هتروکرومیا در کودکان (دو رنگی چشم)

هتروکرومیا در کودکان چیست؟

هتروکرومیا به وضعیتی گفته می شود که رنگ چشم ها با یکدیگر متفاوت است. این تفاوت ممکن است به این شکل باشد که یکی از چشم ها کاملا رنگی متفاوت نسبت به چشم دیگر دارد، یا حتی در یک چشم، بخش هایی با رنگ های متفاوت دیده شود. این پدیده معمولا به دلیل یک جهش ژنتیکی بی خطر رخ می دهد، اما در برخی موارد ممکن است ناشی از بیماری های مادرزادی یا اکتسابی، آسیب های چشمی یا حتی استفاده از برخی قطره های چشمی باشد.

بسیاری از والدین هنگام مشاهده این تفاوت رنگ در چشمان کودکشان نگران می شوند، اما واقعیت این است که در اغلب موارد، هتروکرومیا یک ویژگی منحصر به فرد و غیرخطرناک است. با این حال، بررسی تخصصی توسط چشم پزشک کودک برای اطمینان از نبود بیماری زمینه ای ضروری است.

هتروکرومیا در کودکان پدیده ای نادر به شمار می آید و آمار دقیقی از شیوع آن در دسترس نیست، اما در میان جمعیت عمومی درصد کمی از افراد به این ویژگی چشمی دچار هستند.

انواع هتروکرومیا در کودکان

هتروکرومیا در کودکان می تواند در سه نوع مختلف ظاهر شود که هرکدام ویژگی های ظاهری خاص خود را دارند:

1. هتروکرومیای کامل (Complete Heterochromia یا Heterochromia Iridum)

در این حالت، رنگ چشم ها کاملا با یکدیگر تفاوت دارد. مثلا یک چشم ممکن است قهوه ای تیره باشد و چشم دیگر آبی روشن. این نوع بیشتر در ظاهر جلب توجه می کند.

2. هتروکرومیای بخشی یا قطاعی (Sectoral/Partial Heterochromia یا Heterochromia Iridis)

در این نوع، بخشی از عنبیه (قسمت رنگی چشم) رنگ متفاوتی دارد، در حالی  که باقی قسمت های آن به رنگ دیگری است. مثلا ممکن است چشم قهوه ای باشد اما یک قسمت کوچک از آن خاکستری یا آبی دیده شود. این تفاوت معمولا به شکل یک تکه از دایره (مثل یک قاچ کیک) به نظر می رسد.

3. هتروکرومیای مرکزی (Central Heterochromia)

در این حالت، حلقه ای با رنگ متفاوت در اطراف مردمک دیده می شود و به سمت خارج امتداد دارد. به عنوان مثال، چشم قهوه ای ممکن است حلقه ای سبز یا کهربایی در مرکز خود داشته باشد که با پرتوهایی شعاعی به بیرون پخش می شود.

چرا کودکان دچار هتروکرومیا می شوند؟

دلایل بروز هتروکرومیا در کودکان متنوع است و به طور کلی در سه گروه قابل بررسی هستند:

1. جهش های ژنتیکی بی ضرر

بیشتر موارد هتروکرومیا در کودکان ناشی از جهش های ژنتیکی ساده و غیرپزشکی است. این جهش ها روی ژن هایی که مسئول تولید، انتقال و ذخیره ملانین (رنگدانه طبیعی چشم) هستند تأثیر می گذارند.

در برخی موارد، این جهش ها به طور تصادفی هنگام رشد جنینی ایجاد می شوند و در برخی دیگر ممکن است ارثی بوده و به صورت صفت غالب منتقل شوند. نکته مهم اینجاست که این نوع تغییرات معمولا فقط روی رنگ چشم تأثیر می گذارند و هیچ پیامد دیگری برای سلامت چشم یا بینایی کودک ندارند.

2. بیماری های مادرزادی یا اکتسابی

گاهی اوقات تفاوت رنگ چشم ها نشانه ای از یک مشکل پزشکی نهفته است. بیماری های مادرزادی، مانند سندرم هورنر (Horner Syndrome)، ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشند و باعث اختلال در عملکرد سلول هایی شوند که ملانین تولید می کنند. همچنین، برخی شرایط اکتسابی مانند ضربه به اعصاب صورت یا اختلالات عصبی می توانند در طول زندگی باعث تغییر رنگ چشم شوند.

برای مثال در سندرم هورنر، آسیب عصبی یک طرفه در صورت باعث کاهش فعالیت سلول های تولیدکننده رنگدانه در یک چشم می شود و در نتیجه آن چشم رنگ روشن تری پیدا می کند. چون میزان بیشتر ملانین، رنگ چشم را تیره تر می کند، کمبود آن منجر به روشن تر شدن عنبیه می شود.

