هایپرپیگمانتاسیون یکی از شایع ترین مشکلات پوستی است که باعث می شود برخی نواحی پوست تیره تر از بقیه به نظر برسند. در این حالت، ملانین اضافی در پوست تجمع پیدا می کند و لکه هایی با رنگ قهوه ای، مشکی، خاکستری، قرمز یا حتی صورتی ایجاد می شود. این لکه ها معمولا دردناک یا خارش دار نیستند، اما ممکن است باعث کاهش اعتمادبه نفس شوند. خوشبختانه با چند تغییر در سبک زندگی و برخی روش های درمانی، به ویژه مراقبت مناسب از پوست و محافظت در برابر آفتاب، می توان به بهبود این وضعیت کمک کرد.
در ادامه این مقاله به طور کامل در مورد این لک های پوستی توضیح خواهیم داد.
هایپرپیگمانتاسیون چیست؟
هایپرپیگمانتاسیون وضعیتی است که در آن برخی قسمت های پوست نسبت به بخش های دیگر تیره تر دیده می شود. واژه «هایپر» به معنی «زیاد» و «پیگمانتاسیون» به معنی «رنگ دانه» است؛ بنابراین این اصطلاح به معنای افزایش بیش از حد رنگ دانه های پوست است.
این مشکل ممکن است به صورت لکه های قهوه ای، مشکی، خاکستری، قرمز یا صورتی ظاهر شود. در برخی منابع فارسی، این لکه ها با نام هایی مثل «لک های پیری»، «لک آفتاب» یا «لک کبدی» شناخته می شوند؛ گرچه این نام ها در فرهنگ عمومی رایج شده و لزوما ارتباطی به بیماری های کبدی ندارند.
این تغییر رنگ ممکن است تنها در یک ناحیه کوچک بدن دیده شود یا در مواردی گسترده تر، قسمت های مختلف بدن را درگیر کند.
چه کسانی در معرض هایپرپیگمانتاسیون قرار دارند؟
هایپرپیگمانتاسیون می تواند در هر فردی و با هر رنگ پوستی ایجاد شود. چه پوست روشن داشته باشید و چه تیره، عوامل مختلفی می توانند باعث ایجاد این لکه ها شوند. البته در برخی افراد مانند کسانی که پوست تیره تر دارند یا سابقه خانوادگی لک پوستی دارند، احتمال بروز آن کمی بیشتر است.
علائم و علت هایپرپیگمانتاسیون
علت هایپرپیگمانتاسیون چیست؟
رنگ پوست ما به وسیله ماده ای به نام ملانین تعیین می شود که توسط سلول های پوستی تولید می شود. زمانی که این سلول ها دچار آسیب یا اختلال شوند، مقدار زیادی ملانین می سازند و همین موضوع باعث تیره تر شدن آن ناحیه می شود. تجمع ملانین در یک نقطه همان چیزی است که باعث ایجاد هایپرپیگمانتاسیون می شود.
عوامل مختلفی می توانند باعث بروز این مشکل پوستی شوند:
- اختلالات غدد فوق کلیوی مثل بیماری «آدیسون» که در آن بدن مقدار کافی از هورمون کورتیزول تولید نمی کند و می تواند باعث تیرگی پوست شود.
- ژنتیک مثل افرادی که خانواده آن ها کک ومک دارند.
- تغییرات هورمونی به ویژه در بارداری، بلوغ یا هنگام مصرف داروهای هورمونی.
- آسیب پوستی شامل جوش ها، بریدگی ها، سوختگی ها یا التهاب های پوستی که بعد از ترمیم پوست، لکه تیره باقی می گذارند. این حالت را «هایپرپیگمانتاسیون پس از التهاب» می نامند.
- برخی داروها مانند قرص های جلوگیری از بارداری و داروهایی که باعث حساسیت پوست به نور خورشید می شوند.
- ملاسما که بیشتر در دوران بارداری شایع است و به دلیل نوسانات هورمونی ایجاد می شود.
- کمبود ویتامین ها مثل ویتامین B12 یا اسیدفولیک که نقش مهمی در سلامت پوست دارند.
- آسیب آفتاب که یکی از شایع ترین عوامل ایجاد لکه های تیره یا همان «لنتیژین های خورشیدی» است.
- مشکلات تیروئید که می توانند روی تولید رنگ دانه پوست تأثیر بگذارند.
آیا هایپرپیگمانتاسیون علائم دیگری هم دارد؟
به طور کلی تنها علامت هایپرپیگمانتاسیون همان لکه های تیره است و این وضعیت درد یا خارش ایجاد نمی کند. اما اگر همراه با این لکه ها، علائمی مانند سوزش، قرمزی شدید، پوسته ریزی یا تغییرات ناگهانی مشاهده کردید، بهتر است با پزشک عمومی یا متخصص پوست مشورت کنید تا علت دقیق بررسی شود.
