نفخ در نوزادان یکی از مشکلات رایج ماه های ابتدایی تولد است که بسیاری از والدین با آن روبه رو می شوند. دستگاه گوارش نوزاد هنوز کامل رشد نکرده و همین مسئله باعث می شود گاز زیادی در شکم او جمع شود. نوزادان در طول روز بارها باد شکم دفع می کنند و در بسیاری از مواقع این موضوع کاملا طبیعی است.
با این حال، انباشته شدن گاز در معده یا روده نوزاد می تواند باعث دل پیچه، بی قراری، سفت شدن شکم و حتی گریه های شدید شود. این وضعیت ممکن است باعث نگرانی والدین شود، به خصوص زمانی که نوزاد از درد به خود می پیچد. شناخت دلایل نفخ نوزاد و آشنایی با راه های ساده و کاربردی برای کاهش این مشکل، کمک بزرگی به آرامش بیشتر والدین و راحتی نوزاد خواهد کرد.
در ادامه این مقاله، به بررسی دلایل نفخ نوزاد، بهترین روش های پیشگیری و سریع ترین راه درمان نفخ نوزاد می پردازیم تا بتوانید با آگاهی و آرامش بیشتری از کودک خود مراقبت کنید.
آشنایی با نفخ شکم نوزاد
نفخ در نوزادان کاملا شایع است. خیلی از نوزادان در طول روز چیزی حدود 13 تا 21 بار گاز دفع می کنند! شاید این عدد زیاد به نظر برسد، اما دلیلش ساده است: نوزادها در طول روز بارها و بارها هوا می بلعند، مثلا وقتی که:
- شیر می خورند، چه از سینه ی مادر و چه از شیشه شیر
- پستانک می مکند
- گریه می کنند
زمانی که هوا در معده یا روده ی نوزاد گیر می افتد، ممکن است علائم زیر را در او مشاهده کنید:
- آروغ می زند
- بی قراری می کند یا بداخلاق می شود
- شکمش نفخ می کند یا به نظر باد کرده می رسد
- گریه می کند
- گاز دفع می کند
- شکمش سفت و متورم است
برخی مواقع، نفخ ممکن است به حدی نوزاد را اذیت کند که انگار واقعا درد دارد. اما از کجا باید بفهمیم که این فقط نفخ ساده است یا نشانه ی مشکل جدی تری؟
دکتر جنیفر شو، فوق تخصص اطفال، می گوید:
«اگر نوزادتان در کل خوشحال است و فقط هنگام دفع گاز برای چند ثانیه بی قراری می کند، احتمالا هیچ مشکلی وجود ندارد. حتی اگر صورتش قرمز شود و صدا دربیاورد، لزوما به این معنی نیست که اذیت شده. اگر بین این دفعات حالش خوب است و خیلی ناراحت نمی شود، جای نگرانی نیست.»
نکته مهم این است که با رشد و کامل تر شدن دستگاه گوارش نوزاد، مشکل نفخ به مرور کمتر می شود؛ هم برای خودش و هم برای والدین.
برای نفخ نوزاد چی خوبه؟ راهکارهای موثر برای آرام کردن نوزاد
در ادامه چند روش ساده و کاربردی برای پیشگیری و کاهش درد ناشی از نفخ نوزاد معرفی می کنیم:
وضعیت صحیح هنگام شیر دادن
دکتر شو توصیه می کند:
«هنگام شیر دادن (چه با سینه، چه با شیشه)، سعی کنید سر نوزاد بالاتر از شکمش باشد. این کار باعث می شود که شیر به پایین معده برود و هوا در بالا جمع شود و راحت تر آروغ بزند.» اگر از شیشه شیر استفاده می کنید، بطری را کمی کج بگیرید تا حباب هوا در نوک پستانک نباشد. استفاده از بالش شیردهی هم می تواند موقعیت بهتر و راحت تری برای نوزاد ایجاد کند.
آروغ گرفتن را فراموش نکنید
یکی از سریع ترین و ساده ترین روش ها برای کاهش نفخ نوزاد، آروغ گرفتن حین و بعد از شیر خوردن است. اگر نوزاد بلافاصله آروغ نزد، او را چند دقیقه به پشت بخوابانید، سپس دوباره امتحان کنید.
تغییر نوع شیشه یا پستانک
دکتر جوئل لواین، متخصص اطفال در دانشگاه کلمبیا، می گوید:
«اگر نوزاد را با شیشه شیر می دهید، پستانک با جریان آهسته تر را امتحان کنید. این کار باعث می شود هوا کمتری بلعد.»
