هپاتیت در بارداری یکی از نگرانی هایی است که ممکن است ذهن هر مادری را درگیر کند. هپاتیت نوعی عفونت ویروسی است که می تواند باعث التهاب و آسیب به کبد شود. اگر زنی در دوران بارداری به هپاتیت مبتلا باشد، احتمال انتقال این ویروس به نوزاد نیز وجود دارد. شناخت انواع هپاتیت، روش های انتقال، و اقدامات پیشگیرانه می تواند به حفظ سلامت مادر و جنین کمک بزرگی کند.
در بسیاری از موارد، زنان باردار ممکن است یکی از سه نوع رایج ویروس های هپاتیت یعنی هپاتیت A، هپاتیت B، یا هپاتیت C را در بدن خود داشته باشند بدون اینکه از آن آگاه باشند. در بیشتر مواقع، این بیماری تأثیری بر بارداری یا سلامت جنین ندارد، اما تشخیص و مراقبت به موقع توسط پزشک می تواند خطر بروز عوارض کبدی طولانی مدت را برای مادر و نوزاد کاهش دهد.
هپاتیت C در بارداری
هپاتیت C در بارداری نوعی ویروس است که از طریق تماس مستقیم با خون فرد آلوده منتقل می شود. در سال های اخیر، به دلیل افزایش مصرف مواد مخدر تزریقی و سوءمصرف داروهای تجویزی، شیوع هپاتیت C در میان زنان باردار نیز افزایش یافته است.
تأثیر هپاتیت C بر نوزاد
تقریبا از هر 20 نوزادی که از مادر مبتلا به هپاتیت C متولد می شوند، یک نوزاد به این ویروس مبتلا می شود. انتقال ویروس ممکن است در دوران بارداری، هنگام زایمان یا پس از تولد اتفاق بیفتد. خوشبختانه، در بیشتر موارد، این بیماری پیش از تولد تأثیری مستقیم بر جنین ندارد.
شیر دادن در مادران مبتلا به هپاتیت C معمولا بی خطر است، اما اگر نوک سینه دچار ترک یا خون ریزی شده باشد، باید با پزشک مشورت شود؛ زیرا ویروس از طریق خون منتقل می شود.
در حال حاضر هیچ روش قطعی برای جلوگیری از انتقال ویروس از مادر به نوزاد وجود ندارد. همچنین نیازی به انجام زایمان سزارین صرفا به دلیل ابتلا به هپاتیت C نیست.
آزمایش و مراقبت
پزشکان معمولا توصیه می کنند نوزادانی که مادرشان مبتلا به هپاتیت C است، پس از 18 ماهگی از نظر ابتلا به این ویروس مورد آزمایش قرار گیرند. دلیل این موضوع این است که نوزاد در ماه های ابتدایی زندگی هنوز آنتی بادی های مادر را در بدن دارد، و اگر زودتر آزمایش انجام شود، ممکن است نتیجه اشتباه (مثبت کاذب) نشان دهد.
آنچه باید انجام دهید
از آنجایی که غربالگری روتین هپاتیت C در دوران بارداری برای همه زنان انجام نمی شود، اگر احتمال می دهید در معرض خطر باشید (مثلا سابقه تزریق مواد یا رابطه جنسی با فرد مبتلا دارید) بهتر است حتما آزمایش دهید، حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید. حدود 80 درصد مبتلایان به هپاتیت C بدون علامت هستند و فقط از طریق آزمایش می توان به وجود آن پی برد.
در دوران بارداری معمولا درمان دارویی هپاتیت C انجام نمی شود، چون داروهای ضدویروسی می توانند باعث ناهنجاری های جنینی شوند. اما پس از زایمان، پزشک می تواند بهترین زمان و نوع درمان را برای مادر انتخاب کند.
هپاتیت B در بارداری
هپاتیت B در بارداری نیز مانند نوع C می تواند باعث التهاب و آسیب شدید به کبد شود. انتقال آن از طریق تماس با خون، ترشحات واژن، مایع منی، بزاق و سایر مایعات بدن ممکن است. تفاوت اصلی هپاتیت B در بارداری با نوع C این است که:
- واکسن مؤثر برای پیشگیری از آن وجود دارد و اکثر نوزادان بلافاصله پس از تولد واکسینه می شوند.
- در ایران و بسیاری از کشورها، انجام آزمایش هپاتیت B برای تمام زنان باردار از مراقبت های روتین است.
