هپاتیت در شیردهی یکی از دغدغه های مهم مادران تازه وارد است، زیرا همیشه سلامت نوزاد در اولویت قرار دارد. بسیاری از مادران مبتلا به هپاتیت C نگران انتقال ویروس از طریق شیر مادر هستند و نمی دانند آیا می توانند با خیال راحت نوزاد خود را شیر دهند یا نه. اطلاعات درست و علمی می تواند به شما کمک کند تصمیمی آگاهانه برای حفاظت از سلامت خود و نوزادتان بگیرید. در این مقاله در مورد بیماری هپاتیت در شیردهی و سلامت مادر و نوزاد توضیح خواهیم داد.
هپاتیت و علت آن
هپاتیت یک بیماری التهابی کبد است که باعث آسیب به سلول های کبدی می شود و عملکرد طبیعی کبد را مختل می کند. این بیماری می تواند ناشی از ویروس های مختلف مانند هپاتیت A، B یا C باشد، یا به دلیل مصرف داروهای خاص، مصرف الکل زیاد، یا اختلالات خودایمنی ایجاد شود. در هپاتیت ویروسی، ویروس وارد بدن شده و باعث التهاب و تخریب سلول های کبدی می شود. شناسایی علت دقیق هپاتیت در شیردهی به پزشک کمک می کند درمان مناسب و مراقبت های لازم برای مادر و نوزاد در دوران شیردهی انجام شود.
علائم هپاتیت در شیردهی
مادرانی که به هپاتیت مبتلا هستند، ممکن است برخی نشانه ها را تجربه کنند که به آن ها کمک می کند بیماری را سریع تر شناسایی و مدیریت کنند. البته شدت علائم می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و برخی افراد بدون هیچ علامتی باشند.
علائم رایج هپاتیت در شیردهی شامل موارد زیر می باشد:
- زردی پوست و چشم ها (یرقان): یکی از شایع ترین علائم هپاتیت است که به دلیل تجمع بیلی روبین در خون رخ می دهد.
- خستگی و ضعف عمومی: مادران ممکن است احساس خستگی شدید داشته باشند، حتی پس از استراحت کافی.
- کاهش اشتها و تهوع: ممکن است میل به غذا خوردن کم شود یا حالت تهوع ایجاد شود.
- درد یا حساسیت در ناحیه شکم و سمت راست بالای شکم: این ناحیه محل کبد است و التهاب آن می تواند باعث درد شود.
- تیره شدن ادرار و روشن شدن رنگ مدفوع: تغییر رنگ ادرار به تیره و مدفوع به روشن، نشانه ای از مشکل کبدی است.
- خارش پوست یا احساس سوزش: این علامت کمتر شایع است اما در برخی افراد دیده می شود.
تشخیص سریع علائم و پیگیری پزشکی می تواند از پیشرفت بیماری هپاتیت در شیردهی جلوگیری کند و سلامت مادر و نوزاد را حفظ کند.
روش های تشخیص هپاتیت در شیردهی
تشخیص هپاتیت در شیردهی معمولا شامل ترکیبی از آزمایش های خون و ارزیابی بالینی است:
- آزمایش های آنزیم کبدی (ALT و AST):
- افزایش آنزیم های کبدی در خون نشان دهنده التهاب یا آسیب کبدی است.
- این آزمایش معمولا اولین قدم برای تشخیص هپاتیت است.
- آزمایش آنتی بادی ها (Anti-HCV یا HBsAg بسته به نوع هپاتیت):
- وجود آنتی بادی ها نشان می دهد که فرد در معرض ویروس قرار گرفته است.
- در مادران شیرده، این آزمایش برای ارزیابی وضعیت عفونت مزمن یا حاد انجام می شود.
- آزمایش RNA ویروس (HCV-RNA یا HBV-DNA):
- این آزمایش میزان ویروس فعال در خون را اندازه گیری می کند و مشخص می کند آیا فرد در حال حاضر عفونی است یا خیر.
- در مادران مبتلا به هپاتیت C یا B، این تست برای تعیین نیاز به درمان و نظارت بر پاسخ به دارو اهمیت دارد.
- سونوگرافی کبد:
- در صورت نیاز، پزشک ممکن است برای بررسی آسیب کبدی یا تغییرات ساختاری کبد، سونوگرافی انجام دهد.
- این روش به تشخیص عوارض ناشی از بیماری کمک می کند.
- ارزیابی سلامت نوزاد:
- اگر مادر مبتلا به هپاتیت در شیردهی است، پزشک نوزاد را از نظر علائم و انجام آزمایش های اولیه بررسی می کند.
- آزمایش های نوزاد شامل بررسی آنتی بادی ها و در صورت لزوم RNA ویروس است تا در صورت ابتلا، درمان سریع آغاز شود.
