هایپرهیدروز به حالتی گفته می شود که بدن بیش از اندازهٔ طبیعی عرق می کند. در این وضعیت، میزان تعریق بسیار بیشتر از حدی است که برای خنک نگه داشتن بدن لازم است؛ حتی ممکن است بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق بیفتد.
اگر از این مشکل رنج می برید، ممکن است احساس خجالت یا ناراحتی کنید، اما باید بدانید هایپرهیدروز یک وضعیت رایج و قابل درمان است. پزشک می تواند با روش هایی مثل استفاده از ضدتعریق های مخصوص، داروها یا درمان های خاص، به شما در کنترل علائم کمک کند.
هایپرهیدروز چیست؟
هایپرهیدروز یا تعریق بیش از حد بدن زمانی رخ می دهد که غدد تعریق بیش از مقدار لازم برای تنظیم دمای بدن فعال می شوند. در نتیجه ممکن است حتی زمانی که در دمای خنک قرار دارید یا در حال استراحت هستید، ناگهان شروع به عرق کردن کنید.
عرق در واقع مایعی بی بو است که از غدد عرق (اِکرین) ترشح می شود. وظیفهٔ این مایع کمک به خنک شدن بدن و جلوگیری از گرمازدگی است. این غدد در سراسر پوست بدن پخش شده اند و از طریق لوله های باریکی به سطح پوست متصل هستند. وقتی عرق از این مجاری خارج می شود و به سطح پوست می رسد، با تبخیر شدن، دمای بدن را پایین می آورد.
در افرادی که دچار هایپرهیدروز هستند، این غدد بیش از اندازه فعال می شوند و تعریق بیش از حد ایجاد می کنند.
انواع هایپرهیدروز
به طور کلی، هایپرهیدروز به دو نوع اصلی تقسیم می شود:
1. هایپرهیدروز اولیه (موضعی)
این نوع شایع تر است و معمولا ریشهٔ ژنتیکی دارد؛ یعنی ممکن است از یکی از اعضای خانواده به ارث رسیده باشد. در این حالت، تعریق بیش از حد در بخش های خاصی از بدن مثل زیر بغل، کف دست، کف پا یا صورت دیده می شود.
این نوع معمولا از دوران کودکی یا نوجوانی شروع می شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد.
2. هایپرهیدروز ثانویه (عمومی)
در این حالت، تعریق شدید به دلیل یک بیماری زمینه ای یا مصرف برخی داروها اتفاق می افتد. بیماری هایی مانند دیابت، پارکینسون، پرکاری تیروئید یا چاقی می توانند باعث این نوع شوند.
گاهی هم برخی داروها مانند ناپروکسن یا انسولین موجب افزایش تعریق می شوند. در این نوع، فرد حتی در هنگام خواب نیز ممکن است دچار تعریق شود.
شیوع هایپرهیدروز
هایپرهیدروز نسبتا شایع است. پژوهش ها نشان می دهند حدود 3 درصد از بزرگسالان بین 20 تا 60 سال به نوعی از این مشکل دچار هستند. با وجود این که بسیاری از افراد از آن رنج می برند، اما معمولا به دلیل خجالت یا تصور اشتباه از طبیعی بودن این وضعیت، به پزشک مراجعه نمی کنند.
هایپرهیدروز چه علائمی دارد؟
مهم ترین نشانهٔ هایپرهیدروز، تعریق زیاد و غیرقابل کنترل است. در چنین شرایطی ممکن است:
- پوست شما همیشه مرطوب باشد.
- لباس هایتان خیس یا نم دار شوند.
- قطرات عرق از صورت یا پیشانی تان بچکند.
در طول زمان، این وضعیت می تواند باعث مشکلاتی مثل:
- خارش و التهاب پوست به دلیل تماس مداوم با عرق،
- بوی ناخوشایند بدن در اثر ترکیب عرق با باکتری های پوست،
- ترک خوردگی یا پوسته پوسته شدن کف پا شود.
شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است. برخی فقط گاهی دچار تعریق می شوند، اما برای بعضی افراد، این مشکل دائمی است و حتی بر فعالیت های روزمره و روابط اجتماعی اثر می گذارد.
از نظر روحی نیز، هایپرهیدروز می تواند باعث کاهش اعتمادبه نفس شود. بسیاری از افراد از حضور در جمع یا دست دادن با دیگران اجتناب می کنند. اگر این موضوع بر سلامت روان شما تأثیر گذاشته است، بهتر است علاوه بر پزشک، از مشاوره روان شناسی نیز کمک بگیرید.
