نارسایی کلیه در کودکان یک مشکل جدی است که می تواند به صورت ناگهانی یا تدریجی رخ دهد و عملکرد طبیعی کلیه ها را مختل کند. آگاهی از عوامل خطر و علائم اولیه نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ سلامت کلیه های کودک دارد. با رعایت چند روش ساده اما مهم، می توان از بسیاری از موارد نارسایی کلیه در کودکان پیشگیری کرد یا دست کم احتمال آن را کاهش داد. در ادامه این مقاله در مورد نارسایی کلیه در کودکان به طور کامل توضیح خواهیم داد.
نارسایی کلیه در کودکان چیست؟
نارسایی کلیه در کودکان به وضعیتی گفته می شود که کلیه ها بنا به دلایل مختلف دچار آسیب موقت یا دائمی می شوند و توانایی طبیعی خود را برای دفع مواد زائد، تنظیم آب و املاح و پاک سازی خون از دست می دهند. در این حالت، بدن کودک ممکن است دچار اختلالات شدید در سطح مایعات، مواد معدنی و سموم شود. نارسایی کلیه در کودکان به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود که هرکدام روند، علت ها، علائم و درمان متفاوتی دارند.
نوع حاد معمولا ناگهانی و در مدت کوتاه بروز می کند و در بسیاری از موارد قابل برگشت است، به ویژه اگر به موقع تشخیص داده شود. اما نوع مزمن به صورت آهسته و طی دست کم سه ماه پیشرفت می کند و در صورت ادامه یافتن، ممکن است به نارسایی دائمی کلیه منجر شود. مادران باید بدانند که تشخیص زودهنگام هر دو نوع، نقش مهمی در انتخاب روش درمان و جلوگیری از عوارض جدی دارد.
علت نارسایی کلیه در کودکان
عوامل متعددی می توانند باعث نارسایی کلیه در کودکان شوند. برخی از این عوامل منجر به نارسایی حاد و برخی باعث نارسایی مزمن می شوند. آگاهی از این عوامل به والدین کمک می کند تا در صورت مشاهده نشانه های اولیه، سریع تر به پزشک مراجعه کنند.
علت نارسایی کلیه حاد در کودکان
در نارسایی کلیه حاد، عملکرد کلیه به طور ناگهانی مختل می شود. عوامل زیر از مهم ترین دلایل این نوع نارسایی هستند:
1- کاهش جریان خون به کلیه ها
گاهی بر اثر خون ریزی، جراحی های سنگین یا شوک ناشی از افت شدید فشار خون، خون کافی به کلیه ها نمی رسد. کاهش خون رسانی می تواند به سرعت به بافت کلیه آسیب بزند و ظرفیت تصفیه خون را مختل کند. این موضوع در کودکان بسیار حساس تر است زیرا حجم خون آنها کمتر است.
2- انسداد یا گرفتگی در مسیر ادرار
اگر مسیر خروج ادرار از کلیه تا مثانه دچار انسداد شود، جریان ادرار کاهش یافته و فشار داخل کلیه ها بالا می رود. این فشار به بافت کلیه آسیب می زند.
علل شایع انسداد در کودکان شامل موارد زیر می باشد:
- سنگ های کلیه
- برگشت ادراری (ریفلاکس)
- تنگی مجرای ادرار
3- سندرم همولیتیک اورمیک
این بیماری که معمولا بعد از عفونت باکتریایی مانند E.coli رخ می دهد، باعث آسیب به رگ های کوچک داخل کلیه شده و در نهایت نارسایی حاد ایجاد می کند. این بیماری در کودکان زیر 5 سال بیشتر دیده می شود.
4- مصرف برخی داروها
بعضی داروها می توانند برای کلیه ها سمی باشند. به ویژه داروهای ضدالتهاب، آنتی بیوتیک های خاص و داروهای گیاهی ناشناخته. والدین باید از خوددرمانی برای کودک جدا اجتناب کنند.
5- گلومرولونفریت
نوعی التهاب در واحدهای تصفیه کننده کلیه (گلومرول ها) است و باعث کاهش عملکرد کلیه و بروز نارسایی حاد می شود. این بیماری ممکن است پس از عفونت های گلو یا پوست پیدا شود.
6- هر عاملی که باعث کاهش اکسیژن رسانی شود
مثل ایست قلبی، مشکلات شدید تنفسی یا کمبود اکسیژن؛ چنین شرایطی می توانند عملکرد کلیه را به سرعت مختل کنند.
علت نارسایی کلیه مزمن در کودکان
در نارسایی کلیه مزمن، کلیه کم کم دچار تخریب می شود. برخی از شایع ترین عوامل شامل موارد زیر است:
1- انسداد طولانی مدت مجاری ادراری
اگر گرفتگی برای مدت طولانی درمان نشود، ممکن است باعث آسیب دائمی به بافت کلیه شود.