- احتمال انتقال ویروس از مادر به جنین در هپاتیت B بسیار بیشتر از هپاتیت C است.
اگر مادر در شش ماه گذشته به هپاتیت B مبتلا شده باشد (عفونت حاد)، احتمال انتقال ویروس به نوزاد تا 90 درصد است. اما اگر بیماری مدت زیادی در بدن او وجود داشته باشد (عفونت مزمن)، این احتمال به 10 تا 20 درصد کاهش می یابد.
مراقبت های پس از زایمان
در حال حاضر درمان قطعی برای هپاتیت B وجود ندارد، اما خوشبختانه می توان از ابتلای نوزاد جلوگیری کرد. اگر نوزاد در 12 ساعت اول پس از تولد واکسن هپاتیت B و آمپولی به نام ایمونوگلوبولین اختصاصی هپاتیت B را دریافت کند، احتمال مبتلا شدن او به ویروس کمتر از 10 درصد خواهد بود. سپس دو دوز دیگر واکسن طی 6 ماه آینده تزریق می شود تا ایمنی کامل ایجاد شود.
نکته مثبت دیگر این است که مادران مبتلا به هپاتیت B می توانند با خیال راحت نوزاد خود را شیر دهند؛ چراکه ویروس از طریق شیر منتقل نمی شود.
هپاتیت A در بارداری
هپاتیت A در بارداری نسبت به دو نوع دیگر خفیف تر است، اما تنها نوعی از هپاتیت است که می تواند در دوران بارداری باعث مشکلات جدی شود.
انتقال این ویروس معمولا از طریق خوردن یا نوشیدن مواد غذایی آلوده به مدفوع فرد مبتلا اتفاق می افتد؛ مثلا در صورت شستن ناکافی دست ها هنگام پخت وپز. بیشتر افراد بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می یابند و موارد انتقال ویروس از مادر به جنین بسیار نادر است.
با این حال، ابتلا به هپاتیت A در بارداری، به ویژه پس از سه ماهه ی اول، می تواند منجر به زایمان زودرس یا جدا شدن زودهنگام جفت از دیواره رحم شود که هر دو برای جنین خطرناک هستند.
راه های پیشگیری از هپاتیت A در بارداری
- از خوردن غذا یا نوشیدنی در مکان هایی که احتمال آلودگی بهداشتی دارند خودداری کنید.
- قبل از مسافرت به مناطق با وضعیت بهداشتی ضعیف، واکسن هپاتیت A دریافت کنید.
- اگر در مکانی غذا خورده اید که بعدا مشخص شده دچار شیوع هپاتیت A بوده، سریعا به پزشک مراجعه کنید. واکسن در صورتی مؤثر است که تا دو هفته پس از تماس با ویروس تزریق شود.
چگونه از خود و نوزادتان در برابر هپاتیت محافظت کنید؟
برای پیشگیری از هپاتیت در بارداری بهتر است اقدامات زیر را جدی بگیرید:
- واکسیناسیون قبل از بارداری یا در موارد خاص در دوران بارداری.
- رعایت بهداشت فردی به ویژه شستن دست ها قبل از غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی.
- خودداری از استفاده مشترک از سوزن، تیغ یا وسایل شخصی.
- انجام آزمایش های قبل از بارداری و اطلاع پزشک از هرگونه سابقه بیماری یا رفتار پرخطر.
در صورت تشخیص هپاتیت در بارداری، پزشک با نظارت منظم و آزمایش های دوره ای، شرایط کبد، سطح ویروس و سلامت جنین را بررسی کرده و از بروز عوارض جلوگیری می کند.
سخنی از نی نی تینی
هپاتیت در بارداری لزوما به معنای بروز مشکل برای مادر یا نوزاد نیست. با انجام آزمایش های لازم، رعایت بهداشت و دریافت واکسن های ضروری، می توان از انتقال ویروس جلوگیری کرد و دوران بارداری سالمی را پشت سر گذاشت. مهم ترین نکته، آگاهی و مراجعه منظم به پزشک متخصص است تا در صورت ابتلا، درمان مناسب پس از زایمان آغاز شود.
آیا شما یا اطرافیانتان تجربه ای از هپاتیت در بارداری دارید؟ دیدگاه ها و تجربیات خود را در بخش نظرات بنویسید تا دیگر مادران هم از تجربیات ارزشمند شما استفاده کنند.