نواحی درگیر در هایپرهیدروز
غدد تعریق (اکرین) در سراسر پوست وجود دارند، اما در برخی نواحی بیشتر فعال هستند.
بیشترین نقاطی که در آن ها تعریق بیش از حد مشاهده می شود عبارتند از:
- زیر بغل ها (هایپرهیدروز آگزیلاری)
- کف پا (هایپرهیدروز پلانتار)
- کف دست (هایپرهیدروز پالمار)
- پیشانی و گونه ها (هایپرهیدروز کرانیوفاشیال)
- ناحیه تناسلی
- قسمت پایین کمر
در میان این نواحی، کف دست ها یکی از شایع ترین نقاط بروز تعریق شدید است.
علت های بروز هایپرهیدروز
اصلی ترین علت هایپرهیدروز، فعالیت بیش از حد غدد تعریق است. این غدد برای خنک کردن بدن، هنگام گرما یا هیجان فعال می شوند. اما در افراد مبتلا به این بیماری، غدد بدون دلیل مشخص و حتی در دمای معمولی نیز فعال می شوند.
پژوهش ها هنوز در حال بررسی علت دقیق این رفتار غیرعادی غدد هستند، اما به طور کلی چند عامل زیر نقش دارند:
محرک هایی که باعث افزایش تعریق می شوند
برخی موقعیت ها یا شرایط محیطی می توانند غدد تعریق را تحریک کنند، از جمله:
- استرس، اضطراب یا ترس
- گرمای هوا یا رطوبت بالا
- فعالیت بدنی یا ورزش
- خوردن غذاهای تند، چرب، شیرین یا شور
- نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه یا چای
- مصرف الکل
داروهایی که ممکن است تعریق را افزایش دهند
برخی داروها می توانند به عنوان عارضه جانبی، باعث هایپرهیدروز شوند. از جمله:
- داروهای ضدافسردگی مانند بوپروپیون
- داروهای مسکن قوی مانند هیدروکودون
- انسولین برای بیماران دیابتی
- داروهای تیروئید مانند لووتیروکسین
- داروهای فشار خون مثل لیزینوپریل
- داروهای ضداسید مانند امپرازول
- داروی ناپروکسن برای درد و التهاب
- داروی سرترالین (برای اضطراب و افسردگی)
اگر از این داروها استفاده می کنید و متوجه تعریق بیش از حد شده اید، حتما با پزشک مشورت کنید و خودسرانه مصرف دارو را قطع نکنید.
بیماری هایی که می توانند باعث تعریق زیاد شوند
در برخی موارد، هایپرهیدروز علامتی از یک بیماری زمینه ای است، از جمله:
- دیابت
- بیماری پارکینسون
- پرکاری تیروئید
- یائسگی
- چاقی
- بیماری قلبی
- اضطراب یا استرس شدید
- عفونت هایی مانند سل
- سرطان ها
- آکرومگالی (رشد بیش از حد بافت ها به دلیل ترشح زیاد هورمون رشد)
آیا هایپرهیدروز ارثی است؟
بله، احتمال ابتلا به هایپرهیدروز در افرادی که یکی از اعضای خانواده شان به این مشکل دچار است بیشتر است. پژوهش ها نشان داده اند که یک تغییر ژنتیکی در DNA می تواند باعث بروز این اختلال شود.
به بیان ساده تر، اگر والدین یا یکی از نزدیکان شما دچار تعریق بیش از حد هستند، احتمال بیشتری وجود دارد که شما هم این ویژگی را به ارث ببرید، به ویژه نوع موضعی یا فوکال هایپرهیدروز.
عوارض هایپرهیدروز
هایپرهیدروز تنها باعث خیس شدن لباس یا ناراحتی ظاهری نمی شود، بلکه می تواند پیامدهایی هم برای سلامت پوست و روان داشته باشد. از جمله:
- عفونت های پوستی ناشی از رطوبت مداوم
- تغییر رنگ یا شکنندگی پوست
- نرم و آسیب پذیر شدن بیش از حد پوست (اصطلاحا ماکره شدن)
تعریق مداوم ممکن است باعث شود شما رفتار یا سبک زندگی تان را تغییر دهید تا دیگران متوجه مشکل تان نشوند. مثلا از بالا بردن دست ها یا دست دادن خودداری کنید یا حتی فعالیت های مورد علاقه تان را کنار بگذارید.
اگر این وضعیت باعث استرس یا اضطراب شما شده، حتما با پزشک یا روان شناس مشورت کنید تا در کنار درمان فیزیکی، سلامت روان تان نیز حفظ شود.
تشخیص هایپرهیدروز
پزشک معمولا با بررسی شرح حال و انجام معاینه فیزیکی، وجود هایپرهیدروز را تشخیص می دهد.