2- سندرم آلپورت
یک بیماری ارثی است که همراه با کاهش شنوایی، مشکلات چشمی و آسیب تدریجی کلیه ها بروز می کند. تشخیص زودهنگام آن برای حفظ عملکرد کلیه بسیار مهم است.
3- سندرم نفروتیک
در این بیماری، به دلیل اختلال در عملکرد فیلترهای کلیه، پروتئین زیادی وارد ادرار می شود. به مرور زنجیره ای از مشکلات شامل کاهش پروتئین خون، افزایش چربی و ورم بدن رخ می دهد که می تواند به نارسایی کلیه مزمن منجر شود.
4- بیماری کلیه پلی کیستیک
یک بیماری ژنتیکی است که باعث ایجاد کیست های متعدد در کلیه ها شده و با بزرگ شدن آنها عملکرد کلیه کاهش می یابد.
5- سیستینوزیس
یک بیماری ارثی نادر که در آن ترکیبی به نام سیستین داخل سلول های کلیه تجمع می کند و به مرور باعث تخریب کلیه می شود.
علائم نارسایی کلیه در کودکان
علائم نارسایی کلیه در کودکان بسته به نوع حاد یا مزمن متفاوت است. دانستن این علائم به خانواده کمک می کند تا سریع تر مشکل را تشخیص دهند.
علائم نارسایی کلیه حاد در کودکان
علائم در نارسایی حاد معمولا بسته به علت اصلی بروز می کند:
- خون ریزی
- تب
- بثورات پوستی
- اسهال خونی
- استفراغ شدید
- درد شکم
- کاهش یا افزایش غیرعادی حجم ادرار
- سابقه عفونت اخیر
- رنگ پریدگی
- سابقه مصرف داروهای خاص
- سابقه ضربه
- ورم بدن
- التهاب چشم
- وجود توده قابل لمس در شکم
- تماس با فلزات سنگین یا مواد شیمیایی
برای مادران مهم است بدانند هر تغییر ناگهانی و شدید در وضعیت کودک باید جدی گرفته شود.
علائم نارسایی کلیه مزمن در کودکان
این علائم معمولا آرام و تدریجی هستند:
- بی اشتهایی
- استفراغ های مکرر
- درد استخوان
- سردرد
- تأخیر رشد یا رشد کم سابقه
- احساس ضعف
- افزایش یا کاهش حجم ادرار
- عفونت های مکرر ادراری
- بی اختیاری ادرار
- رنگ پریدگی
- بوی بد دهان
- کم شنوایی
- وجود توده در شکم
- ورم بدن
- تحریک پذیری
- کاهش تون عضلانی
- اختلال در سطح هوشیاری
این علائم ممکن است مشابه بسیاری از بیماری های دیگر باشند؛ بنابراین تشخیص نهایی با پزشک متخصص کودکان و نفرولوژیست است.
تشخیص نارسایی کلیه در کودکان
برای تشخیص دقیق نارسایی کلیه در کودکان، معمولا پزشک کودک ابتدا یک معاینه کامل انجام می دهد و سپس از آزمایش ها و تصویربرداری های مختلف کمک می گیرد.
آزمایش خون
برای بررسی سلول های خونی، الکترولیت ها و میزان عملکرد کلیه.
برای یافتن پروتئین، خون یا علائم عفونت.
عکس برداری قفسه سینه
برای بررسی وضعیت ریه ها و قلب.
اسکن استخوان
برای تشخیص مشکلات استخوانی یا التهاب.
سونوگرافی کلیه
روشی بدون درد برای بررسی اندازه، شکل کلیه و وجود سنگ، کیست یا انسداد.
نوار قلب (ECG)
برای بررسی ریتم قلب، به خصوص در کودکانی که نارسایی کلیه باعث افزایش پتاسیم خون آنها شده باشد.
بیوپسی کلیه
نمونه برداری با سوزن برای بررسی دقیق بافت کلیه.
درمان نارسایی کلیه در کودکان
پزشک براساس عوامل زیر درمان نارسایی کلیه در کودکان را انتخاب می کند:
- سن و وضعیت سلامت کودک
- نوع بیماری (حاد یا مزمن)
- میزان آسیب کلیه
- سابقه مصرف دارو
- نظر والدین درباره روش درمان
درمان نارسایی کلیه حاد در کودکان
درمان نارسایی حاد کاملا وابسته به علت بیماری است. روش های معمول شامل موارد زیر می باشد:
- بستری در بیمارستان
- تزریق سرم برای جبران کمبود حجم خون
- داروهای ادرارآور برای افزایش دفع ادرار
- کنترل دقیق مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم
- داروهای کنترل فشار خون
- رژیم غذایی ویژه
اگر کودک دچار تجمع سموم، اختلال الکترولیتی شدید یا احتباس مایعات شود، ممکن است نیاز به دیالیز پیدا کند.
