نئوپلازی دهانه رحم

نئوپلازی دهانه رحم یکی از بیماری های پیش سرطانی است که در صورت تشخیص و درمان به موقع، به طور کامل قابل کنترل است. بسیاری از زنان ممکن است بدون آگاهی از وجود این تغییرات سلولی، سال ها بدون علامت باشند. شناخت علائم، روش های تشخیص و درمان نئوپلازی دهانه رحم می تواند نقش مهمی در حفظ سلامت باروری و پیشگیری از سرطان دهانه رحم داشته باشد. در این مقاله در مورد این بیماری به طور کامل توضیح خواهیم داد.

نئوپلازی دهانه رحم چیست؟

نئوپلازی دهانه رحم (Cervical Intraepithelial Neoplasia) یا به اختصار CIN، یک وضعیت پیش سرطانی است که در آن سلول های غیرطبیعی روی سطح دهانه رحم رشد می کنند. این بیماری بیشتر در زنان در سنین باروری دیده می شود و معمولا بین 25 تا 35 سالگی بروز می کند.

دهانه رحم، بخش پایینی رحم است که دهانه ای بین رحم و واژن ایجاد می کند. واژه ی «داخل پوششی» (Intraepithelial) به این معناست که سلول های غیرطبیعی در بافت سطحی دهانه رحم وجود دارند و واژه ی «نئوپلازی» نیز به معنی رشد سلول های جدید و غیرعادی است. در واقع، نئوپلازی دهانه رحم را می توان با اصطلاح «دیس پلازی دهانه رحم» نیز توصیف کرد.

بیشتر زنانی که دچار نئوپلازی دهانه رحم می شوند، به سرطان دهانه رحم مبتلا نخواهند شد. حتی اگر این احتمال وجود داشته باشد، روند پیشرفت آن بسیار کند است و ممکن است چندین سال طول بکشد. این ویژگی باعث می شود که پزشکان فرصت کافی برای شناسایی نواحی غیرطبیعی و درمان آن ها پیش از سرطانی شدن داشته باشند.

انواع نئوپلازی دهانه رحم (CIN)

نئوپلازی دهانه رحم بر اساس میزان درگیری بافت پوششی (اپی تلیوم) به چند مرحله تقسیم می شود:

• CIN 1 یا نئوپلازی خفیف:
  تغییرات سلولی تنها حدود یک سوم ضخامت لایه پوششی را درگیر کرده است.
• CIN 2:
  تغییرات غیرطبیعی در محدوده ای بین یک سوم تا دو سوم ضخامت بافت پوششی دیده می شود.
• CIN 3:
  شدیدترین نوع نئوپلازی که بیش از دو سوم ضخامت اپی تلیوم را درگیر کرده است و در صورت عدم درمان، بیشترین احتمال پیشرفت به سمت سرطان دهانه رحم را دارد.

در منابع داخلی مانند وزارت بهداشت ایران نیز از همین طبقه بندی برای تعیین شدت بیماری و انتخاب روش درمان استفاده می شود.

علائم نئوپلازی دهانه رحم

در اغلب موارد، نئوپلازی دهانه رحم هیچ علامت مشخصی ندارد. معمولا سلول های غیرطبیعی در جریان یک آزمایش پاپ اسمیر (Pap Smear) معمولی شناسایی می شوند.

به همین دلیل، انجام غربالگری های منظم دهانه رحم برای زنان اهمیت زیادی دارد، به ویژه پس از ازدواج یا آغاز فعالیت جنسی. بسیاری از متخصصان زنان تأکید می کنند که حتی در صورت نداشتن هیچ علامتی، باید آزمایش پاپ اسمیر به صورت دوره ای انجام شود.

علت نئوپلازی دهانه رحم چیست؟

مهم ترین علت نئوپلازی دهانه رحم، عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس یکی از شایع ترین عفونت های منتقله از راه جنسی محسوب می شود و حدود 75 درصد از زنان بزرگسال در طول زندگی خود حداقل یک بار با آن مواجه می شوند.

در بیشتر افراد، سیستم ایمنی بدن ویروس HPV را از بین می برد. اما اگر ویروس در بدن باقی بماند، ممکن است باعث تغییرات سلولی و ایجاد نئوپلازی شود. در بین انواع مختلف HPV، دو نوع HPV-16 و HPV-18 بیشترین نقش را در بروز نئوپلازی دارند.

سایر عوامل خطر مؤثر بر نئوپلازی دهانه رحم عبارت اند از:

• سنین بین 25 تا 35 سال (بیشترین شیوع)
• سیگار کشیدن، که با تضعیف سیستم ایمنی احتمال تغییر سلولی را بالا می برد
• مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (مثلا در بیماران پیوندی یا مبتلایان به بیماری های خودایمنی)
• داشتن سابقه عفونت های مکرر رحمی یا واژینال

در کشور ما نیز طبق بررسی های متخصصان زنان، آلودگی به HPV یکی از مهم ترین عوامل زمینه ساز نئوپلازی و در صورت بی توجهی، سرطان دهانه رحم محسوب می شود.

