هیستروسالپنگوگرافی

هیستروسالپنگوگرافی یک آزمایش تصویربرداری با اشعه ایکس و ماده حاجب (رنگ مخصوص) است که به پزشک کمک می کند داخل رحم و لوله های فالوپ را به طور دقیق مشاهده کند. این تست نقش مهمی در بررسی علل ناباروری دارد و مشخص می کند که آیا لوله های فالوپ باز هستند یا دچار انسداد شده اند.

در این روش، ماده حاجب به داخل رحم و لوله های رحمی تزریق می شود و هم زمان تصویربرداری انجام می گیرد. این تصاویر به پزشک اجازه می دهد شکل، ساختار و مسیر طبیعی دستگاه تناسلی را ارزیابی کرده و در صورت وجود مشکل، آن را تشخیص دهد. هیستروسالپنگوگرافی یکی از مراحل مهم در ارزیابی باروری به شمار می رود و در بسیاری از موارد می تواند مسیر درمان را مشخص کند.

هیستروسالپنگوگرافی چیست؟

هیستروسالپنگوگرافی (HSG) یک تست تشخیصی با استفاده از اشعه ایکس و ماده حاجب است که برای بررسی مشکلات مرتبط با ناباروری انجام می شود. در طول انجام این آزمایش، تصاویر دقیقی از حفره رحم و لوله های فالوپ ثبت می شود، در حالی که این بخش ها با مایع مخصوص پر شده اند.

این تست می تواند به پزشک کمک کند تا مشکلات ساختاری در دستگاه تولید مثل را تشخیص دهد. از جمله این موارد می توان به وجود انسداد در لوله های فالوپ یا غیرطبیعی بودن شکل رحم اشاره کرد. چنین مشکلاتی ممکن است مانع از باردار شدن شود یا خطر عوارض بارداری را افزایش دهد.

نتیجه هیستروسالپنگوگرافی به پزشک نشان می دهد که آیا مسیر حرکت تخمک و اسپرم باز و طبیعی است یا دچار انسداد و ناهنجاری شده است.

هیستروسالپنگوگرافی چه زمانی انجام می شود؟

پزشک معمولا زمان انجام هیستروسالپنگوگرافی را در دو هفته اول چرخه قاعدگی برنامه ریزی می کند؛ یعنی بعد از پایان پریود و قبل از زمان تخمک گذاری. این زمان بندی اهمیت زیادی دارد، زیرا احتمال باردار بودن در این دوره بسیار کم است.

انجام این تست زمانی که بدن در حالت تخمک گذاری یا قاعدگی نیست، باعث می شود نتایج دقیق تر باشند. همچنین خطر عفونت یا بروز عوارض احتمالی کاهش پیدا می کند. به همین دلیل، هماهنگی دقیق با تقویم قاعدگی نقش مهمی در آماده سازی برای این تست دارد.

چه کسانی نباید هیستروسالپنگوگرافی انجام دهند؟

اگر باردار هستید یا احتمال بارداری وجود دارد، نباید هیستروسالپنگوگرافی انجام دهید. انجام این تست در دوران بارداری می تواند به جنین آسیب برساند و خطری جدی ایجاد کند.

همچنین در صورت ابتلا به عفونت لگن یا عفونت فعال در ناحیه تناسلی، لازم است انجام این تست به تعویق بیفتد. ابتدا باید عفونت به طور کامل درمان شود و سپس درباره انجام این روش تشخیصی تصمیم گیری شود.

در چه شرایطی انجام هیستروسالپنگوگرافی ضروری است؟

هیستروسالپنگوگرافی به پزشک کمک می کند تشخیص دهد که لوله های فالوپ باز هستند یا بسته. باز بودن لوله ها برای بارداری بسیار حیاتی است، زیرا اسپرم باید از طریق این لوله ها به تخمک برسد و آن را بارور کند.

