هیپوگلیسمی در نوزادان به حالتی گفته می شود که سطح قند (گلوکز) در خون نوزاد کمتر از حد طبیعی باشد. گلوکز منبع اصلی انرژی برای مغز و بدن است و نقش حیاتی در عملکرد سلول های مغزی دارد. اگر سطح قند خون نوزاد خیلی پایین بیاید، ممکن است باعث بروز علائمی مانند لرزش، کبودی پوست یا لب ها، و همچنین مشکلات تنفسی یا تغذیه ای شود.
افت قند خون در نوزاد ممکن است کاملا بی علامت باشد یا با نشانه های خفیف شروع شود و اگر به موقع درمان نشود، می تواند به مشکلات جدی تری منجر شود. از همین رو، آگاهی مادران از دلایل و علائم هیپوگلیسمی در نوزادان اهمیت بالایی دارد.
چرا نوزادان دچار هیپوگلیسمی می شوند؟
علت های مختلفی ممکن است باعث افت قند خون در نوزاد شوند. برخی از این عوامل به شرایط مادر در دوران بارداری و برخی دیگر به وضعیت جسمی خود نوزاد مربوط می شوند. از جمله مهم ترین دلایل هیپوگلیسمی در نوزادان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغذیه نامناسب مادر در دوران بارداری
- تولید بیش از حد انسولین در بدن نوزاد به دلیل دیابت کنترل نشده در مادر
- ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد (مانند بیماری همولیتیک شدید در نوزاد)
- افزایش غیرعادی انسولین در بدن نوزاد به دلیل مشکلاتی مانند تومور در پانکراس
- وجود نقص های مادرزادی یا بیماری های متابولیکی و هورمونی که ممکن است ارثی باشند
- کمبود اکسیژن هنگام زایمان (خفگی حین تولد یا آسفیکسی تولد)
- بیماری های کبدی
- عفونت های مادرزادی یا اکتسابی
این عوامل می توانند سطح قند خون نوزاد را به طور جدی کاهش دهند و نیاز به بررسی دقیق و مراقبت پزشکی دارند.
چه نوزادانی بیشتر در معرض هیپوگلیسمی قرار می گیرند؟
برخی نوزادان بیش از دیگران در معرض خطر پایین بودن قند خون قرار دارند. در ادامه، دسته هایی از نوزادانی که باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرند، آورده شده است:
- نوزادانی که مادرشان مبتلا به دیابت است (چه دیابت بارداری و چه دیابت پیش از بارداری)
- نوزادانی که برای سن بارداری شان کوچک تر هستند (SGA یا رشد داخل رحمی محدود دارند)
- نوزادان نارس، به ویژه آن هایی که وزن تولد پایینی دارند
- نوزادانی که هنگام تولد دچار استرس شدید شده اند (مانند زایمان دشوار یا طولانی)
- نوزادانی که مادرشان در بارداری برخی داروها مانند تربوتالین مصرف کرده اند
- نوزادانی که برای سن بارداری شان بیش از حد بزرگ هستند (مانند نوزادان بالای 4 کیلوگرم)
اگر نوزاد شما در یکی از این گروه ها قرار دارد، لازم است که پس از تولد به طور مرتب سطح قند خون او بررسی شود.
علائم هیپوگلیسمی در نوزادان چیست؟
تشخیص افت قند خون در نوزاد به ویژه در ساعات اولیه تولد ممکن است دشوار باشد، زیرا نشانه ها می توانند بسیار خفیف یا نامحسوس باشند. با این حال، شایع ترین علائم هیپوگلیسمی در نوزادان شامل موارد زیر است:
- لرزش یا تکان های غیرطبیعی (Shakiness)
- رنگ پریدگی یا کبودی پوست و لب ها (Cyanosis)
- وقفه در تنفس یا قطع ناگهانی آن (Apnea)
- کاهش دمای بدن (هیپوترمی)
- شل بودن و ضعف عضلانی (Poor muscle tone)
- بی میلی به شیر خوردن یا عدم علاقه به تغذیه
- بی حالی یا کم تحرکی (Lethargy)
- تشنج یا حرکات غیرعادی
توجه داشته باشید که برخی از این علائم ممکن است با دیگر بیماری های نوزادان اشتباه گرفته شوند. بنابراین، اگر متوجه هرگونه تغییری در رفتار یا وضعیت جسمی نوزادتان شدید، بهتر است فورا با پزشک یا متخصص نوزادان مشورت کنید.
چگونه هیپوگلیسمی در نوزادان تشخیص داده می شود؟
تشخیص افت قند خون در نوزاد معمولا از طریق یک آزمایش ساده خون انجام می شود که سطح گلوکز خون را اندازه گیری می کند. این آزمایش ممکن است بلافاصله پس از تولد یا هر زمان که علائم مشکوکی در نوزاد مشاهده شود، انجام گردد.
در نوزادان در معرض خطر، تیم پزشکی معمولا به صورت دوره ای قند خون را بررسی می کند تا در صورت نیاز، سریعا اقدام درمانی صورت گیرد.