برخی دیگر از بیماری های کمتر رایج مادرزادی که ممکن است با هتروکرومیا همراه باشند، شامل موارد زیر هستند:

• سندرم وارنبرگ
• سندرم پاری-رومبرگ
• سندرم استورج-ویبر
• نوروفیبروماتوز نوع 1
• ملانوز چشمی
• هایپوملانوز ای تو
• سندرم بلاخ-سولتزبرگر

و همچنین شرایط اکتسابی مانند:

• سندرم هورنر اکتسابی
• نوروبلاستوما
• التهاب عنبیه و مژگان (Fuchs heterochromic iridocyclitis)
• ملانوم درون چشمی
• انسداد ورید شبکیه
• سندرم پزنر-شلاسمن
• التهاب داخل چشمی (یووئیت)
• گلوکوم (آب سیاه)

3. آسیب به چشم یا تأثیر برخی درمان ها

برخی اتفاقات بیرونی نیز می توانند باعث بروز هتروکرومیا شوند. این موارد عبارت اند از:

• آسیب یا ضربه مستقیم به چشم
• استفاده از برخی قطره های چشمی مخصوص درمان گلوکوم مانند لاتانوپروست
• استفاده از محصولات آرایشی مانند لاتیس (Latisse) که برای تقویت رشد مژه ها استفاده می شود و ممکن است رنگ عنبیه را تغییر دهد

درمان هتروکرومیا در کودکان چگونه است؟

در بیشتر موارد، هتروکرومیا در کودکان به خودی خود نیاز به درمان ندارد، چون اغلب یک تفاوت طبیعی و بی خطر در رنگ چشم هاست. اما اگر این تفاوت رنگی به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد شده باشد، پزشکان آن بیماری را بررسی و در صورت نیاز درمان می کنند. بعضی از علت ها، مثل تومور نوروبلاستوما، نیاز به تشخیص سریع و درمان فوری دارند.

به همین دلیل، اگر متوجه تفاوت رنگ در چشم های خود یا کودکتان شدید، حتما به چشم پزشک مراجعه کنید. چشم پزشک با معاینه کامل چشم، سلامت بینایی شما را بررسی کرده و علت دقیق این تفاوت را مشخص می کند.

لنزهای رنگی برای هماهنگی چشم ها

اگر پزشک تأیید کند که هتروکرومیای شما بی خطر است، نیازی به درمان خاصی ندارید. با این حال، برخی افراد برای هماهنگ کردن رنگ چشم هایشان ترجیح می دهند از لنز رنگی استفاده کنند. این موضوع کاملا سلیقه ای و از نظر پزشکی ضروری نیست.

اگر قصد استفاده از لنز رنگی دارید، حتما با چشم پزشک یا اپتومتریست مشورت کنید. حتی لنزهای رنگی بدون شماره هم نیاز به نسخه پزشک دارند. استفاده از لنزهایی که بدون تجویز پزشک تهیه می شوند (مثل خرید اینترنتی یا آرایشی ها) می تواند به چشمتان آسیب جدی وارد کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر متوجه تغییر در رنگ چشم خود یا کودکتان شدید، مخصوصا اگر این تغییر به تدریج اتفاق افتاده یا همراه با علائم دیگری مانند افتادگی پلک یا کوچک بودن مردمک بود، حتما به یک چشم پزشک یا اپتومتریست مراجعه کنید. آن ها علت این تغییر را بررسی کرده و در صورت لزوم درمان مناسب را پیشنهاد می دهند.

در برخی از نوزادان، هتروکرومیا به دلیل شرایط مادرزادی مثل سندرم هورنر از همان ماه های اولیه زندگی ظاهر می شود. اگر چنین علائمی را در نوزاد یا کودک خود مشاهده کردید، موضوع را با پزشک اطفال مطرح کنید تا در صورت نیاز، کودک را به متخصصان مربوطه مانند چشم پزشک یا متخصص مغز و اعصاب ارجاع دهد.

سخنی از نی نی تینی

اگر چشمانتان دو رنگ متفاوت دارد، کاملا طبیعی است که نگران شوید؛ به خصوص اگر این موضوع را در کودک خود مشاهده کنید. اما یادتان باشد که هتروکرومیا در کودکان به تنهایی بیماری محسوب نمی شود و در بیشتر موارد کاملا بی خطر است.

با این حال، چون گاهی ممکن است نشانه یک مشکل زمینه ای باشد، بهتر است با یک متخصص چشم مشورت کنید. در برخی موارد، تنها چیزی که نیاز دارید، این است که خیالتان راحت شود و مطمئن باشید همه چیز در سلامت کامل است؛ و همین اطمینان خاطر می تواند به اندازه ی هر دارویی مفید باشد.