هیدرونفروز در بارداری

هیدرونفروز در بارداری چیست؟

به طور ساده، هیدرونفروز در بارداری به معنی تجمع ادرار و ورم کلیه ها به خاطر انسداد یا فشار روی مسیر ادراری است. در این حالت، ادرار نمی تواند به خوبی از کلیه ها به مثانه برود و در نتیجه کلیه ها متورم می شوند. این حالت بیشتر به خاطر فشاری است که رحم در حال رشد به لوله هایی که ادرار را انتقال می دهند (حالب ها) وارد می کند. در کنار این فشار، تغییرات هورمونی به ویژه افزایش هورمون پروژسترون باعث شل شدن عضلات صاف مسیر ادراری می شود و جریان ادرار را کند می کند.

علل هیدرونفروز در بارداری چیست؟

هیدرونفروز در دوران بارداری معمولا به دلایل مختلفی به وجود می آید که ترکیبی از تغییرات آناتومیکی و فیزیولوژیک بدن در این دوره است:

• فشار رحم بر حالب ها: بزرگ شدن رحم و فضای محدود در شکم باعث فشار به حالب ها می شود که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کنند. این فشار می تواند جریان ادرار را تا حدی یا کامل مسدود کند و باعث تورم کلیه شود.
• تغییرات هورمونی: افزایش هورمون پروژسترون باعث شل شدن عضلات صاف در دستگاه ادراری می شود و این امر می تواند سرعت عبور ادرار را کاهش دهد و در نتیجه ریسک هیدرونفروز را بالا ببرد.
• افزایش جریان خون به کلیه ها: در بارداری، حجم و جریان خون به کلیه ها افزایش پیدا می کند که این امر به گشاد شدن لگنچه و حالب ها کمک می کند و در کنار فشار رحم ممکن است باعث هیدرونفروز شود.
• تغییرات فیزیولوژیک و موقعیتی: تغییر شکل و موقعیت اعضای دستگاه ادراری در اثر رشد رحم نیز می تواند نقش داشته باشد.
• شرایط زمینه ای قبلی: وجود سنگ کلیه، عفونت های ادراری یا ناهنجاری های دستگاه ادراری قبل از بارداری، ریسک ابتلا به هیدرونفروز را افزایش می دهند.

علائم هیدرونفروز در بارداری

هیدرونفروز در بارداری ممکن است با علائم مختلفی ظاهر شود که شدت آنها می تواند متفاوت باشد. برخی از زنان باردار ممکن است علائم خفیف یا حتی هیچ علامتی نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نشانه های قابل توجهی را تجربه کنند. علائم شایع هیدرونفروز در بارداری شامل موارد زیر است:

• درد پهلو: درد یا ناراحتی در ناحیه پهلو یا کمر، معمولا در یک طرف بدن، یکی از علائم رایج است. این درد می تواند مداوم یا متناوب باشد و از خفیف تا شدید متغیر باشد.
• ناراحتی شکمی: برخی افراد ممکن است احساس سنگینی یا ناراحتی در ناحیه شکم داشته باشند.
• تکرر ادرار: هیدرونفروز در بارداری می تواند باعث فشار بیشتر روی مثانه شود و نیاز به دفع ادرار را افزایش دهد.
• عفونت های ادراری: تجمع ادرار ممکن است خطر عفونت های ادراری را بالا ببرد که با علائمی مانند درد هنگام ادرار کردن، فوریت و تکرر ادرار همراه است.
• تهوع و استفراغ: در موارد شدیدتر، هیدرونفروز ممکن است باعث تهوع و استفراغ شود.
• خون در ادرار: وجود خون در ادرار (هماچوری) در برخی موارد مشاهده می شود.

لازم به ذکر است که شدت و نوع علائم می تواند متفاوت باشد و برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. همچنین شدت علائم به میزان تأثیر هیدرونفروز روی یک یا هر دو کلیه بستگی دارد.

اگر زنان باردار هرگونه علائم مشکوک به هیدرونفروز را تجربه کردند، باید فورا به پزشک مراجعه کنند تا تشخیص دقیق انجام و درمان مناسب صورت گیرد. پزشکان ممکن است برای بررسی کلیه ها و دستگاه ادراری، آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی را تجویز کنند.

تشخیص هیدرونفروز در بارداری

تشخیص هیدرونفروز در بارداری معمولا ترکیبی از بررسی بالینی، بررسی سوابق پزشکی و انجام آزمایشات تصویربرداری است. مراحل معمول تشخیص عبارتند از:

• ارزیابی بالینی: پزشک سوابق پزشکی بیمار را بررسی می کند، از جمله هرگونه بیماری کلیوی قبلی، عفونت های ادراری یا سابقه هیدرونفروز.
• بحث درباره علائم: علائمی مانند درد پهلو، ناراحتی شکمی، تکرر ادرار یا خون در ادرار مورد بررسی قرار می گیرد.
• معاینه فیزیکی: ممکن است معاینه فیزیکی برای ارزیابی حساسیت یا تورم در ناحیه شکم انجام شود.
• آزمایشات آزمایشگاهی: آزمایش ادرار برای بررسی عفونت یا وجود خون در ادرار گرفته می شود.
• آزمایشات تصویربرداری:
  • سونوگرافی: روش رایج و غیرتهاجمی برای مشاهده کلیه ها و دستگاه ادراری و تشخیص هرگونه انسداد یا اتساع.
  • MRI یا CT اسکن: در موارد خاص و نیاز به اطلاعات بیشتر استفاده می شود، اما در بارداری، خصوصا سه ماهه اول، با احتیاط انجام می گیرد.
  • اسکن رادیونوکلئیدی کلیه: برای بررسی عملکرد کلیه ها و تشخیص ناهنجاری ها کاربرد دارد.
• روش های تهاجمی (در صورت نیاز): در موارد خاص که نیاز به اطلاعات دقیق تر یا مداخله وجود دارد، ممکن است روش هایی مانند پیلوگرام رتروگراد یا سیستوسکوپی انجام شود.

ارتباط مستمر با تیم درمانی و انتخاب روش تشخیص مناسب بر اساس وضعیت بارداری و شدت علائم بسیار مهم است. تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب کلید سلامت مادر و جنین است.

درمان هیدرونفروز در بارداری چگونه است؟

درمان هیدرونفروز در بارداری به شدت علائم، علت زمینه ای و تأثیر آن بر سلامت مادر و جنین بستگی دارد. روش های معمول مدیریت عبارتند از:

• نظارت دقیق: در موارد خفیف و بدون علائم جدی، پزشکان ممکن است تنها نظارت منظم با چکاپ، سونوگرافی و آزمایش ادرار را توصیه کنند.
• کنترل درد: مسکن های بدون نسخه ممکن است برای کاهش درد استفاده شوند، اما حتما باید قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
• آب رسانی مناسب: نوشیدن آب کافی برای حفظ جریان ادرار و کاهش خطر عفونت ادراری بسیار مهم است.
• آنتی بیوتیک ها: در صورت وجود عفونت ادراری، آنتی بیوتیک مناسب تجویز می شود تا عفونت درمان و عوارض پیشگیری شود.
• تغییر وضعیت بدن: تغییر وضعیت خوابیدن یا نشستن، مثل دراز کشیدن به یک طرف بدن، ممکن است فشار روی حالب ها را کاهش داده و جریان ادرار را بهبود بخشد.
• کاتترگذاری (موارد شدید): در موارد نادر و شدید که انسداد کامل وجود دارد، ممکن است لوله حالبی (استنت) یا لوله نفروستومی گذاشته شود تا انسداد رفع شود.
• مداخله جراحی (موارد خاص): اگر انسداد مداوم باشد و خطر جدی برای مادر یا جنین ایجاد کند، جراحی به عنوان آخرین راه حل در نظر گرفته می شود، البته با بررسی دقیق مزایا و خطرات.

مهم است که افراد باردار مبتلا به هیدرونفروز با تیم پزشکی خود همکاری کنند تا درمان مناسب با توجه به شرایط خاص آنها و مرحله بارداری انتخاب و اجرا شود. پیگیری منظم و ارتباط مستمر با پزشک برای اطمینان از سلامت مادر و جنین بسیار حیاتی است.

هیدرونفروز در بارداری یک فرآیند طبیعی است یا بیماری؟

در بسیاری از موارد، هیدرونفروز در بارداری به عنوان یک واکنش طبیعی بدن به تغییرات فیزیولوژیکی در نظر گرفته می شود. این حالت که گاهی «هیدرونفروز فیزیولوژیک» نامیده می شود، ناشی از گشاد شدن طبیعی لگنچه کلیه و حالب ها به دلیل فشار رحم و هورمون ها است و معمولا بدون عارضه خاصی به پایان می رسد.

با این حال، باید آن را از هیدرونفروز پاتولوژیک (بیماری زا) که به دلیل انسدادهای جدی تر یا مشکلات دیگر است، تمیز داد. تشخیص درست به وسیله پزشک و بررسی های تصویربرداری مانند سونوگرافی اهمیت ویژه ای دارد.

هیدرونفروز در کدام مرحله از بارداری شایع تر است؟

این مشکل بیشتر در سه ماهه دوم و سوم بارداری اتفاق می افتد. در این مدت، رحم به اندازه قابل توجهی رشد می کند و بیشترین فشار را روی حالب ها وارد می کند. در سه ماهه اول، رحم کوچک تر است و احتمال ایجاد هیدرونفروز کمتر است.

با این وجود، شدت و علائم هیدرونفروز در هر فرد متفاوت است و همه زنان باردار به آن دچار نمی شوند. پیگیری های منظم دوران بارداری و انجام سونوگرافی برای بررسی وضعیت کلیه ها و دستگاه ادراری به تشخیص به موقع کمک می کند.

سخنی از نی نی تینی

اگر در دوران بارداری متوجه درد یا ورم در ناحیه کلیه ها شدید یا علائمی مانند تکرر ادرار و احساس ناراحتی داشتید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. هیدرونفروز در بارداری اگر به موقع تشخیص داده شود، قابل کنترل و درمان است و می تواند از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری کند. مراقبت های منظم و پیگیری وضعیت کلیه ها به سلامت شما و جنین کمک بزرگی می کند. پس به بدن تان گوش دهید و نگذارید نگرانی ها بدون پاسخ بمانند.