درمان هیپوگلیسمی در نوزادان چگونه است؟
نوع درمان به وضعیت کلی نوزاد، سن بارداری (هفته تولد)، وزن و شدت افت قند خون بستگی دارد. درمان های معمول شامل موارد زیر است:
- تغذیه زودهنگام با شیر مادر، شیر خشک یا محلول آب و گلوکز
- در موارد شدید، تزریق محلول گلوکز از طریق سرم (تزریق وریدی)
- پایش مکرر قند خون پس از درمان برای اطمینان از تثبیت سطح گلوکز
درمان باید به گونه ای باشد که از بازگشت مجدد هیپوگلیسمی جلوگیری کند، زیرا افت مجدد قند خون ممکن است آسیب های مغزی جدی ایجاد کند.
عوارض احتمالی هیپوگلیسمی در نوزادان چیست؟
مغز نوزادان برای رشد و عملکرد طبیعی به گلوکز نیاز دارد. اگر هیپوگلیسمی شدید یا طولانی مدت باشد، ممکن است منجر به آسیب دائمی مغز شود.
از جمله عوارض جدی هیپوگلیسمی درمان نشده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشنج
- اختلالات شناختی و رفتاری در آینده
- آسیب های عصبی و حرکتی ماندگار
- تأخیر در رشد ذهنی و حرکتی
به همین دلیل، پیشگیری و مداخله سریع نقش بسیار مهمی در کاهش خطرات این وضعیت دارد.
چگونه می توان از هیپوگلیسمی در نوزادان جلوگیری کرد؟
در بسیاری از موارد، ممکن است راه قطعی برای پیشگیری کامل از هیپوگلیسمی در نوزادان وجود نداشته باشد. با این حال، برخی اقدامات می توانند خطر بروز آن را کاهش دهند، به ویژه برای نوزادانی که در گروه پرخطر قرار دارند:
- مراقبت دقیق از مادران مبتلا به دیابت در دوران بارداری؛ کنترل دقیق قند خون مادر می تواند از تولید بیش از حد انسولین در جنین جلوگیری کند.
- بررسی وضعیت تغذیه و رشد جنین در دوران بارداری برای شناسایی نوزادان کم وزن یا بزرگ تر از حد طبیعی.
- پایش مداوم سطح قند خون در نوزادان پرخطر توسط تیم پزشکی در ساعت های اولیه پس از تولد.
- شروع سریع تغذیه پس از تولد (با شیر مادر یا شیر خشک مناسب) برای تثبیت سطح گلوکز.
در کل، شناسایی زودهنگام نوزادان در معرض خطر و اقدام سریع در ساعات اولیه تولد، کلید پیشگیری از عوارض شدید این وضعیت است.
چه زمانی باید با پزشک نوزاد تماس بگیرید؟
اگر هر یک از علائم زیر را در نوزاد خود مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک یا مرکز درمانی تماس بگیرید:
- بی حالی و خواب آلودگی غیرعادی
- نوزاد شیر نمی خورد یا تمایلی به تغذیه ندارد
- تغییر رنگ پوست به آبی یا خاکستری
- لرزش یا حرکات غیرطبیعی
- قطع تنفس یا تنفس نامنظم
در صورت توصیه پزشک، می توانید به نوزاد مخلوط آب و گلوکز یا شیر خشک بدهید تا افت قند خون را موقتا کنترل کنید.
نکات کلیدی برای والدین
- هیپوگلیسمی زمانی رخ می دهد که سطح قند خون نوزاد پایین تر از حد طبیعی باشد.
- نوزادانی که مادران دیابتی دارند، زودرس هستند یا با وزن بالا یا پایین به دنیا آمده اند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
- در صورت مشاهده علائم، با پزشک تماس بگیرید و در صورت نیاز به نوزاد، شیر خشک یا محلول آب و گلوکز بدهید.
- درمان سریع از آسیب به مغز نوزاد جلوگیری می کند.
توصیه هایی برای مراجعه به پزشک کودک
برای اینکه بیشترین بهره را از ویزیت پزشکی ببرید:
- هدف خود از مراجعه را بدانید و پیش از ویزیت، سؤالاتتان را یادداشت کنید.
- در زمان ویزیت، نام بیماری، داروها یا آزمایش های جدید را یادداشت کنید.
- بپرسید چرا درمان یا دارویی خاص تجویز شده و چه عوارضی ممکن است داشته باشد.
- از پزشک بپرسید اگر نوزاد درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟
- تاریخ و زمان ویزیت بعدی را یادداشت کنید و بدانید در خارج از ساعات کاری چگونه با پزشک تماس بگیرید.
آیا تاکنون تجربه ای از افت قند خون در نوزاد خود داشته اید؟ چه علائمی مشاهده کردید و روند درمان چگونه بود؟
اگر مادری دیابتی هستید، چه اقداماتی برای پیشگیری از هیپوگلیسمی در نوزادتان انجام داده اید؟
تجربه ها و نظرات شما می تواند به مادران دیگر کمک کند تا با آگاهی و آرامش بیشتری با این موضوع مواجه شوند.
لطفا در بخش نظرات برایمان بنویسید یا این مقاله را با مادرانی که ممکن است نیاز داشته باشند، به اشتراک بگذارید.
ما منتظر شنیدن صدای شما هستیم.
