نارسایی اولیه تخمدان یا آن طور که قبلا شناخته می شد، «نارسایی زودرس تخمدان»، یک وضعیت نادر اما مهم است که در آن عملکرد تخمدان ها پیش از سن 40 سالگی متوقف می شود. در این حالت، چرخه های قاعدگی نامنظم شده یا قطع می شوند و معمولا نازایی نیز به دنبال دارد.
نقش اصلی تخمدان ها در بدن زن، آزاد کردن تخمک در هر چرخه قاعدگی و تولید هورمون هایی مانند استروژن و پروژسترون است که برای باروری، تنظیم قاعدگی، سلامت استخوان، خلق وخو و سایر عملکردهای بدن ضروری هستند.
نارسایی اولیه تخمدان (POI) چگونه بروز می کند؟
معمولا زن ها تا حوالی 51 سالگی وارد یائسگی می شوند؛ یعنی زمانی که تخمدان ها به طور طبیعی فعالیت خود را متوقف می کنند. اما در کسانی که دچار نارسایی اولیه تخمدان می شوند، این روند به طور غیرمنتظره و زودتر از موعد رخ می دهد.
برخی از خانم ها ممکن است ناگهان قاعدگی شان متوقف شود، در حالی که برخی دیگر با چند سال قاعدگی نامنظم مواجه می شوند و تازه بعد از بررسی های پزشکی، مشخص می شود که دچار این عارضه هستند.
چرا نام “نارسایی” بهتر از “شکست” است؟
اصطلاح «نارسایی اولیه تخمدان» جایگزین اصطلاح قدیمی «شکست زودرس تخمدان» شده، چرا که واژه «شکست» (Failure) بار منفی دارد و همچنین تحقیقات نشان داده اند که زنان مبتلا به این بیماری هنوز ممکن است به صورت گهگاه تخمک گذاری داشته باشند.
به همین دلیل، حتی در صورت ابتلا به این بیماری، احتمال بارداری طبیعی (بدون درمان) هنوز وجود دارد. حدود 5 تا 10 درصد از زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان، به طور خودبه خود باردار می شوند. از این رو، این بیماری گاهی با عنوان «ذخیره تخمدانی کاهش یافته» نیز شناخته می شود.
شیوع نارسایی اولیه تخمدان (POI) چقدر است؟
نارسایی اولیه تخمدان یک بیماری نادر است و تقریبا 1 درصد از زنان بین 15 تا 44 سال را تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری ممکن است هم در زنانی که قبلا بچه دار شده اند و هم در زنانی که هرگز باردار نبوده اند، بروز کند.
هرچند این اختلال ممکن است در نوجوانان هم دیده شود، ولی بیشتر در زنانی که بالای 30 سال دارند، شایع تر است.
تأثیر نارسایی اولیه تخمدان بر بدن زنان
کاهش عملکرد تخمدان باعث افت سطح هورمون استروژن در بدن می شود. کاهش استروژن عوارضی مشابه یائسگی ایجاد می کند، از جمله:
- گرگرفتگی و تعریق شبانه
- کاهش میل جنسی
- خشکی واژن و درد هنگام رابطه جنسی
- تغییرات خلقی مانند تحریک پذیری یا افسردگی
- اختلال در تمرکز و حافظه
از سوی دیگر، افت استروژن می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان، بیماری های قلبی و سایر بیماری های مزمن را افزایش دهد.
آیا نازایی همیشه قطعی است؟
در بسیاری از زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان، باردار شدن به طور طبیعی دشوار می شود. با این حال، گزینه های درمانی مختلفی برای کمک به باروری وجود دارد که شامل موارد زیر می شود:
- تخمک اهدایی
- لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- داروهای تحریک تخمک گذاری
اما به خاطر احتمال تخمک گذاری گاه به گاه، گاهی بارداری بدون درمان هم اتفاق می افتد. اگر تمایلی به بارداری ندارید، حتما موضوع جلوگیری از بارداری را با پزشک خود در میان بگذارید.
سوالات مهم برای تعامل بیشتر:
- آیا تا به حال درباره ذخیره تخمدانی چیزی شنیده بودید؟
- آیا می دانستید که در نارسایی اولیه تخمدان احتمال بارداری هنوز وجود دارد؟
- به نظر شما چطور می توان در سنین پایین تر، مشکلات تخمدانی را زودتر تشخیص داد؟
توصیه ما:
اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار قاعدگی نامنظم یا علائم غیرمعمول هستید، مراجعه به پزشک و بررسی سطح هورمون ها می تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند یا راهکارهای درمانی مفیدی را ارائه دهد. آگاهی، اولین قدم برای درمان مؤثر است.
