آیا تا به حال متوجه دندان اضافه ای در دهان فرزندتان شده اید؟ ممکن است با پدیده ای به نام هایپردونتیا مواجه باشید. در این شرایط، یک یا چند دندان اضافه در دهان کودک یا بزرگسال رشد می کند. این دندان ها ممکن است در فک بالا، فک پایین یا هر دو رشد کرده و در برخی موارد حتی عملکرد طبیعی دهان و دندان را دچار اختلال کنند.
اما هایپردونتیا همیشه نیاز به درمان فوری ندارد. در بعضی موارد، دندان های اضافه هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند و تنها در صورتی نیاز به درمان خواهند داشت که بر سلامت دهان یا نحوه جویدن غذا تأثیر بگذارند.
هایپردونتیا چیست؟
هایپردونتیا یا دندان های اضافه، اصطلاح پزشکی ای است برای اشاره به رشد دندان هایی بیشتر از تعداد معمول. در حالت طبیعی، کودکان باید 20 دندان شیری و بزرگسالان 32 دندان دائمی داشته باشند. اگر کودک شما بیش از 20 دندان یا فرد بزرگسال بیش از 32 دندان داشته باشد، احتمالا دچار هایپردونتیا است.
ویژگی های رایج هایپردونتیا عبارت اند از:
- وجود یک یا چند دندان اضافه
- رشد دندان های اضافه فقط در یک طرف یا هر دو طرف دهان
- دندان های اضافه در فک بالا، فک پایین یا هر دو فک (رشد آن ها در فک بالا شایع تر است)
- دندان های اضافه ممکن است به صورت تکی یا خوشه ای ظاهر شوند
- این دندان ها می توانند قابل مشاهده (روییده شده) یا مخفی (نهفته در لثه یا استخوان فک) باشند
جالب است بدانید که هایپردونتیا می تواند هم دندان های شیری کودکان و هم دندان های دائمی بزرگسالان را درگیر کند. بنابراین این وضعیت در هر سنی ممکن است رخ دهد.
آیا هایپردونتیا نادر است؟
هرچند ممکن است زیاد درباره آن نشنیده باشید، اما هایپردونتیا آن قدرها هم نادر نیست. آمارها نشان می دهند که:
- حدود 1 تا 3 درصد از مشکلات دندانی مربوط به هایپردونتیا هستند.
- 3.8 درصد از دندان های دائمی ممکن است دچار این وضعیت شوند.
- در میان دندان های شیری (کودکان)، حدود 0.6 درصد ممکن است دندان اضافه داشته باشند.
- در بزرگسالان، احتمال وقوع هایپردونتیا در مردان تقریبا دو برابر زنان است.
انواع مختلف دندان های اضافه (دندان های فوق العاده)
دندان پزشکان، دندان های اضافه را بر اساس محل رشد آن ها در دهان به دسته های مختلفی تقسیم می کنند:
انواع بر اساس محل رشد:
- مزیودنس (Mesiodens): شایع ترین نوع دندان اضافه که معمولا پشت دندان های جلوی فک بالا رشد می کند.
- پارامولار (Paramolar): در نزدیکی دندان های آسیاب، به سمت زبان یا گونه ظاهر می شود.
- دیستومولار (Distomolar): در امتداد انتهایی ترین بخش دندان های آسیاب رشد می کند.
انواع بر اساس شکل ظاهری:
- دندان های مخروطی شکل: شبیه دندان نیش کوچک و نوک تیز هستند.
- دندان های مکمل: از نظر شکل کاملا شبیه دندان های معمولی هستند.
- دندان های استوانه ای: ظاهر برجسته و بشکه مانندی دارند.
- اودنتوما (Odontoma): یک توده غیرسرطانی است که شبیه دندان یا جرم فشرده دندانی دیده می شود.