عوارض هپاتیت در شیردهی
اگرچه شیردهی به تنهایی باعث انتقال ویروس HCV به نوزاد نمی شود، اما ابتلا به هپاتیت در شیردهی خصوصا هیپاتیتC در مادر می تواند برخی مشکلات و عوارض جانبی ایجاد کند که مراقبت از نوزاد را تحت تاثیر قرار دهد.
1- کاهش کیفیت شیر یا درد در پستان ها: التهاب کبد و بیماری های مرتبط می توانند باعث خستگی شدید مادر و درد پستان شوند که ممکن است شیر دادن را دشوار کند.
2- افزایش خطر ابتلا به عفونت های دیگر: مادران مبتلا به هپاتیت C، به ویژه اگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشند، ممکن است بیشتر در معرض عفونت های ثانویه قرار گیرند. این موضوع می تواند شیردهی و سلامت نوزاد را تحت تأثیر قرار دهد.
3- استرس و خستگی: بیماری مزمن کبدی باعث خستگی و ضعف عمومی می شود. خستگی مادر می تواند کیفیت شیردهی را کاهش دهد و حتی نوزاد ممکن است کمتر شیر دریافت کند.
4- خونریزی( نادر ولی محتمل): در مواردی که مادر دچار مشکلات شدید کبدی و اختلالات خونریزی باشد، تماس با خون ممکن است خطر کمی برای نوزاد ایجاد کند، به همین دلیل توصیه می شود هنگام خونریزی نوک پستان یا زخم، شیردهی موقتا متوقف شود.
با مراقبت درست، رعایت بهداشت و پیگیری منظم پزشک، اکثر این عوارض قابل کنترل هستند و مادر می تواند بدون خطر جدی برای نوزاد شیردهی را ادامه دهد.
داروهای هپاتیت در شیردهی
مهم است بدانید که بسیاری از داروهای هپاتیت در شیردهی ایمن هستند، اما برخی داروها ممکن است وارد شیر مادر شوند و برای نوزاد مناسب نباشند.
1- داروهای ضدویروس مستقیم (DAA):
- این داروها معمولا موثرترین درمان هپاتیت C هستند و تحقیقات نشان داده اند که ورود آن ها به شیر مادر حداقل است.
- اگر پزشک شما این داروها را تجویز کند، معمولا می توانید با نظارت دقیق، شیردهی را ادامه دهید.
2- داروهایی که باید احتیاط کرد:
- برخی داروهای قدیمی هپاتیت C، مانند اینترفرون ها، ممکن است وارد شیر مادر شوند و باعث عوارض نوزاد شوند.
- در این موارد پزشک ممکن است توصیه کند شیردهی را تا پایان دوره دارو موقتا متوقف کنید.
3- اقدامات ایمنی هنگام مصرف داروی هپاتیت در شیردهی:
- همیشه دارو را دقیقا طبق نسخه پزشک مصرف کنید و از تغییر دوز یا زمان مصرف خودداری کنید.
- در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی در نوزاد، مانند استفراغ، اسهال یا بی حالی، فورا با پزشک تماس بگیرید.
- مراقبت از تغذیه مناسب و هیدراتاسیون مادر به تولید شیر سالم کمک می کند.
نکات مهم برای مادران شیرده مبتلا به هپاتیت C
- پیگیری منظم با پزشک: آزمایش های دوره ای کبد و بررسی سلامت مادر و نوزاد ضروری است.
- تغذیه سالم و استراحت کافی: یک رژیم غذایی متعادل و خواب کافی باعث افزایش کیفیت شیر و سلامت مادر می شود.
- بهداشت دقیق: شستن دست ها قبل و بعد از شیردهی، تمیز نگه داشتن وسایل شیردهی و اجتناب از تماس با خون دیگران، خطر انتقال ویروس را کاهش می دهد.
- پیشگیری از آسیب پستان: در صورت ترک یا خونریزی نوک پستان، از پمپاژ شیر برای حفظ تولید شیر و توقف موقت شیردهی استفاده کنید.
آیا در صورت مبتلا بودن به هپاتیت در شیردهی این امر ایمن است؟
خوشبختانه پاسخ مثبت است. شما می توانید با وجود هپاتیت در شیردهی بدون نگرانی نوزاد خود را شیر دهید. ویروس HCV که باعث هپاتیت C می شود، از طریق شیر مادر منتقل نمی شود. مطالعات علمی نیز نشان می دهند نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، نسبت به نوزادانی که از شیر خشک استفاده می کنند، نرخ بالاتری از ابتلا به هپاتیت C ندارند.
هپاتیت C زمانی منتقل می شود که خون فرد مبتلا با خون فرد سالم تماس پیدا کند. نوزادان ممکن است در هنگام تولد از مادر خود ویروس را دریافت کنند، به طور تقریبی 6 نوزاد از هر 100 نوزادی که مادرشان مبتلا به هپاتیت C است، آلوده می شوند. با این حال تحقیقات نشان می دهند که شیردهی باعث انتقال ویروس نمی شود.