تشخیص هایپرپیگمانتاسیون
هایپرپیگمانتاسیون چگونه تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص دقیق هایپرپیگمانتاسیون پزشک ممکن است از روش های زیر استفاده کند:
- پرس وجو درباره سابقه بیماری، زمان شروع لکه ها و داروهای مصرفی
- معاینه ظاهری پوست
- بررسی پوست با نور مخصوص فرابنفش که به آن «چراغ وود» گفته می شود
- آزمایش خون جهت بررسی ویتامین ها، هورمون ها، سطح آهن و عملکرد تیروئید
- در بعضی موارد نمونه برداری کوچک از پوست برای بررسی سلول های غیرطبیعی
طبق گفته متخصصان پوست ، تشخیص درست عامل ایجاد لک پوستی، اولین و مهم ترین مرحله درمان مؤثر هایپرپیگمانتاسیون است.
درمان هایپرپیگمانتاسیون
هایپرپیگمانتاسیون چگونه درمان می شود؟
روش درمان به علت ایجاد تیرگی بستگی دارد. پزشک ممکن است ابتدا توصیه هایی برای تغییر سبک زندگی ارائه دهد، مانند:
- اجتناب از نور مستقیم آفتاب، استفاده از ضدآفتاب و پوشش مناسب
- توقف مصرف داروهایی که باعث ایجاد لکه شده اند (با تشخیص پزشک)
- مصرف ویتامین های لازم برای سلامت پوست
علاوه بر این، ممکن است از کرم ها یا محصولات درمانی نسخه ای و غیرنسخه ای شامل مواد زیر استفاده شود:
- اسید آزلائیک
- کورتیکواستروئیدها
- اسید گلایکولیک (یکی از انواع آلفاهیدروکسی اسیدها)
- هیدروکینون
- اسید کوجیک که تولید ملانین را کاهش می دهد
- اسید سالیسیلیک
- کرم های روشن کننده
- ترتینوئین
- ویتامین C و ویتامین B3 (نیاسینامید)
از روش های درمانی دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لایه برداری شیمیایی
- کرایوتراپی
- لیزرهای بازسازی پوست
- لیزرهای مخصوص لکه های رنگ دانه ای
در ایران نیز متخصصان پوست معمولا ترکیبی از درمان های موضعی، لایه برداری های سبک و در موارد خاص لیزر را توصیه می کنند تا نتایج طبیعی تر و سریع تر حاصل شود.
آیا می توان هایپرپیگمانتاسیون را در خانه درمان کرد؟
بسیاری از محصولات مراقبت پوستی ادعا می کنند که می توانند شدت هایپرپیگمانتاسیون را کاهش دهند. با این حال بهتر است قبل از مصرف هر محصول، با پزشک مشورت کنید تا بدانید کدام ترکیبات برای شما مؤثرتر و بی خطرتر هستند.
برای آشنایی با مواد موجود در محصولات پوستی، همیشه برچسب ترکیبات را با دقت بخوانید و از محصولات دارای تأییدیه معتبر استفاده کنید.
پیش آگهی و آینده بیماری
هایپرپیگمانتاسیون چقدر دوام دارد؟
هایپرپیگمانتاسیون یک مشکل طولانی مدت است، اما این به معنی درمان ناپذیر بودن آن نیست. استفاده منظم از درمان ها می تواند باعث کمرنگ شدن برخی لکه ها و کنترل شدت سایر آن ها شود. با این حال ممکن است چند ماه تا یک سال طول بکشد تا نتایج قابل توجه دیده شود.
اگر مراقبت از پوست به ویژه محافظت در برابر آفتاب را رعایت نکنید، احتمال بازگشت یا ایجاد لکه های جدید وجود دارد.
پیشگیری از هایپرپیگمانتاسیون
چگونه می توان از هایپرپیگمانتاسیون پیشگیری کرد؟
اگرچه همیشه نمی توان از هایپرپیگمانتاسیون جلوگیری کرد، اما مراقبت صحیح از پوست، خصوصا محافظت در برابر آفتاب، نقش بسیار مهمی در کاهش احتمال بروز این مشکل دارد.
یکی از مهم ترین نکات این است که اشعه فرابنفش خورشید باعث افزایش فعالیت سلول های تولیدکننده ملانین می شود و این فرآیند می تواند شدت علائم هایپرپیگمانتاسیون را بیشتر کند. برای محافظت بهتر، توصیه می شود:
- هر روز از ضدآفتاب با طیف وسیع استفاده کنید؛ محصولی که هم اشعه UVA و هم UVB را مسدود کند و SPF بالاتر از 30 داشته باشد. در ایران، به دلیل شدت بالای نور خورشید، بسیاری از متخصصان پوست پیشنهاد می کنند SPF 50 استفاده شود.