علائم هایپردونتیا چیست؟
بارزترین نشانه هایپردونتیا وجود یک یا چند دندان اضافه در دهان است. اما در بیشتر موارد، این دندان ها هیچ دردی ایجاد نمی کنند و ممکن است حتی به طور تصادفی هنگام معاینه دندان پزشکی کشف شوند.
با این حال، گاهی اوقات دندان اضافه باعث مشکلاتی می شود، از جمله:
- درد در ناحیه لثه یا فک
- التهاب یا تورم در اطراف دندان
- فشار و حساسیت در لثه ها
- شلوغی یا ازدحام دندانی (Crowding)
- عفونت یا پوسیدگی در اطراف دندان نهفته
چه عاملی باعث هایپردونتیا در کودکان می شود؟
علت دقیق هایپردونتیا هنوز کاملا مشخص نیست. اما دانشمندان چند عامل احتمالی را شناسایی کرده اند که می تواند در بروز این وضعیت نقش داشته باشد:
- ژنتیک: سابقه خانوادگی ممکن است نقش مهمی ایفا کند.
- فعالیت بیش از حد سلول های لایه دندانی (dental lamina): این سلول ها وظیفه رشد دندان ها را بر عهده دارند.
- آتویسم (Atavism): بازگشت صفات ژنتیکی اجدادی. به عنوان مثال، اجداد انسان ممکن است به دندان های بیشتری برای جویدن غذاهای سخت و خام نیاز داشته باشند.
- بیماری های خاص ژنتیکی یا مادرزادی
بیماری هایی که با هایپردونتیا مرتبط هستند
برخی از بیماری ها و اختلالات ژنتیکی می توانند احتمال ابتلا به هایپردونتیا را افزایش دهند. در ادامه چند مورد از آن ها آمده است:
- سندرم گاردنر (Gardner syndrome)
- شکاف لب یا شکاف کام
- سندرم داون
- سندرم اهلرز-دانلوس
- دیسپلازی کلیدوکرانیال (Cleidocranial dysplasia)
- بیماری فابری (Fabry disease)
اگر کودک شما به یکی از این شرایط مبتلاست، بهتر است به طور منظم وضعیت دهان و دندان او توسط دندان پزشک بررسی شود.
عوارض احتمالی هایپردونتیا کدام اند؟
گاهی وجود دندان های اضافه بدون دردسر است، اما در مواردی می تواند باعث مشکلات زیر شود:
- گیر کردن دندان در استخوان فک (دندان نهفته)
- سختی در جویدن غذا یا صحبت کردن
- شلوغی بیش از حد دندان ها
- کج شدن دندان های مجاور
- به هم خوردن نظم فک (مال اکلوژن)
- پوسیدگی دندان یا بیماری لثه
- ایجاد کیست های خوش خیم در ناحیه فک
چگونه هایپردونتیا تشخیص داده می شود؟
تشخیص هایپردونتیا معمولا در طی یک معاینه روتین دندان پزشکی امکان پذیر است. اگر دندان های اضافه روییده باشند، دندان پزشک آن ها را با چشم تشخیص می دهد. اما اگر دندان نهفته باشد، نیاز به عکس برداری با رادیوگرافی دندان (X-ray) یا سی تی اسکن (CT scan) است تا موقعیت دقیق دندان مشخص شود.
درمان و مدیریت دندان های اضافی
آیا هایپردونتیا قابل درمان است؟
در بسیاری از موارد، هایپردونتیا مشکلی ایجاد نمی کند و نیازی به درمان ندارد. اما اگر دندان های اضافه باعث درد، عفونت، یا به هم ریختگی نظم دندان ها شوند، معمولا دندان پزشکان توصیه به برداشتن دندان اضافه می کنند. به ویژه در کودکان، بررسی این موضوع که آیا هایپردونتیا باید با جراحی درمان شود یا خیر، وابسته به محل قرارگیری دندان و عوارض آن است.
Hyperdontia چگونه درمان می شود؟
لازم نیست همه افرادی که دندان اضافی دارند تحت درمان قرار بگیرند. اما اگر این دندان ها باعث ایجاد مشکل در سلامت دهان یا عملکرد جویدن شوند، دندان پزشک احتمالا پیشنهاد می دهد آن ها را خارج کنید.