اگر بیش از شش ماه است که دچار تعریق بیش از حد هستید و حداقل به دو مورد از سوالات زیر پاسخ مثبت می دهید، احتمال زیادی دارد که مبتلا به هایپرهیدروز باشید:
- آیا تعریق در زیر بغل، کف دست، کف پا یا صورت تان اتفاق می افتد؟
- آیا در دو سمت بدن تان به صورت مساوی عرق می کنید؟
- آیا شب ها کمتر یا اصلا عرق نمی کنید؟
- آیا تعریق شما حداقل یک هفته مداوم ادامه دارد؟
- آیا سابقه خانوادگی هایپرهیدروز دارید؟
- آیا این وضعیت مانع انجام برخی کارهای روزمره تان شده؟
- آیا سن شما کمتر از 25 سال است؟
آزمایش های تشخیصی
برای اطمینان از علت دقیق هایپرهیدروز، پزشک ممکن است از چند روش استفاده کند:
- آزمایش ید و نشاسته: ابتدا محل مورد نظر با محلول ید پوشانده می شود و سپس روی آن نشاسته پاشیده می شود. هر جا که تعریق زیاد باشد، رنگ محلول به آبی تیره تغییر می کند.
- تست کاغذی: کاغذ مخصوصی روی پوست گذاشته می شود تا عرق را جذب کند، سپس وزن آن اندازه گیری می شود تا مقدار دقیق تعریق مشخص شود.
- آزمایش خون یا تصویربرداری: برای بررسی علل احتمالی مانند بیماری های زمینه ای استفاده می شود.
درمان هایپرهیدروز
روش درمان به محل تعریق، شدت علائم و نوع بدن هر فرد بستگی دارد. هیچ درمان واحدی برای همه وجود ندارد، اما گزینه های مختلفی در دسترس است.
درمان خانگی هایپرهیدروز
برای کنترل تعریق در خانه می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- استفاده از ضدتعریق های قوی: ضدتعریق ها با مسدود کردن مجاری عرق، باعث کاهش تولید آن می شوند. نوع آلومینیوم دار مؤثرترین گزینه برای هایپرهیدروز است.
- استحمام منظم تر: شستن بدن چند بار در روز باعث کاهش بوی بدن و شادابی پوست می شود.
- پوشیدن لباس های نخی و تن پوش های تنفس پذیر: لباس های پنبه ای یا کتانی به پوست اجازه نفس کشیدن می دهند و از افزایش گرما جلوگیری می کنند. بهتر است از پارچه های مصنوعی مثل پلی استر دوری کنید.
داروهای درمان هایپرهیدروز
در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند تا فعالیت غدد عرق کاهش یابد، از جمله:
- داروهای آنتی کولینرژیک (مثل گلیکوپیرولات و اکسی بوتینین)
- داروهای ضدافسردگی
- بتابلوکرها
- ژل کلرید آلومینیوم
- دستمال های دارویی مخصوص (مانند Qbrexza)
پیش از مصرف هر دارویی، درباره عوارض احتمالی با پزشک خود صحبت کنید.
درمان های تخصصی برای هایپرهیدروز
اگر درمان های خانگی یا دارویی مؤثر نبودند، گزینه های پیشرفته تری وجود دارد:
یونتوفورزیس (Iontophoresis)
در این روش، دست یا پا در ظرف آب قرار داده می شود و جریان برق ضعیفی از آب عبور می کند تا غدد عرق به مرور زمان غیرفعال شوند. هر جلسه حدود 15 دقیقه طول می کشد و دستگاه مخصوص آن را می توان برای استفاده خانگی تهیه کرد.
تزریق بوتاکس (Botox)
تزریق بوتاکس به اعصاب ناحیه مورد نظر باعث قطع موقت پیام عصبی تعریق می شود و معمولا چند ماه اثر دارد. درمان باید هر چند وقت یک بار تکرار شود.
درمان با امواج مایکروویو (miraDry)
در این روش از حرارت برای تخریب دائمی غدد عرق در ناحیه خاصی از بدن (مثل زیر بغل) استفاده می شود. این درمان در مطب پزشک انجام می گیرد و حدود یک ساعت زمان می برد.
جراحی هایپرهیدروز
اگر هیچ کدام از روش های قبلی نتیجه بخش نباشند، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد دهد:
- سمپاتکتومی توراکوسکوپیک (ETS): در این روش کم تهاجمی، جراح عصب مسئول ارسال پیام تعریق را قطع می کند.
- برداشتن غدد عرق: با استفاده از لیزر، کورتاژ، جراحی یا لیپوساکشن انجام می شود.
