اگر باردار هستید، احتمالا بدن تان دچار دردها و ناراحتی های تازه ای شده است. یکی از شایع ترین این دردها، سردردها و به ویژه میگرن در بارداری است. این نوع سردردها ممکن است برای شما آزاردهنده باشند، اما خوشبختانه معمولا به جنین آسیبی نمی رسانند. در این مقاله در مورد میگرن در دوران بارداری و همچنین داروهای مجاز و یا ممنوعه توضیح خواهیم داد.
علت سردرد و میگرن در بارداری چیست؟
دلایل زیادی می توانند باعث سردرد در دوران بارداری شوند، از جمله:
- تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون
- استرس و نگرانی های روزمره
- خستگی جسمی و بی خوابی
- خیره شدن زیاد به صفحه موبایل یا کامپیوتر
- گرفتگی سینوس ها، که به ویژه در اوایل بارداری شایع تر است
- افت قند خون به دلیل تغذیه نامنظم
- ترک مصرف کافئین
- کم آبی بدن، به خصوص در اثر تهوع یا استفراغ های بارداری
علت دقیق میگرن در بارداری هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان داده اند که تغییراتی در مسیرهای عصبی، مواد شیمیایی مغز و جریان خون نقش مهمی دارند. به عبارت ساده تر، سلول های عصبی بیش فعال می توانند مواد شیمیایی خاصی ترشح کنند که رگ های خونی سطح مغز را تحریک کرده و باعث درد می شوند.
همچنین به نظر می رسد هورمون استروژن در ایجاد میگرن نقش دارد. به همین دلیل است که دوران هایی مثل بارداری، قاعدگی یا یائسگی الگوی سردردهای زنان را تغییر می دهد. از طرفی، ماده ای به نام سروتونین (یکی از انتقال دهنده های عصبی مهم) نیز با بروز میگرن مرتبط دانسته می شود.
مدیریت میگرن در بارداری با ثبت محرک ها در دفترچه سردرد
تغییرات هورمونی تنها عامل بروز میگرن در بارداری نیستند. در بسیاری از موارد، چندین عامل به صورت ترکیبی باعث ایجاد سردرد می شوند. ممکن است چیزی که امروز محرک سردرد شماست، فردا اصلا مشکلی ایجاد نکند!
گاهی سردردها تنها چند ساعت طول می کشند، اما میگرن در بارداری ممکن است اگر درمان نشود، تا دو روز هم ادامه پیدا کند. از آن جایی که میگرن الگوی مشخصی ندارد، برای بعضی مادران باردار بدتر می شود، اما برای بعضی دیگر ممکن است کاملا ناپدید شود.
یکی از بهترین راه های مدیریت میگرن در بارداری، استفاده از یک دفترچه ثبت سردرد است. با ثبت دقیق زمان و شرایط سردردها، می توانید محرک های شخصی خود را شناسایی کنید. این کار همچنین به پزشک کمک می کند تا بهترین روش درمانی را برای شرایط خاص شما پیدا کند.
در زمان بروز هر سردرد، موارد زیر را یادداشت کنید:
- علائم دقیق: محل درد، نوع درد (مثلا ضربانی یا تیر کشنده)، و علائم همراه مانند حالت تهوع، حساسیت به نور یا صدا
- زمان شروع و پایان سردرد
- مواد غذایی یا نوشیدنی هایی که در 24 ساعت گذشته مصرف کرده اید
- تغییرات محیطی مثل سفر، تغییر آب وهوا، امتحان غذای جدید یا خواب نامنظم
- اقدامات درمانی انجام شده و اینکه آیا مفید بوده اند یا نه
محرک های شایع میگرن در بارداری عبارتند از:
- شکلات
- نوشیدنی های حاوی کافئین مثل قهوه یا چای پررنگ
- غذاهایی با مواد نگهدارنده مانند مونو سدیم گلوتامات (MSG) یا نیترات ها
- شیرین کننده های مصنوعی مثل آسپارتام (که در برخی محصولات رژیمی استفاده می شود)
گاهی سردرد نشانه ی مشکل جدی تری است
در برخی موارد، سردرد می تواند نشانه ای از عارضه ی جدی تری مانند پره اکلامپسی باشد. پره اکلامپسی اختلالی است که با فشار خون بالا همراه است و نیاز به پیگیری فوری دارد. بنابراین اگر سردردهای شدید و مداوم دارید، حتما پزشک خود را در جریان بگذارید.
همچنین اگر سابقه خانوادگی میگرن دارید یا از داروها یا مکمل های خاصی استفاده می کنید، پزشک باید از آن آگاه باشد. معمولا پزشکان می توانند با کمک دفترچه سردرد و سابقه پزشکی تان، تشخیص دقیقی بدهند.
