هایپرکلسمی در کودکان یکی از مشکلات نسبتا شایع ادراری و کلیوی است که بسیاری از والدین تا بروز علائم آزاردهنده متوجه آن نمی شوند. این وضعیت می تواند علت اصلی دردهای شکمی مکرر، عفونت های ادراری یا حتی تشکیل سنگ کلیه در سنین پایین باشد. آگاهی از نشانه ها، دلایل و روش های درمان هایپرکلسمی در کودکان به شما کمک می کند با آگاهی بیشتری روند تشخیص و مراقبت از فرزندتان را دنبال کنید. در این مقاله به طور کامل در مورد این عارضه در کودکان توضیح خواهیم داد.
هایپرکلسمی در کودکان چیست؟
هایپرکلسمی در کودکان به وضعیتی گفته می شود که مقدار کلسیم در ادرار بیش از حد طبیعی باشد. این موضوع گاهی به دلیل وجود یک بیماری دیگر در بدن رخ می دهد؛ یعنی ابتدا سطح کلسیم خون بالا می رود و سپس بخش زیادی از آن وارد ادرار می شود. در برخی موارد، علت مشخصی پیدا نمی شود و این وضعیت را هایپرکلسمی ایدیوپاتیک می نامند؛ یعنی بدون علت شناخته شده و با وجود طبیعی بودن سطح کلسیم خون.
در منابع معتبر کودکان آمده که هایپرکلسمی ایدیوپاتیک یکی از شایع ترین اختلالات متابولیک در سنین 4 تا 8 سالگی است و حدود 3 تا 6 درصد از کودکان را درگیر می کند. البته این مشکل می تواند حتی در نوزادان هم دیده شود. جالب است که در بسیاری از خانواده ها، این وضعیت جنبه ارثی دارد و چند نفر از اعضا ممکن است دچار مشکلات مشابه باشند.
وقتی مقدار کلسیم در ادرار زیاد می شود، تمایل دارد به شکل بلور و کریستال در بیاید. این بلورها گاهی کوچک هستند و فقط باعث سوزش یا تکرر ادرار می شوند، اما اگر بزرگ شوند، تشکیل سنگ کلیه می دهند و درد شدیدی ایجاد می کنند؛ مشابه دردهایی که شاید اطرافیان شما هم تجربه کرده باشند.
علت هایپرکلسمی در کودکان و عوامل خطر
در بدن کودک، سیستم گوارش، استخوان ها، کلیه ها و هورمون ها همگی در تنظیم سطح کلسیم نقش دارند. به همین دلیل، عوامل مختلفی می توانند باعث افزایش کلسیم ادرار شوند. در بسیاری از کودکان، علت دقیق مشخص نیست و این حالت را «ایدیوپاتیک» می نامند.
یکی از علل مهم اما نسبتا نادر در کودکان، پرکاری غده پاراتیروئید است. در این بیماری، هورمون پاراتورمون بیش از حد ترشح می شود و باعث افزایش کلسیم خون و در نتیجه افزایش دفع آن از طریق ادرار می گردد.
عوامل خطر هایپرکلسمی در کودکان
- سابقه خانوادگی سنگ کلیه
- کم نوشیدن آب
- رژیم غذایی پر نمک یا پر پروتئین
- مصرف برخی داروها مانند فوروزماید، کورتون ها، ویتامین D زیاد یا داروهای محرک مانند تئوفیلین
نکته تکمیلی: در منابع فارسی مانند “کتاب بیماری های کلیه کودکان ایران” نیز اشاره شده که مصرف نمک بالا در کودکانی که سابقه خانوادگی سوزش ادرار یا سنگ کلیه دارند، احتمال بروز این اختلال را بیشتر می کند.
مشکلات و بیماری های مرتبط با هایپرکلسمی در کودکان
وقتی مقدار کلسیم در ادرار زیاد باشد، خطر ابتلا به مجموعه ای از مشکلات افزایش می یابد. برخی از آن ها ساده اند، اما بعضی دیگر می توانند طولانی مدت و دردناک باشند.
کودکان مبتلا، بیشتر در معرض موارد زیر هستند:
- سنگ کلیه
- وجود خون در ادرار
- سوزش ادرار، تکرر یا احساس اضطرار در ادرار
- درد شکم یا پهلو
- عفونت های مکرر ادراری
- کاهش تراکم استخوان ها به دلیل دفع زیاد کلسیم
در منابع پزشکی ایرانی هم اشاره شده که سنگ های کوچک در کودکان گاهی خودبه خود دفع می شوند اما اگر نادیده گرفته شوند، ممکن است به آسیب کلیه منجر شوند.