تشخیص نئوپلازی دهانه رحم

اصلی ترین روش تشخیص، انجام آزمایش پاپ اسمیر است که وجود سلول های غیرطبیعی در دهانه رحم را مشخص می کند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر، پزشک ممکن است کولپوسکوپی (Colposcopy) انجام دهد؛ در این روش با بزرگ نمایی نواحی مشکوک، دهانه رحم و اطراف آن با دقت بررسی می شود.

در صورت نیاز، نمونه برداری (بیوپسی) نیز انجام می شود. پزشک تکه کوچکی از بافت دهانه رحم را برداشته و برای بررسی دقیق تر به آزمایشگاه می فرستد. نتایج این بررسی میزان شدت نئوپلازی و نوع درمان مناسب را مشخص می کند

درمان نئوپلازی دهانه رحم

انتخاب روش درمان بستگی به شدت بیماری (CIN 1، 2 یا 3)، سن بیمار و وضعیت سلامت عمومی او دارد. برخی از روش های درمانی ممکن است بر باروری زنان تأثیر بگذارند، بنابراین پزشک همیشه قبل از تصمیم گیری نهایی، گزینه ها را با بیمار در میان می گذارد.

• درمان CIN 1:
  در بسیاری از موارد، این مرحله نیاز به درمان خاصی ندارد زیرا ممکن است به طور خودبه خود برطرف شود. پزشک معمولا تنها با انجام پاپ اسمیرهای منظم وضعیت را پیگیری می کند. در صورت لزوم، سلول های غیرطبیعی با لیزر یا پروب حرارتی یا سرمایی از بین می روند.
• درمان CIN 2 و CIN 3:
  در این مراحل لازم است سلول های غیرطبیعی به طور کامل برداشته شوند تا از تبدیل آن ها به سرطان جلوگیری شود. چند روش درمانی اصلی عبارت اند از:
  • روش LEEP یا Loop Electrosurgical Excision Procedure:
    در این روش از حلقه ای سیمی با جریان الکتریکی برای برداشتن بافت غیرطبیعی استفاده می شود. بافت برداشته شده در آزمایشگاه بررسی می شود. گاهی ممکن است عوارضی مثل خونریزی یا تنگی دهانه رحم رخ دهد.
  • نمونه برداری مخروطی (Cone Biopsy):
    در موارد شدیدتر، پزشک بخشی مخروطی شکل از بافت دهانه رحم را برمی دارد. این روش کمی تهاجمی تر است و ممکن است خطر خونریزی یا زخم در دهانه رحم را افزایش دهد.
  • هیسترکتومی (برداشتن رحم):
    در مواردی که نئوپلازی مکررا عود کند یا درمان های دیگر مؤثر نباشند، ممکن است نیاز به برداشتن کامل رحم باشد.

خوشبختانه، درمان نئوپلازی دهانه رحم معمولا بسیار موفقیت آمیز است و احتمال بازگشت بیماری پایین می باشد. پیشرفت به سرطان بسیار نادر بوده و سال ها طول می کشد. پس از درمان، پزشکان توصیه می کنند که تا دو سال، هر 6 ماه یک بار آزمایش پاپ اسمیر انجام شود و پس از آن سالی یک بار پیگیری ادامه یابد.

پیشگیری از نئوپلازی دهانه رحم

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. دو اقدام اصلی برای جلوگیری از بروز این بیماری عبارت اند از:

1. آزمایش پاپ اسمیر منظم:
   این آزمایش به شناسایی سلول های غیرطبیعی در مراحل اولیه کمک می کند تا پیش از پیشرفت بیماری درمان انجام شود. در ایران نیز مانند بسیاری از کشورها، توصیه می شود زنان از 25 سالگی به بعد هر سه سال یک بار آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند. اگر سابقه ی عفونت HPV یا نتایج غیرطبیعی قبلی وجود داشته باشد، این فاصله باید کوتاه تر شود.
2. واکسیناسیون HPV:
   واکسن HPV می تواند از ابتلا به چند نوع ویروس پاپیلومای انسانی که عامل اصلی نئوپلازی هستند، پیشگیری کند. این واکسن معمولا برای دختران و زنان 9 تا 26 ساله توصیه می شود.

نکته: این اطلاعات جنبه ی آموزشی دارد و جایگزین مشاوره ی پزشکی شخصی نیست. اگر نتیجه آزمایش پاپ اسمیر شما غیرطبیعی است یا در مورد سلامت دهانه رحم خود نگرانی دارید، حتما با متخصص زنان مشورت کنید.

سخنی از نی نی تینی

اگر نتیجه آزمایش پاپ اسمیر شما غیرطبیعی است یا پزشک احتمال نئوپلازی دهانه رحم را مطرح کرده، آرامش خود را حفظ کنید. این بیماری در مراحل اولیه کاملا قابل درمان است. پیگیری منظم، مراجعه به متخصص زنان و رعایت توصیه های او، بهترین راه برای حفظ سلامت شما و پیشگیری از عوارض بعدی است.