ایجاد واریس در بارداری پیشگیری کرد؟

اگر باردار هستید، می توانید با کمک به بهبود جریان خون، خطر ابتلا به واریس را کاهش دهید. چند توصیه ساده اما کاربردی برای پیشگیری از واریس در بارداری عبارت اند از:

• تغییر وضعیت بدن به طور منظم: از نشستن یا ایستادن طولانی مدت پرهیز کنید. حتی چند قدم راه رفتن ساده در خانه می تواند کمک کننده باشد.
• پا روی پا نیندازید: این کار گردش خون را مختل می کند و فشار بیشتری به رگ ها وارد می سازد.
• پاها را بالا نگه دارید: چند بار در روز، پاهای خود را روی یک بالش یا سطح بلند قرار دهید تا به بازگشت خون به سمت قلب کمک شود.
• به پهلوی چپ بخوابید: این کار باعث کاهش فشار روی ورید اجوف تحتانی و بهبود گردش خون می شود.
• استفاده از جوراب بارداری یا جوراب های فشاری: این جوراب ها به کاهش فشار روی رگ ها و پیشگیری از ایجاد تورم کمک می کنند.

همچنین سبک زندگی فعال، تغذیه مناسب و نوشیدن آب کافی می تواند نقش مؤثری در پیشگیری از واریس و بواسیر ایفا کند.

زندگی با واریس در بارداری

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگرچه واریس در بارداری معمولا خطرناک نیست، اما در برخی موارد باید فورا به پزشک مراجعه کنید. علائم هشداردهنده شامل موارد زیر هستند:

• خونریزی از رگ واریسی
• زخم باز یا ترشح دار در نزدیکی رگ های برجسته
• درد، تورم و قرمزی در پاها که می تواند نشانه ی لخته خون (ترومبوز وریدی عمقی) باشد

در چنین شرایطی مراجعه به پزشک ضروری است تا از بروز عوارض خطرناک تر مانند آمبولی پیشگیری شود.

سخنی از نی نی تینی

واریس در بارداری یکی از واکنش های طبیعی بدن به رشد جنین است و در اکثر مواقع نه تنها خطرناک نیست، بلکه پس از زایمان از بین می رود. با رعایت نکاتی ساده و پیگیری مراقبت های لازم، می توانید علائم آن را کنترل کرده و بارداری راحت تری تجربه کنید.

اگر در دوران بارداری با ناراحتی هایی مانند واریس یا بواسیر روبرو هستید، حتما با پزشک یا ماما مشورت کنید. آن ها می توانند بهترین روش های مدیریت واریس در بارداری را با توجه به شرایط بدنتان توصیه کنند.