آیا تخمدان ها می توانند دوباره فعالیت خود را آغاز کنند؟
در حدود 25 درصد از زنانی که دچار نارسایی اولیه تخمدان هستند، حتی پس از تشخیص، حداقل یک بار تخمک گذاری را تجربه می کنند. با این حال، هنوز درمانی وجود ندارد که بتواند عملکرد طبیعی تخمدان ها را مجددا فعال کند.
درمان هایی که برای این بیماری وجود دارند، هدف شان کاهش علائم و جلوگیری از عوارض ناشی از افت هورمون استروژن است، نه بازگرداندن عملکرد تخمدان ها.
چشم انداز و آینده بیماران مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان
این بیماری چه تأثیری بر زندگی آینده زنان دارد؟
نارسایی اولیه تخمدان معمولا دائمی است. اغلب زنانی که دچار این اختلال هستند، نیاز به درمان های بلندمدت هورمونی دارند تا علائم بیماری کنترل شود و خطر ابتلا به بیماری های مرتبط کاهش یابد.
این وضعیت می تواند از نظر روانی نیز چالش برانگیز باشد. احساس غم، ناامیدی یا حتی سوگ به دلیل کاهش احتمال باروری در بسیاری از زنان دیده می شود. اما خبر خوب این است که مشاوره های روان شناسی و گروه های حمایتی در دسترس هستند تا به زنان کمک کنند با این احساسات کنار بیایند.
چه بیماری هایی با نارسایی اولیه تخمدان مرتبط هستند؟
کاهش سطح استروژن در زنان مبتلا به POI، خطر ابتلا به بیماری های زیر را افزایش می دهد:
- پوکی استخوان (کاهش تراکم استخوان)
- بیماری قلبی
- کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
- ناباروری
- اضطراب و افسردگی
آیا می توان از نارسایی اولیه تخمدان پیشگیری کرد؟
در بیشتر موارد، نارسایی اولیه تخمدان قابل پیشگیری نیست. اما زنانی که در معرض خطر بالاتر ابتلا به این بیماری هستند، ممکن است تصمیم بگیرند برای حفظ باروری، اقداماتی مانند فریز کردن تخمک انجام دهند. اگر نگران این موضوع هستید، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
چه کسانی در معرض خطر بالاتر POI هستند؟
برخی از عوامل خطر نارسایی اولیه تخمدان شامل موارد زیر است:
- سن بالای 35 سال
- داشتن سابقه خانوادگی این بیماری
- ابتلا به بیماری های خودایمنی یا اختلالات ژنتیکی خاص
- سابقه جراحی لگن، شیمی درمانی یا پرتودرمانی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر سه ماه پشت سر هم پریود نشدید، حتما با پزشک مشورت کنید. قطع قاعدگی ممکن است دلایل مختلفی مانند بارداری، استرس یا تغییرات هورمونی داشته باشد. پزشک با انجام آزمایش ها می تواند علت دقیق را تشخیص دهد.
چه سوالاتی باید از پزشک بپرسم؟
اگر شما یا یکی از عزیزانتان به نارسایی اولیه تخمدان مبتلا هستید، پرسیدن این سوال ها از پزشک می تواند مفید باشد:
- این بیماری چه تأثیری بر سلامت کلی من خواهد داشت؟
- آیا نیاز به درمان جایگزین هورمونی دارم؟ برای چه مدت؟
- آیا نیاز به روش های جلوگیری از بارداری دارم؟
- از کجا می توانم حمایت روانی یا مشاوره دریافت کنم؟
- بهترین گزینه من برای حفظ یا بازیابی باروری چیست؟
سخنی از نی نی تینی
نارسایی اولیه تخمدان وضعیتی است که پیش از 40 سالگی عملکرد تخمدان ها را مختل می کند. این بیماری می تواند علائم ناراحت کننده ای ایجاد کند و خطر ابتلا به بیماری هایی مانند پوکی استخوان یا بیماری قلبی را افزایش دهد. شنیدن تشخیص این بیماری می تواند ناراحت کننده باشد، به ویژه اگر هنوز امید به بارداری داشته باشید. اما با درمان مناسب، مشاوره و حمایت اطرافیان، می توانید زندگی سالمی داشته باشید. نگرانی های خود را با پزشک در میان بگذارید و از حمایت خانواده و دوستان استفاده کنید.
آیا شما یا یکی از نزدیکانتان تجربه ای در زمینه نارسایی اولیه تخمدان داشته اید؟
آیا مایلید تجربیات، سؤالات یا دغدغه های خود را با دیگران در میان بگذارید؟
تجربه شما می تواند به زنانی که تازه با این تشخیص روبه رو شده اند، کمک بزرگی باشد تا احساس تنهایی نکنند و سریع تر مسیر درمان و پذیرش را طی کنند. در قسمت نظرات برایمان بنویسید یا اگر مایل به حفظ حریم شخصی هستید، می توانید با ما از طریق فرم تماس در ارتباط باشید.
با هم، آگاه تر و قوی تر خواهیم بود.
