هیپوتونی در نوزادان به وضعیتی گفته می شود که در آن، تون عضلانی کاهش یافته است. این شلی عضلات ممکن است از بدو تولد قابل مشاهده باشد و اغلب به عنوان نشانه ای از یک بیماری یا اختلال زمینه ای مطرح می شود.
هیپوتونی در نوزادان نباید با ضعف عضلانی اشتباه گرفته شود؛ هرچند این دو ممکن است هم زمان دیده شوند. در حالی که ضعف عضلانی به کاهش قدرت عضلات مربوط است، هیپوتونی به کاهش مقاومت عضلات در برابر حرکت و لمس اشاره دارد.
با مداخلات درمانی مناسب و پیگیری مداوم، می توان به بهبود قابل توجهی در وضعیت حرکتی و رشد نوزادان مبتلا به هیپوتونی امیدوار بود.
هیپوتونی در نوزادان چیست؟
هیپوتونی در نوزادان به معنی پایین بودن تون عضلانی یا به زبان ساده تر «شل بودن عضلات» است. نوزادانی که مبتلا به این وضعیت هستند، هنگام حرکت دادن مفاصل بدن شان، هیچ گونه مقاومتی از عضلات خود نشان نمی دهند. این حالت در زبان پزشکی گاهی به عنوان سندرم نوزاد شل نیز شناخته می شود.
تون عضلانی، در واقع میزان مقاومت عضلات بدن در حالت استراحت است. مثلا اگر دست چپ تان را شل کنید و با دست راست عضله بازویتان را فشار دهید، سفتی ای که احساس می کنید همان تون عضلانی است. در کودک مبتلا به هیپوتونی، این فشار نرمی زیادی دارد و هیچ مقاومتی از عضله احساس نمی شود.
تون عضلانی نقش مهمی در حفظ وضعیت بدنی دارد. مثلا وقتی کودک می نشیند، دست و پای خود را حرکت می دهد یا حتی رفلکس هایی مانند مکیدن یا بلعیدن را انجام می دهد، این کارها تا حد زیادی به تون عضلانی وابسته اند. حتی برخی عملکردهای اندام های داخلی هم تحت تأثیر این تون هستند.
در نوزادان مبتلا به هیپوتونی، دست ها و پاها به صورت افتاده و بی حالت دیده می شوند؛ حالتی شبیه به یک عروسک پارچه ای. این نوزادان ممکن است در نشستن، نگه داشتن سر و خم کردن دست ها و پاها مشکل داشته باشند.
چرا نوزادان دچار هیپوتونی می شوند؟
هیپوتونی در نوزادان معمولا از بدو تولد وجود دارد و پزشکان اغلب آن را در شش ماه اول زندگی نوزاد تشخیص می دهند. البته در برخی موارد، بزرگسالان نیز ممکن است به هیپوتونی مبتلا شوند، اما شیوع آن در نوزادان بسیار بالاتر است.
هیپوتونی در نوزادان چقدر رایج است؟
هیپوتونی شایع ترین اختلالی است که بر مهارت های حرکتی نوزادان تأثیر می گذارد. البته چون این مشکل اغلب ناشی از یک بیماری زمینه ای است، آمار دقیقی از میزان شیوع آن وجود ندارد.
آیا هیپوتونی در نوزادان یک نوع ناتوانی محسوب می شود؟
هیپوتونی در نوزادان ممکن است به عنوان یک ناتوانی در نظر گرفته شود، چون می تواند انجام فعالیت های روزمره نوزاد را مختل کند. با این حال، به ندرت پیش می آید که هیپوتونی به تنهایی و بدون بیماری زمینه ای دیده شود. درواقع، خود هیپوتونی در نوزادان به عنوان یک نشانه محسوب می شود، نه یک بیماری مستقل. البته بیماری ای که موجب بروز این علائم شده است، ممکن است ناتوان کننده باشد.
خبر خوب این است که هیپوتونی در نوزادان معمولا بر هوش یا توانایی ذهنی نوزاد تأثیری ندارد.
هیپوتونی در نوزادان چه علائمی دارد؟
نوزادان مبتلا به هیپوتونی اغلب ظاهری شل و بی حال دارند؛ به همین دلیل در زبان پزشکی ممکن است از واژه نوزاد شل برای توصیف آن ها استفاده شود. برخی از شایع ترین علائم این وضعیت عبارتند از:
- نوزاد نمی تواند سر خود را بالا نگه دارد یا کنترل عضلات گردن را ندارد.
- هنگام در آغوش گرفتن، بدن نوزاد کاملا شل و افتاده است.
- نوزاد قادر به تحمل وزن بدن روی پاهای خود نیست.
- بازوها و پاهای نوزاد در دو طرف بدن آویزان می مانند و هیچ گونه خمیدگی در آرنج یا زانو دیده نمی شود.
- نوزاد در مکیدن و بلعیدن دچار مشکل است.