- از قرار گرفتن بیش از حد در نور مستقیم خورشید خودداری کنید، خصوصا بین ساعت 10 صبح تا 4 عصر که شدت اشعه ها بالاتر است.
- از ضدآفتاب هایی دارای ترکیبات مسدودکننده فیزیکی مانند دی اکسید تیتانیوم یا زینک اکساید استفاده کنید، زیرا این مواد مانند یک لایه واقعی روی پوست عمل می کنند.
- لباس های پوشیده، کلاه لبه دار و در صورت امکان ماسک های پارچه ای نازک استفاده کنید؛ این توصیه مخصوصا برای افرادی که پوست حساس دارند و بعد از هر التهاب دچار هایپرپیگمانتاسیون می شوند اهمیت بیشتری دارد.
زندگی با هایپرپیگمانتاسیون
چگونه با لک های ناشی از سن، آفتاب یا دیگر انواع هایپرپیگمانتاسیون کنار بیایم؟
ظاهر شدن لکه های تیره ممکن است باعث کاهش اعتمادبه نفس شود، خصوصا اگر در نواحی قابل توجه مانند صورت باشند. اما با رعایت چند نکته، می توان بهتر با این شرایط کنار آمد:
- از قرارگیری بیش از حد در معرض آفتاب دوری کنید تا از بدتر شدن هایپرپیگمانتاسیون جلوگیری شود.
- برای دیدن نتیجه از درمان ها صبور باشید؛ بسیاری از درمان های لک پوستی نیاز به چند ماه زمان دارند تا تأثیر مشخصی نشان دهند.
- از کندن جوش ها، زخم ها یا هر نوع التهاب پوستی پرهیز کنید زیرا این کار احتمال لک پس از التهاب را افزایش می دهد.
- می توانید با گروه های حمایتی یا انجمن های آنلاین مربوط به مشکلات پوستی ارتباط برقرار کنید؛ بسیاری از افراد تجربه مشابه دارند و می توانند تجربیات مفیدی منتقل کنند.
- به یاد داشته باشید که هایپرپیگمانتاسیون بسیار شایع است و تقریبا هر فردی ممکن است در طول زندگی با این مشکل مواجه شود، پس شما تنها نیستید.
- مراقبت منظم از پوست شامل شست وشوی صحیح، لایه برداری ملایم و مرطوب کردن مداوم، کمک می کند پوست سالم تر و شفاف تر به نظر برسد و ظاهر لکه ها نیز کمتر جلب توجه کند.
چه زمانی باید برای هایپرپیگمانتاسیون به پزشک مراجعه کنم؟
به طور معمول هایپرپیگمانتاسیون خطرناک نیست، اما اگر پوست شما دچار نشانه های غیرطبیعی شد، بهتر است به پزشک عمومی یا متخصص پوست مراجعه کنید. این علائم هشداردهنده شامل موارد زیر می باشد:
- قرمزی شدید
- گرم بودن ناحیه به هنگام لمس
- خارش آزاردهنده
- درد
- خروج ترشحات غیرطبیعی مانند خون، چرک یا مایعات دیگر
در چنین شرایطی، احتمال دارد یک مشکل پوستی دیگر وجود داشته باشد که نیاز به بررسی فوری دارد.
سخنی از نی نی تینی
گاهی پوست مقدار بیش از اندازه ملانین تولید می کند و این موضوع باعث ایجاد نواحی تیره تر می شود. اگرچه هایپرپیگمانتاسیون می تواند باعث ناراحتی یا کاهش اعتمادبه نفس شود، اما شرایطی بسیار شایع و قابل کنترل است. تغییرات درست در سبک زندگی و پیگیری درمان های مناسب می تواند تأثیر زیادی در کاهش لکه ها داشته باشد.
به خاطر داشته باشید که محافظت در برابر آفتاب، کلیدی ترین اقدام برای پیشگیری و کاهش عوارض هایپرپیگمانتاسیون است.
اگر شما هم تجربه ای از هایپرپیگمانتاسیون، استفاده از کرم های درمانی، روش های کلینیکی یا مراقبت های خانگی دارید، خوشحال می شویم آن را در بخش نظرات با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید. تجربه شما می تواند به دیگران در انتخاب بهترین روش درمان کمک کند. همچنین اگر پرسشی درباره علت، تشخیص یا درمان این مشکل دارید، حتما بپرسید تا راهنمایی تان کنم.