علائم هایپرکلسمی در کودکان
کودک ممکن است یکی یا چند مورد از علائم زیر را نشان دهد:
- مشاهده خون در ادرار با چشم یا زیر میکروسکوپ
- درد هنگام ادرار، اضطرار، تکرر یا شب ادراری
- درد پهلو، شکم یا زیر شکم
- تشکیل سنگ کلیه
- عفونت های مکرر ادراری
- تحریک پذیری و بی قراری (بیشتر در نوزادان)
این علائم در هر سنی ممکن است ظاهر شوند، اما اغلب در کودکان 4 تا 8 ساله دیده می شوند.
تشخیص هایپرکلسمی در کودکان
برای تشخیص دقیق، پزشک معمولا از چند روش استفاده می کند:
1- آزمایش 24 ساعته ادرار
در این آزمایش، مقدار کلسیم و برخی مواد معدنی اندازه گیری می شود. اگر کودک کوچک باشد و نتواند 24 ساعت نمونه گیری انجام دهد، یک نمونه تصادفی ادرار بررسی خواهد شد.
2- آزمایش خون
برای رد بیماری هایی مثل پرکاری پاراتیروئید یا مشکلات هورمونی که ممکن است عامل این وضعیت باشند.
3- آزمایش ژنتیک
در خانواده هایی که چند نفر دچار سنگ کلیه هستند، این بررسی کمک کننده است.
4- سونوگرافی کلیه
این روش بدون اشعه است و به خوبی سنگ های کلیه و اختلالات آناتومیک را نشان می دهد.
نکته تکمیلی: متخصصان ایرانی به والدین توصیه می کنند اگر کودکشان سابقه درد پهلو یا عفونت های مکرر دارد، سونوگرافی را به عنوان یک بررسی کم خطر و دقیق جدی بگیرند.
درمان هایپرکلسمی در کودکان
درمان بسته به علت، شدت علائم و سن کودک متفاوت است. اصول کلی درمان شامل موارد زیر است:
درمان بیماری زمینه ای
اگر علت هایپرکلسمی بیماری دیگری مانند پرکاری پاراتیروئید باشد، ابتدا باید همان مشکل درمان شود.
اصلاح رژیم غذایی
با کمک متخصص تغذیه، تغییراتی مانند موارد زیر انجام می شود:
- افزایش مصرف مایعات در طول روز
- کاهش مصرف نمک
- کاهش مصرف پروتئین های حیوانی سنگین
داروها
اگر تغییرات غذایی کافی نباشد، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش دفع کلسیم یا جلوگیری از تشکیل سنگ تجویز کند.
ارزیابی مجدد با آزمایش 24 ساعته ادرار
برای بررسی روند موفقیت درمان.
درمان پرکاری پاراتیروئید
نیازمند نظر فوق تخصص غدد کودکان است.
پیش آگهی و آینده کودکان مبتلا به هایپرکلسمی
در اغلب موارد، با رژیم غذایی صحیح و مصرف دارو در صورت نیاز، سطح کلسیم ادرار به حد طبیعی برمی گردد و خطر سنگ کلیه کاهش می یابد.
با این حال، در کودکانی که هایپرکلسمی ایدیوپاتیک دارند، این تمایل مادرزادی است و ممکن است در سال های آینده هم نیاز به مراقبت رژیمی داشته باشند تا احتمال سنگ سازی و عوارض ادراری کم شود.
سخنی از نی نی تینی
اگر در کودک خود علائمی مانند سوزش ادرار، درد پهلو، تکرر ادرار یا سابقه سنگ کلیه مشاهده می کنید، بهتر است بررسی های لازم از جمله آزمایش ادرار و سونوگرافی را جدی بگیرید. کنترل مصرف نمک، افزایش آب خوردن و رعایت رژیم غذایی مناسب می تواند تأثیر چشمگیری در کاهش علائم هایپرکلسمی در کودکان داشته باشد. همچنین فراموش نکنید که پیگیری دوره ای توسط فوق تخصص نفرولوژی کودکان به پیشگیری از عوارض بلندمدت کمک می کند.
آیا کودک شما هم سابقه عفونت ادراری مکرر، سوزش ادرار یا سنگ کلیه داشته؟
یا شاید درباره رژیم غذایی مناسب برای هایپرکلسمی سؤالی دارید؟
سؤالات و تجربیات خود را با من در میان بگذارید تا در ادامه بتوانیم بهترین شیوه های مراقبت را با هم مرور کنیم.