پس از لقاح، سلول تخم بارور شده (جنین اولیه) نیز باید از همین مسیر به سمت رحم حرکت کند و در آنجا لانه گزینی انجام دهد. اگر لوله ها مسدود باشند، این فرآیند به درستی صورت نمی گیرد و بارداری ممکن نخواهد بود. به همین دلیل، انسداد لوله های فالوپ یکی از دلایل شایع ناباروری در زنان به شمار می رود.

علاوه بر این، هیستروسالپنگوگرافی کاربردهای دیگری نیز دارد که شامل موارد زیر است:

• بررسی اثر بستن لوله ها (توبکتومی): این تست نشان می دهد که آیا عمل بستن لوله ها با موفقیت انجام شده و مسیر عبور به طور کامل مسدود شده است یا نه.
• بررسی نتیجه عمل باز کردن لوله ها: در صورت انجام عمل بازگشایی لوله ها، هیستروسالپنگوگرافی مشخص می کند که این عمل موفق بوده یا خیر.
• برنامه ریزی برای تصویربرداری های تکمیلی: اگر ناهنجاری هایی مانند فیبروم رحم یا شکل غیرطبیعی آن مشاهده شود، پزشک می تواند تست های دقیق تری مانند سونوگرافی تخصصی رحم یا هیستروسکوپی را پیشنهاد دهد.

امروزه در بسیاری از مراکز پزشکی، از هیستروسالپنگوگرافی بیشتر برای بررسی باز یا بسته بودن لوله های فالوپ استفاده می شود، زیرا روش های جدیدتر و کامل تری برای بررسی خود رحم وجود دارد.

چه کسی هیستروسالپنگوگرافی را انجام می دهد؟

این تست می تواند توسط متخصص زنان، رادیولوژیست یا فوق تخصص ناباروری انجام شود. پس از گرفتن تصاویر، معمولا یک پزشک رادیولوژیست آن ها را بررسی کرده و گزارش نهایی را به پزشک معالج ارائه می دهد تا بر اساس آن تصمیم گیری شود.

جزئیات انجام تست هیستروسالپنگوگرافی

هیستروسالپنگوگرافی چگونه کار می کند؟

در این روش، ماده حاجب داخل حفره رحم و لوله های فالوپ جریان می یابد. این ماده به گونه ای طراحی شده که در تصویر اشعه ایکس به صورت واضح دیده شود و شکل رحم و مسیر لوله ها را نمایان کند.

اگر در تصویر مشاهده شود که رنگ به راحتی در لوله ها حرکت می کند، یعنی آن ها باز هستند. اما اگر ماده حاجب در جایی متوقف شود یا عبور نکند، احتمال وجود انسداد مطرح می شود و نیاز به بررسی های تکمیلی خواهد بود.

قبل از هیستروسالپنگوگرافی چه انتظاری باید داشت؟

پزشک ابتدا سابقه پزشکی شما را بررسی می کند تا مطمئن شود انجام این تست برای شما مناسب است. در صورتی که سطح هورمون LH خود را پیگیری می کنید، نتایج آن نیز بررسی می شود تا احتمال بارداری رد شود.

همچنین لازم است پزشک را در جریان هرگونه حساسیت دارویی یا واکنش آلرژیک، به ویژه نسبت به مواد حاجب یا ید، قرار دهید. در نهایت، درباره مزایا و خطرات احتمالی این تست با شما صحبت خواهد شد. خوشبختانه، خطرات هیستروسالپنگوگرافی بسیار کم است.

چگونه برای هیستروسالپنگوگرافی آماده شویم؟

برای آمادگی بهتر در روز انجام تست، معمولا پزشک توصیه های زیر را ارائه می دهد:

• مصرف یک مسکن بدون نسخه حدود یک ساعت قبل از انجام تست برای کاهش درد احتمالی
• در صورت تشخیص پزشک، مصرف آنتی بیوتیک جهت پیشگیری از عفونت
• هماهنگی با یکی از نزدیکان برای همراهی و رساندن شما به خانه پس از انجام تست، زیرا ممکن است دچار درد یا سرگیجه خفیف شوید

این توصیه ها کمک می کنند تجربه شما از انجام هیستروسالپنگوگرافی راحت تر و ایمن تر باشد.