جراحی می تواند تأثیر دائمی داشته باشد، اما باید درباره عوارض احتمالی مانند اسکار یا تغییر رنگ پوست با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی درمان ها
هر روش درمانی ممکن است عوارضی داشته باشد، از جمله:
- تحریک یا التهاب پوست
- تاول یا تغییر رنگ پوست
- احساس درد یا ناراحتی موقت
- لکه روی لباس ها
- ایجاد جای زخم
پزشک بهترین فرد برای توضیح دقیق این عوارض و انتخاب گزینهٔ ایمن برای شماست.
بهبودی پس از درمان
بسته به روش انتخابی، ممکن است تأثیر درمان از همان روز یا پس از چند هفته ظاهر شود. درمان های تزریقی معمولا سریع تر اثر می گذارند، در حالی که درمان های دارویی و خانگی ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشند.
پیش آگهی و زندگی با هایپرهیدروز
اگرچه هایپرهیدروز درمان قطعی ندارد، اما با روش های درست می توان علائم را به خوبی کنترل کرد.
این بیماری خطرناک نیست، اما می تواند روی کیفیت زندگی و روابط اجتماعی اثر بگذارد.
اگر احساس شرمندگی یا گوشه گیری دارید، با پزشک یا مشاور گفت وگو کنید تا اعتماد به نفس و آرامش روانی تان برگردد.
آیا درمان قطعی برای هایپرهیدروز وجود دارد؟
نوع موضعی (فوکال) معمولا درمان قطعی ندارد، اما با درمان های منظم می توان آن را کنترل کرد.
در نوع عمومی (ژنرالیزه)، اگر علت زمینه ای (مثل بیماری یا دارو) شناسایی و درمان شود، احتمال بهبودی کامل وجود دارد.
پیشگیری از هایپرهیدروز
برخی موارد ارثی قابل پیشگیری نیستند، اما می توانید با رعایت چند نکته از شدت تعریق بکاهید:
- کنترل بیماری های زمینه ای مثل دیابت و چاقی
- مشورت با پزشک درباره داروهایی که باعث تعریق می شوند
- مدیریت استرس و اضطراب با روش های آرام سازی یا ورزش سبک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که تعریق:
- بر زندگی روزمره تان تأثیر منفی گذاشته،
- باعث دوری از دیگران یا کاهش اعتمادبه نفس شده،
- در شب و هنگام خواب رخ می دهد،
- یا همراه با علائمی مانند درد قفسه سینه، تهوع یا سرگیجه است،
حتما باید به پزشک مراجعه کنید. در برخی موارد، تعریق شدید می تواند نشانه یک بیماری جدی تر باشد.
سوالاتی که بهتر است از پزشک بپرسید
اگر مبتلا به هایپرهیدروز هستید، می توانید این سوالات را با پزشک خود مطرح کنید:
- علت دقیق تعریق من چیست؟
- کدام روش درمانی برای من مؤثرتر است؟
- داروها چه عوارضی دارند؟
- چقدر طول می کشد تا نتیجه بگیرم؟
- برای حمایت از سلامت روانم چه کار کنم؟
چرا عرق بوی بدی دارد؟
عرق به خودی خود بی بو است، اما وقتی با باکتری های روی پوست ترکیب می شود، بوی ناخوشایندی ایجاد می کند.
در بدن دو نوع غدهٔ تعریق وجود دارد:
- غدد اکرین: عرق شفاف و بی بو تولید می کنند.
- غدد آپوکرین: در نواحی دارای مو مانند زیر بغل فعال اند و مایعی ضخیم تر ترشح می کنند.
زمانی که این مایع با باکتری های پوست ترکیب می شود، بوی بدن ایجاد می گردد.
سخنی از نی نی تینی
هایپرهیدروز می تواند کوتاه مدت یا طولانی مدت باشد، اما مهم است بدانید شما تنها نیستید و راه های زیادی برای کنترل آن وجود دارد.
با مراجعه به پزشک و استفاده از ضدتعریق های قوی یا درمان های تخصصی، می توانید دوباره به زندگی عادی و پرانرژی خود برگردید.
اگرچه درمان قطعی وجود ندارد، اما مراقبت منظم و آگاهی می تواند کیفیت زندگی را به طور چشمگیری بهبود دهد.
آیا شما یا یکی از اعضای خانواده تان تجربه ای از تعریق بیش از حد یا هایپرهیدروز داشته اید؟
در بخش نظرات برایمان بنویسید چه روش هایی به شما کمک کرده تا با این مشکل کنار بیایید.
تجربه شما می تواند به دیگران در مدیریت این وضعیت کمک کند.