راه های دیگر انتقال هپاتیت C شامل موارد زیر است:
- استفاده مشترک از سرنگ یا سوزن
- آسیب با سوزن در محیط های پزشکی
- تتو یا پیرسینگ اگر ابزارها به درستی ضدعفونی نشده باشند
- تماس جنسی با فرد مبتلا
- به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی که ممکن است خون فردی روی آن باشد، مانند تیغ اصلاح یا مسواک
اگر مبتلا به هپاتیت در شیردهی باشیم و نوک پستان ها ترک خورده یا خونریزی دارند، چه باید کرد؟
این مشکل بین مادران شیرده رایج است. تحقیقات به طور مستقیم نمی گویند که آیا ادامه شیردهی در این شرایط ایمن است یا خیر، اما کارشناسان توصیه می کنند تا زمان بهبود نوک پستان ها، شیردهی را متوقف کنید. برای جلوگیری از کاهش تولید شیر، می توانید شیر خود را دوشیده و دور بریزید.
همچنین بهتر است شیردهی را در شرایط زیر موقتا متوقف کنید:
- اگر عفونت پستانی مانند ماستیت دارید یا بافت پستان ملتهب شده است
- اگر پستانتان دچار کبودی یا آسیب شده است
- اگر در دهان نوزاد بریدگی یا زخم مشاهده می کنید
بعد از بهبود کامل، می توانید دوباره شیردهی را از سر بگیرید.
آیا نیاز است نوزادم را برای هپاتیت C آزمایش کنم؟
اگر شما هپاتیت C دارید، پزشک کودک معمولا توصیه می کند که نوزاد در سن 18 ماهگی آزمایش شود.
آزمایش هایی که ممکن است انجام شود شامل موارد زیر است:
- آنتی بادی HCV (Anti-HCV): این اولین آزمایشی است که کودک شما دریافت می کند. این آزمایش وجود آنتی بادی های HCV را بررسی می کند تا مشخص شود آیا کودک در معرض ویروس قرار گرفته است یا خیر. اگر نتیجه منفی باشد، کودک هپاتیت C ندارد. در صورت مثبت بودن، نیاز به آزمایش های بیشتری برای تشخیص فعال بودن ویروس وجود دارد.
- HCV-RNA: اگر آزمایش آنتی بادی مثبت باشد، این آزمایش برای تشخیص حضور فعال ویروس در خون کودک انجام می شود. نتیجه مثبت نشان می دهد کودک دچار هپاتیت C فعال است.
- آزمایش میزان ویروس (Viral load): این آزمایش نشان می دهد چه میزان ویروس در خون کودک وجود دارد. در صورت مثبت بودن، پزشکان از این آزمایش برای ارزیابی پاسخ به درمان استفاده می کنند.
چگونه می توانم با وجود هپاتیت در شیردهی، نوزادم را ایمن نگه دارم؟
اگر کودک شما به هپاتیت C مبتلا شد، حدود 25% احتمال دارد که ویروس خودبه خود از بین برود. در غیر این صورت، چند نکته وجود دارد که می تواند سلامت او را حفظ کند:
- مراجعه منظم به پزشک و انجام آزمایش های خون دوره ای
- مصرف داروهای تجویزی پزشک در زمان مشخص
- پیگیری درمان مناسب که می تواند هپاتیت C را در نوزادان قابل درمان کند
شما نیز می توانید با مراقبت از سلامتی خود نوزاد را ایمن نگه دارید:
- از مصرف الکل خودداری کنید
- داروهای ضدویروس تجویز شده توسط پزشک را منظم مصرف کنید
- اگر باردار هستید اما مطمئن نیستید به هپاتیت C مبتلا هستید، از پزشک خود بخواهید آزمایش HCV انجام دهد
سخنی از نی نی تینی
شیردهی برای مادران مبتلا به هپاتیت C معمولا ایمن است و نباید مانعی برای تغذیه طبیعی نوزاد ایجاد کند. با رعایت نکات بهداشتی، پیگیری منظم پزشک و استفاده درست از داروهای مجاز،در صورت مبتلا بودن به هپاتیت در شیردهی می توان هم سلامت نوزاد و هم مادر را حفظ کرد. در صورت مشاهده هرگونه مشکل مانند خونریزی نوک پستان یا علائم غیرعادی در نوزاد، فورا با پزشک مشورت کنید.
اگر شما مادر تازه وارد یا در حال شیردهی هستید و تجربه ای از هپاتیت در شیردهی دارید، لطفا تجربه و نکات کاربردی خود را با ما به اشتراک بگذارید. این کار می تواند به سایر مادران کمک کند تا با اطمینان و آگاهی بیشتری از سلامت نوزاد خود مراقبت کنند.