در طول انجام هیستروسالپنگوگرافی چه اتفاقی می افتد؟

کل فرآیند معمولا کمتر از پنج دقیقه زمان می برد و شما در همان روز می توانید به خانه بازگردید.

در طول تست، ماده حاجب از طریق یک لوله بسیار نازک به داخل رحم تزریق می شود و هم زمان دستگاه تصویربرداری از ناحیه لگن عکس برداری می کند. در این وضعیت ممکن است کمی احساس فشار یا گرفتگی داشته باشید که طبیعی است.

آماده سازی برای تزریق ماده حاجب

در ابتدا روی تخت دراز می کشید، پاها خم می شوند و در موقعیتی مشابه معاینه زنان قرار می گیرید. پزشک با استفاده از وسیله ای به نام اسپکولوم، دهانه واژن را باز می کند تا به دهانه رحم دسترسی داشته باشد.

پس از ضدعفونی دهانه رحم، یک لوله بسیار باریک (کانولا) یا لوله ای دارای بادکنک کوچک وارد دهانه رحم می شود. اگر از نوع بادکنک دار استفاده شود، پس از ورود، بادکنک کمی باد می شود تا لوله در جای خود ثابت بماند.

تزریق ماده حاجب

پس از خارج کردن اسپکولوم، از شما خواسته می شود پاها را صاف روی تخت قرار دهید. سپس ماده حاجب به آرامی وارد رحم می شود و تکنسین رادیولوژی هم زمان از ناحیه لگن تصویربرداری انجام می دهد.

در این لحظه ممکن است احساس گرفتگی داشته باشید. اگر لوله ها بسته باشند، به علت فشار ماده حاجب، شدت این گرفتگی کمی بیشتر می شود. پزشک ممکن است شما را در وضعیت های متفاوتی قرار دهد تا مسیر حرکت ماده را بهتر بررسی کند.

اگر لوله ها باز باشند، ماده حاجب از انتهای آن ها خارج شده و در اطراف روده ها پخش می شود. این ماده به طور طبیعی در بدن جذب می شود و مشکلی ایجاد نمی کند. اما در صورت انسداد، ماده در همان نقطه متوقف می شود.

در نهایت، لوله یا کانولا به آرامی خارج می شود و تست به پایان می رسد.

آیا هیستروسالپنگوگرافی دردناک است؟

احساس درد خفیف یا ناراحتی هنگام انجام این تست طبیعی است. زمانی که ماده حاجب وارد رحم می شود، ممکن است دچار گرفتگی شبیه درد قاعدگی شوید. این درد در افرادی که لوله هایشان مسدود است، معمولا شدیدتر است.

این گرفتگی ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت پس از انجام تست باقی بماند. مصرف داروهای مسکن معمولی مانند ایبوپروفن می تواند به کاهش ناراحتی کمک کند.

بعد از انجام هیستروسالپنگوگرافی چه انتظاری باید داشت؟

پس از تست ممکن است لازم باشد از نوار بهداشتی استفاده کنید، زیرا مقداری از ماده حاجب از واژن خارج می شود. این ترشح معمولا غلیظ و کمی خونی است و طبیعی محسوب می شود.

علائم دیگری که ممکن است تجربه کنید عبارت اند از:

• گرفتگی عضلات شکم
• سرگیجه خفیف
• حالت تهوع یا ناراحتی معده
• خونریزی بسیار کم برای یک تا دو روز

در صورت احساس راحتی، می توانید بلافاصله به فعالیت های روزمره خود بازگردید.

خطرات هیستروسالپنگوگرافی چیست؟

در این تست از مقدار کمی تابش اشعه ایکس استفاده می شود که بسیار محدود و کنترل شده است. به همین دلیل، هیستروسالپنگوگرافی به طور کلی روشی کم خطر به حساب می آید.

با این حال، عوارض نادری ممکن است رخ دهد، از جمله:

• عفونت لگنی
• آسیب جزئی به دیواره رحم
• واکنش آلرژیک به ماده حاجب

در صورت بروز هرگونه علامت غیرعادی، باید بلافاصله به پزشک اطلاع داده شود.