حرکت دادن بدن نوزاد
می توانید با چند حرکت ساده، به خروج گاز کمک کنید:
- ماساژ آرام شکم نوزاد
- حرکت دادن پاها مانند دوچرخه (در حالتی که نوزاد به پشت خوابیده)
- قرار دادن نوزاد روی شکم برای چند دقیقه در طول روز (تایم شکمی یا tummy time)
- حمام گرم نیز می تواند باعث آرامش و کمک به دفع گاز شود
چرا نوزادان این قدر نفخ می کنند؟
نفخ یکی از رایج ترین چالش هایی است که والدین در ماه های اول با آن مواجه می شوند. دلیلش این است که:
- دستگاه گوارش نوزاد هنوز کامل رشد نکرده.
- هورمون های گوارشی به طور کامل فعال نیستند.
- نوزاد نحوه درست مکیدن و بلعیدن هوا را هنوز یاد نگرفته.
گاهی حتی هوای محیط، وضعیت خوابیدن نوزاد، یا حساسیت غذایی مادر شیرده می تواند روی نفخ نوزاد تأثیر بگذارد.
علائم نفخ نوزاد چطور خودش را نشان می دهد؟
اگر نوزاد شما این علائم را دارد، احتمالا درگیر نفخ است:
- شکم متورم و سفت
- خم کردن پاها به سمت شکم
- بی قراری و گریه ناگهانی مخصوصا بعد از شیر خوردن
- دفع زیاد گاز
- صداهای غرغر شکم
چطور از نفخ نوزاد پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از این مشکل، این نکات را در برنامه روزانه نوزاد بگنجانید:
1. تکنیک شیردهی را اصلاح کنید
- اگر شیردهی با سینه دارید، اطمینان حاصل کنید نوزاد به درستی سینه را در دهان می گیرد.
- اگر با شیشه شیر می دهید، از شیشه های ضدنفخ یا دارای سوپاپ ضد هوا استفاده کنید.
2. مراقب رژیم غذایی خود باشید (در صورت شیردهی)
برخی از مواد غذایی که ممکن است گاز نوزاد را افزایش دهند:
- لبنیات پرچرب
- کلم، گل کلم، بروکلی
- غذاهای نفاخ مانند نخود و لوبیا
- نوشیدنی های حاوی کافئین
در صورت شک به حساسیت، حتما با پزشک مشورت کنید.
3. ماساژ منظم شکم
روزی دو تا سه بار با حرکات دورانی (در جهت عقربه های ساعت) شکم نوزاد را به آرامی ماساژ دهید.
4. تایم شکمی (Tummy Time)
در طول روز، چند دقیقه نوزاد را روی شکم بخوابانید. این کار به حرکت بهتر گاز در روده کمک می کند.
5. استفاده از پروبیوتیک ها
برخی پزشکان توصیه می کنند که مصرف پروبیوتیک مخصوص نوزاد (با مشورت پزشک) می تواند به تعادل باکتری های روده و کاهش نفخ کمک کند.
چه زمانی نفخ نوزاد نگران کننده است؟
در اکثر موارد، نفخ مشکلی موقتی و طبیعی است. اما اگر با این علائم همراه بود، سریعا با پزشک تماس بگیرید:
- مدفوع خونی یا سیاه رنگ
- استفراغ مکرر یا سبز رنگ
- تب بالای 38 درجه در نوزاد زیر سه ماه
- گریه های شدید و طولانی بدون توقف
- عدم دفع گاز یا مدفوع برای بیش از 24 ساعت
دارو یا قطره برای نفخ نوزاد وجود دارد؟
1. قطره سایمتیکون
این قطره برای کمک به دفع گاز در نوزادان تجویز می شود، ولی تأثیر آن در همه نوزادان ثابت نشده است.
2. قطره گریپ واتر (Gripe Water)
در برخی کشورها استفاده می شود، اما باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شود چون محتویاتی مانند بیکربنات یا روغن گیاهی دارد.
نکته: از هیچ دارویی، حتی قطره های گیاهی، بدون تجویز پزشک کودک استفاده نکنید.
سخنی از نی نی تینی
نفخ نوزاد، هرچند آزاردهنده است، اما بخشی طبیعی از رشد اوست. مهم ترین کارهایی که می توانید انجام دهید:
- نوزاد را خوب بشناسید و به علائم بدنش توجه کنید
- روتین شیردهی و مراقبت را تنظیم کنید
نظر شما چیست؟
آیا نوزاد شما هم دچار نفخ شده است؟ چه روش هایی برای آرام کردنش استفاده کرده اید؟
اگر تجربه ای دارید که برایتان مفید بوده، حتما در بخش نظرات با دیگر والدین به اشتراک بگذارید. شاید راهکار ساده ای که شما پیدا کرده اید، مشکل یک مادر یا پدر دیگر را هم حل کند.
اگر سوالی درباره نفخ یا تغذیه نوزاد دارید، همین جا بپرسید. پاسخ دقیق و علمی دریافت خواهید کرد.
ما اینجا هستیم تا در مسیر رشد سالم نوزاد دلبندتان همراهتان باشیم.
صبور باشید؛ بیشتر این مشکلات با رشد دستگاه گوارش برطرف می شوند