در موارد زیر، ممکن است نیاز به کشیدن دندان اضافی داشته باشید:
- اگر هنگام جویدن دچار مشکل می شوید.
- اگر احساس درد یا ناراحتی دارید.
- اگر مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن برایتان دشوار شده است.
- اگر ظاهر دندان های اضافی برایتان آزاردهنده و خجالت آور است.
در صورت داشتن ناراحتی خفیف و گه گاهی، مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن (Advil®) یا ناپروکسن سدیم (Aleve®) می تواند به کاهش درد کمک کند.
پیش آگهی و چشم انداز
آیا Hyperdontia یک مشکل جدی است؟
داشتن دندان اضافی یک بیماری خطرناک یا تهدیدکننده زندگی نیست. خیلی از افراد با وجود دندان های اضافی، مشکلی در زندگی روزمره ندارند و نیازی به درمان ندارند.
اما در برخی موارد، اگر درمان نشود، ممکن است باعث افزایش احتمال پوسیدگی دندان، بیماری لثه و سایر مشکلات دهانی شود.
اگر فکر می کنید دندان اضافی دارید، بهتر است به دندان پزشک مراجعه کنید تا معاینه انجام شود. اگر این دندان ها اختلالی در سلامت دهان یا عملکرد جویدن شما ایجاد کرده اند، دندان پزشک می تواند گزینه های درمانی را با شما در میان بگذارد.
پیشگیری
آیا می توان از بروز Hyperdontia جلوگیری کرد؟
خیر. هیچ راهی برای جلوگیری از ایجاد دندان های اضافی وجود ندارد.
اگرچه نمی توان از بروز آن جلوگیری کرد، تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان به موقع می تواند از بروز عوارض جلوگیری کند یا آن ها را کاهش دهد.
زندگی با دندان اضافی
چه زمانی باید به دندان پزشک مراجعه کنم؟
مراجعه منظم به دندان پزشک برای معاینه و جرم گیری، نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دندان، بیماری لثه و دیگر مشکلات دهانی دارد.
اگر دندان اضافی دارید، دندان پزشک می تواند در هر ویزیت آن را بررسی کند تا مطمئن شود مشکلی ایجاد نکرده اند.
همچنین، اگر دچار درد یا ناراحتی در دهان یا دندان شدید، حتما به دندان پزشک مراجعه کنید. درمان سریع، احتمال بروز عوارض طولانی مدت را کاهش می دهد.
چه سوالاتی باید از دندان پزشک بپرسم؟
اگر دچار Hyperdontia هستید، پرسیدن این سؤالات از دندان پزشک می تواند مفید باشد:
- علت دندان های اضافی در من چیست؟
- آیا نیاز به آزمایش ژنتیک دارم؟
- آیا باید دندان های اضافی را بکشم؟
- چه خطراتی در صورت درمان نکردن وجود دارد؟
سخنی از نی نی تینی
ممکن است مدت ها از وجود دندان های اضافی در دهانتان باخبر بوده باشید، یا شاید تازه پس از گرفتن عکس رادیولوژی متوجه آن شده اید.
هرچند وجود دندان های اضافی رایج نیست، اما در اغلب موارد بی خطر است. تا زمانی که این دندان ها مشکلی ایجاد نکنند، نیازی به اقدام خاصی ندارید.
با این حال، به محض مشاهده هرگونه درد یا اختلال در جویدن یا تمیز کردن دندان ها، حتما با پزشک یا دندان پزشک مشورت کنید. درمان زودهنگام، بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات آینده است.
آیا تا حالا با دندان اضافی مواجه شده اید؟ تجربه تان چه بوده؟
خوشحال می شویم نظرتان را با ما و دیگران به اشتراک بگذارید. شاید تجربه شما راهگشای فردی دیگر باشد!