نتایج و پیگیری بعد از هیستروسالپنگوگرافی

نتایج چه معنایی دارند؟

پزشک پس از دریافت گزارش رادیولوژی، نتایج را با شما در میان می گذارد. اگر انسدادی در لوله ها مشاهده شود، ممکن است روش هایی مانند لاپاراسکوپی برای بررسی و درمان دقیق تر پیشنهاد شود.

در بعضی موارد، ممکن است روش های کمک باروری مانند IVF (لقاح خارج رحمی) توصیه شود که نیازی به باز بودن لوله های فالوپ ندارد. بنابراین، نتیجه هیستروسالپنگوگرافی نقش مهمی در انتخاب مسیر درمان شما خواهد داشت.

چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟

در صورتی که پس از انجام تست هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، حتما با پزشک یا مرکز درمانی تماس بگیرید:

• تب و لرز
• بی هوشی یا ضعف شدید
• استفراغ مداوم
• خونریزی شدید از واژن
• ترشحات بدبو
• درد شدید و غیرقابل تحمل در ناحیه شکم

این موارد می توانند نشانه عفونت یا عارضه جدی باشند و نیاز به بررسی فوری دارند.

آیا هیستروسالپنگوگرافی شانس بارداری را افزایش می دهد؟

اصطلاح «شست وشوی لوله ها» به فرایندی گفته می شود که در آن ماده ای به داخل رحم و لوله ها تزریق می شود، مشابه هیستروسالپنگوگرافی، اما بدون تصویربرداری با اشعه ایکس. برخی پژوهش ها نشان داده اند که این کار می تواند به طور موقت شانس بارداری را افزایش دهد، به ویژه در سه تا شش ماه اول پس از انجام آن.

مطالعات نشان داده اند زمانی که ماده تزریقی از نوع محلول در روغن باشد، احتمال بارداری بیشتر می شود. با این حال، کیفیت این تحقیقات یکسان نیست و هنوز برای قطعیت بیشتر به مطالعات وسیع تری نیاز است.

به همین دلیل، هیستروسالپنگوگرافی در حال حاضر یک روش تشخیصی است و نه درمان اصلی ناباروری.

آیا هیستروسالپنگوگرافی می تواند لوله های بسته را باز کند؟

در برخی موارد، فشار ملایم ماده حاجب ممکن است انسدادهای خفیف را باز کند و همین موضوع می تواند شانس بارداری را افزایش دهد. اما هنوز شواهد علمی کافی برای تأیید قطعی این اثر وجود ندارد و نباید به عنوان یک روش درمانی مطمئن در نظر گرفته شود.

عوارض جانبی احتمالی هیستروسالپنگوگرافی چیست؟

شایع ترین عارضه، احساس گرفتگی در ناحیه زیر شکم است. پزشک ممکن است توصیه کند برای چند روز از مسکن های معمولی استفاده کنید.

ترشحات چسبناک از واژن نیز به دلیل خروج ماده حاجب طبیعی است و معمولا بعد از مدت کوتاهی برطرف می شود.

آیا بلافاصله بعد از هیستروسالپنگوگرافی می توان باردار شد؟

در بیشتر موارد، باردار شدن در روزها یا هفته های پس از انجام هیستروسالپنگوگرافی بی خطر است. با این حال، بهتر است پیش از اقدام به بارداری، نظر پزشک خود را جویا شوید.

سخنی از نی نی تینی

هیستروسالپنگوگرافی می تواند ناهنجاری هایی را در رحم یا لوله های فالوپ نشان دهد که مانع بارداری می شوند. انسداد لوله های فالوپ یکی از دلایل اصلی ناباروری است. نتایج این تست به پزشک کمک می کند یک قدم به تشخیص دقیق علت ناباروری نزدیک تر شود.

متخصص زنان و زایمان در تمام مراحل زندگی همراه شماست و با استفاده از نتایج هیستروسالپنگوگرافی می تواند بهترین مسیر درمان را برای شما برنامه ریزی کند.