درمان نارسایی کلیه مزمن در کودکان
در این حالت، درمان بر اساس میزان باقیمانده عملکرد کلیه تعیین می شود:
- داروهای کمک کننده به رشد، پیشگیری از پوکی استخوان و درمان کم خونی
- داروهای ادرارآور
- رژیم غذایی کنترل شده
- دیالیز
- پیوند کلیه
بیشتر کودکان با نارسایی کلیه تحت نظر متخصص کودکان و فوق تخصص نفرولوژی قرار می گیرند.
پیشگیری از نارسایی کلیه در کودکان
پیشگیری از نارسایی کلیه در کودکان بیشتر بر تشخیص زودهنگام، مراقبت از دستگاه ادراری و کاهش عوامل خطر تمرکز دارد. رعایت نکات زیر می تواند خطر ابتلای کودک به مشکلات کلیوی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
1- درمان به موقع عفونت ادراری
عفونت ادراری شایع ترین علت آسیب و نارسایی کلیه در کودکان است، به خصوص در دختران.
درمان سریع باعث جلوگیری از رسیدن عفونت به کلیه و بروز آسیب دائمی می شود.
نکات مهم:
- مراجعه فوری به پزشک در صورت سوزش ادرار، تب بدون علت، بوی بد ادرار
- تکمیل دوره درمان آنتی بیوتیکی
- بررسی برگشت ادراری (ریفلاکس) در عفونت های مکرر
2- مصرف مناسب مایعات
کم آبی می تواند باعث غلیظ شدن ادرار، آسیب به کلیه و افزایش احتمال عفونت شود.
کودکان باید در طول روز، به ویژه در هوای گرم، آب کافی بنوشند.
3- خودداری از مصرف خودسرانه دارو
برخی داروها مثل داروهای ضدالتهاب، آنتی بیوتیک ها یا داروهای گیاهی نامطمئن، ممکن است برای کلیه کودک سمی باشند.
مصرف هر دارو باید فقط با تجویز پزشک باشد.
4- کنترل فشار خون و بیماری های زمینه ای
بعضی بیماری ها مانند فشار خون بالا، دیابت کودکی یا اختلالات ایمنی می توانند به مرور کلیه را تخریب کنند.
اندازه گیری منظم فشار خون به خصوص در کودکان با بیماری زمینه ای ضروری است.
5- مراقبت از ضربه و آسیب فیزیکی
ضربه های شدید به ناحیه پهلو یا شکم می توانند باعث آسیب به کلیه شوند.
در کودکان ورزشکار، استفاده از وسایل محافظ ضروری است.
6- تشخیص زودهنگام مشکلات مادرزادی
بسیاری از مشکلات کلیوی از دوران جنینی یا اوایل کودکی وجود دارند.
سونوگرافی های دوران بارداری و معاینات پس از تولد نقش مهمی در کشف زودهنگام دارند.
7- تغذیه سالم و رعایت وزن مناسب
چاقی در کودکان باعث افزایش فشار خون، اختلال چربی و در نهایت آسیب کلیه می شود.
کاهش مصرف نمک و غذاهای پردازش شده به سلامت کلیه کمک می کند.
8- پیشگیری از تماس با سموم
قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین، مواد شیمیایی یا حلال ها می تواند کلیه ها را بشدت آسیب بزند.
کودکان باید از مواد صنعتی، باتری ها، رنگ های قدیمی و مواد شیمیایی خانگی دور نگه داشته شوند.
9- غربالگری کودکان پرخطر
کودکانی که سابقه ژنتیکی بیماری های کلیوی، فشارخون یا مشکلات مادرزادی دارند باید به طور منظم توسط نفرولوژیست بررسی شوند.
سخنی از نی نی تینی
سلامت کلیه های کودک ارتباط مستقیم با مراقبت های ساده و روزمره دارد. اگر به علائمی مثل تب های بدون علت، تغییر در ادرار یا ورم دست و پا مشکوک شدید، حتما سریعا به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام می تواند از پیشرفت نارسایی کلیه در کودکان جلوگیری کرده و آینده سلامتی کودک را تضمین کند.
اگر تجربه ای در مورد مشکلات کلیوی کودکتان داشته اید یا سؤال خاصی درباره نارسایی کلیه در کودکان، علائم یا روش های پیشگیری دارید، آن را برای من بنویسید تا به شما کمک کنم. همچنین می توانید بخش بعدی متن را ارسال کنید تا ادامه ترجمه و توسعه را انجام دهم.