- صدای گریه نوزاد ضعیف است.
- علائم ضعف عضلانی نیز معمولا مشاهده می شود.
تأثیر بر رشد حرکتی
بسیاری از نوزادانی که به هیپوتونی مبتلا هستند، در رسیدن به نقاط عطف رشدی خود دچار تأخیر می شوند. این شامل مواردی مانند:
- نشستن بدون کمک
- خزیدن و چهار دست و پا رفتن
- راه رفتن
- گفتن اولین کلمات
- غذا خوردن مستقل
هیپوتونی در نوزادان چگونه به وجود می آید؟
هیپوتونی در نوزادان معمولا نتیجه اختلال در مسیرهای عصبی-عضلانی است؛ مسیرهایی که بین مغز، نخاع، اعصاب و عضلات ارتباط برقرار می کنند. اگر این ارتباط دچار مشکل شود، پیام های حرکتی به درستی منتقل نمی شوند و در نتیجه، تون عضلانی کاهش می یابد.
برخی از دلایل اصلی بروز هیپوتونی عبارتند از:
- آسیب به مغز یا اختلال در رشد مغزی جنین در دوران بارداری
- اختلال در انتقال پیام های عصبی از اعصاب به عضلات
- بیماری هایی که مستقیما بر عضلات اثر می گذارند
- مشکلاتی در اعصابی که مسئول انتقال پیام به عضلات هستند
- عفونت ها
- کمبود اکسیژن پیش از تولد یا بلافاصله پس از زایمان
چه بیماری هایی باعث بروز هیپوتونی در نوزادان می شوند؟
هیپوتونی معمولا نشانه ای از یک بیماری زمینه ای است که ممکن است مادرزادی (ژنتیکی یا هنگام تولد) باشد. برخی از این بیماری ها در طول رشد کودک به اعصاب یا مغز آسیب می زنند و به این ترتیب، باعث بروز هیپوتونی می شوند.
از جمله بیماری هایی که می توانند هیپوتونی ایجاد کنند:
- آکندروپلازی (نوعی کوتاه قامتی ژنتیکی)
- سندرم داون
- سندرم پرادر-ویلی
- آتروفی عضلانی نخاعی
- بیماری تای ساکس
- تریزومی 13
- سندرم ویلیامز
علاوه بر این ها، برخی عوامل دیگر نیز می توانند باعث بروز هیپوتونی در نوزادان شوند، مانند:
- تولد زودرس (قبل از هفته 37 بارداری)
- فلج مغزی (Cerebral Palsy)
- قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا سموم
- کم کاری تیروئید
- وقفه تنفسی در خواب (آپنه نوزادی)
- آسیب به نخاع
تشخیص و آزمایش های مربوط به هیپوتونی در نوزادان
هیپوتونی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص هیپوتونی معمولا خیلی زود بعد از تولد یا پیش از شش ماهگی نوزاد انجام می شود. پزشک با بررسی نشانه های فیزیکی در عضلات نوزاد، مانند:
- تعادل و هماهنگی حرکتی
- مهارت های حرکتی (مانند گرفتن اشیا، غلت زدن، نشستن)
- واکنش های رفلکسی (رفلکس های طبیعی بدن)
- مهارت های حسی (بینایی، شنوایی، لمس)
به دنبال شناسایی هیپوتونی خواهد بود. همچنین پزشک سوابق خانوادگی و ژنتیکی شما را بررسی می کند تا مشخص شود آیا هیپوتونی به دلیل عوارضی قبل یا هنگام زایمان ایجاد شده است یا خیر.
برای تشخیص هیپوتونی در نوزادان از چه آزمایش هایی استفاده می شود؟
اگر پزشک به هیپوتونی مشکوک باشد، برای یافتن علت زمینه ای ایجادکننده این علامت، از آزمایش های زیر کمک می گیرد:
- تصویربرداری مغز مانند ام آر آی (MRI) یا سی تی اسکن (CT scan)
- آزمایش ژنتیکی برای تشخیص ناهنجاری های ژنتیکی مؤثر
- الکترومیوگرافی (EMG) برای بررسی عملکرد عضلات و اعصاب
مدیریت و درمان هیپوتونی در نوزادان
هیپوتونی در نوزادان چگونه درمان می شود؟
پس از تشخیص، پزشک ابتدا به دنبال شناسایی بیماری زمینه ای می گردد که باعث هیپوتونی شده است. سپس، درمان بیماری اصلی شروع می شود و هم زمان درمان های حمایتی برای کاهش علائم به کار گرفته می شود، مانند:
- کاردرمانی و فیزیوتراپی برای تقویت مهارت های حرکتی
- گفتاردرمانی برای رفع مشکلات گفتاری، بلع و تنفس
- تحریک حسی برای بهبود مهارت های حسی کودک
از آنجا که نوزادان مبتلا به هیپوتونی ممکن است در بلع و خوردن دچار مشکل شوند، پزشک ممکن است برای رساندن مواد مغذی، لوله ای از راه بینی یا مستقیما به معده کودک وارد کند.
نوزاد من چه زمانی بعد از درمان، بهبودی را احساس خواهد کرد؟
هیپوتونی در نوزادان یک وضعیت مادام العمر است، اما با درمان مؤثر بیماری زمینه ای، تون عضلانی می تواند به مرور زمان بهبود یابد. بهبود تدریجی است، اما بیشتر نوزادان با درمان، پیشرفت خوبی در عملکرد عضلات خود نشان می دهند.
چشم انداز و پیش آگهی هیپوتونی در نوزادان
اگر فرزندم هیپوتونی داشته باشد، چه انتظاری می توانم داشته باشم؟
پیش آگهی هیپوتونی به بیماری زمینه ای بستگی دارد. اگرچه هیپوتونی مادام العمر است، اما اغلب نوزادان به مرور زمان و با درمان مناسب، بهبود چشمگیری در قدرت عضلات خود پیدا می کنند.
اگر بیماری ژنتیکی عامل اصلی هیپوتونی در نوزادان باشد، ممکن است علائم با گذشت زمان بدتر شود. برای درک بهتر وضعیت فرزندتان، می توانید با پزشک یا مشاور ژنتیک مشورت کنید.
چگونه می توان از هیپوتونی در نوزادان پیشگیری کرد؟
در بیشتر موارد، هیپوتونی ناشی از یک بیماری زمینه ای ژنتیکی است که قابل پیشگیری نیست. اگر قصد بارداری دارید و نگران ریسک ابتلای کودک به اختلالات ژنتیکی هستید، می توانید از پزشک خود درخواست آزمایش ژنتیکی پیش از بارداری کنید.
اگر باردار هستید، اقدامات زیر می تواند خطر تولد نوزاد نارس (که می تواند زمینه ساز هیپوتونی باشد) را کاهش دهد:
- رعایت توصیه های پزشک در دوران بارداری
- اجتناب از مصرف دخانیات و مواد مخدر
- تغذیه سالم و متعادل
- مراقبت از سلامت عمومی بدن و درمان بیماری های مزمن پیش از بارداری
زندگی با نوزاد مبتلا به هیپوتونی
چگونه باید از فرزندم که به هیپوتونی مبتلا شده است مراقبت کنم؟
هنگام بلند کردن نوزاد مبتلا به هیپوتونی باید بسیار مراقب باشید. چون عضلات کودک شل هستند و بدن او حالت «شل و افتاده» دارد، ممکن است به راحتی از دستتان لیز بخورد. اگر او را فقط از زیر بغل بلند کنید، به دلیل نبود مقاومت عضلانی، ممکن است سقوط کند.
فرزندتان مانند نوزادان سالم قادر به حفظ تعادل و کنترل بدن خود نخواهد بود. رعایت دستورات درمانی پزشک برای بهبود تون عضلانی کودک بسیار مهم است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر متوجه شدید که تون عضلانی کودک کاهش یافته یا فرزندتان ضعیف تر از حد معمول است، فورا به پزشک مراجعه کنید. به ویژه اگر کودک قبلا مهارت هایی مانند نشستن یا گرفتن اشیا را داشته و ناگهان این توانایی ها را از دست داده است.
چه سؤالاتی را باید از پزشک بپرسم؟
- آیا درمان بیماری زمینه ای کودک، عوارض جانبی دارد؟
- آیا هیپوتونی فرزندم ناشی از یک بیماری ژنتیکی است؟
- چگونه می توانم در خانه به تقویت عضلات کودک کمک کنم؟
سخنی از نی نی تینی
اگر فرزندتان را شل، بی جان و ضعیف می بینید، کاملا طبیعی است که نگران شوید. پزشک شما همراه با تیم درمانی تلاش می کنند علت اصلی این وضعیت را مشخص کنند تا کودک تان درمان مناسب دریافت کند. با گذشت زمان و پیگیری درمان، کودک شما می تواند پیشرفت کند و به کمک حمایت والدین، به استقلال نزدیک تر شود.
اگر شما هم تجربه ای درباره تشخیص یا درمان هیپوتونی در نوزاد خود دارید، یا سوالی درباره علائم و روند بهبود آن در کودکان دارید، خوشحال می شویم در بخش نظرات با ما و دیگر والدین به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند به خانواده هایی که در ابتدای مسیر هستند، دلگرمی و راهنمایی خوبی بدهد. همچنین اگر سوال خاصی درباره مراقبت های روزانه از کودک مبتلا به هیپوتونی دارید، در قسمت نظرات بنویسید تا پاسخ آن را از زبان متخصصان با شما در میان بگذاریم.
همراهی شما باعث کامل تر شدن این مسیر برای همه والدین خواهد شد.