نکته مهم: در دوران بارداری استفاده از سی تی اسکن و آزمایش های پرتو دار معمولا توصیه نمی شود، چون ممکن است به جنین آسیب برسانند، مگر اینکه پزشک تشخیص دهد لازم است.
راهکارهای طبیعی برای تسکین میگرن در بارداری
اولین گام در مدیریت میگرن در بارداری، داشتن یک سبک زندگی سالم است. برای پیشگیری و تسکین سردردها، این روش های ساده را امتحان کنید:
- از خوردن مواد غذایی یا تماس با عوامل آلرژی زا که می دانید محرک هستند، پرهیز کنید.
- وعده های غذایی و میان وعده های خود را در زمان های مشخص مصرف کنید تا قند خون تان پایین نیاید.
- روزانه مقدار کافی آب بنوشید.
- خواب کافی داشته باشید و در طول روز استراحت کنید.
- می توانید در کلاس های ریلکسیشن، تنفس عمیق یا بیوفیدبک شرکت کنید.
- هنگام بروز درد، در اتاقی آرام و تاریک دراز بکشید، از کمپرس یخ یا ماساژ ملایم استفاده کنید.
- از دود سیگار یا قرار گرفتن در معرض دود دیگران دوری کنید.
داروهای مسکن مجاز برای رفع میگرن در بارداری
یکی از رایج ترین داروهای تسکین درد در دوران بارداری، استامینوفن است. با این حال بهتر است تا حد ممکن دوز کم تری از آن را مصرف کنید و مدت زمان مصرف را کوتاه نگه دارید. حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
داروهایی مثل کدئین یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن معمولا در بارداری توصیه نمی شوند، مگر اینکه پزشک صلاح بداند و مقدار مشخصی تجویز کند.
داروهای ممنوعه برای میگرن در بارداری
بسیاری از داروهایی که به طور معمول برای درمان یا پیشگیری از میگرن تجویز می شوند، در دوران بارداری ایمن نیستند. برخی از این داروها با بروز ناهنجاری های مادرزادی در جنین مرتبط هستند، و برخی دیگر ممکن است باعث عوارض جدی مانند خونریزی، سقط جنین یا اختلال در رشد جنین در رحم شوند؛ حالتی که با نام اختلال رشد داخل رحمی (IUGR) شناخته می شود.
درمان میگرن حاد در دوران بارداری
هدف درمان میگرن حاد این است که در اولین لحظات بروز سردرد، از پیشرفت آن جلوگیری شود.
مسکن ها (ضد دردها) می توانند درد شدید سردرد را کاهش دهند، اما بیشتر این داروها مستقیما بر مسیر عصبی خاص میگرن تأثیر نمی گذارند. در این بخش به داروهایی می پردازیم که معمولا برای تسکین دردهای ناگهانی استفاده می شوند، اما ممکن است برای مادر باردار مناسب نباشند:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین در اوایل بارداری ممکن است باعث سقط جنین یا خونریزی شوند. اگر در سه ماهه سوم مصرف شوند، ممکن است خطر مشکلات قلبی برای جنین را افزایش دهند. مصرف آسپرین نزدیک به زمان زایمان می تواند موجب خونریزی شدید مادر شود.
- سایر NSAIDها مانند ایبوپروفن (با نام تجاری ادویل و موترین) و ناپروکسن (آلو، ناپروسین) نیز تحقیقات کنترل شده ی کافی روی زنان باردار ندارند و مصرف آن ها توصیه نمی شود مگر با نظر پزشک.
- داروهای مخدر یا نارکوتیک نیز باید تا حد امکان اجتناب شوند؛ چراکه احتمال وابستگی دارویی، سردردهای مداوم و حتی اعتیاد مادر را در پی دارند. تنها در شرایط بسیار خاص و با کم ترین دوز ممکن، این داروها ممکن است توسط پزشک تجویز شوند.
- تریپتان ها، داروهایی هستند که به طور اختصاصی بر مسیر درد میگرن اثر می گذارند. این داروها در آزمایش های حیوانی مشکلی نشان نداده اند، اما تحقیقات انسانی درباره بی خطر بودن آن ها در بارداری هنوز کامل نیست. در صورتی که نیاز باشد، پزشک شما درباره مصرف آن ها تصمیم گیری خواهد کرد.
- ارگوتامین ها نیز برای تسکین میگرن استفاده می شوند، اما مصرف آن ها در دوران بارداری به شدت منع شده است. این داروها می توانند باعث ناهنجاری های مادرزادی شوند، به ویژه اگر در سه ماهه اول بارداری مصرف شوند. همچنین ممکن است انقباضات زودرس و زایمان پیش رس ایجاد کنند.
داروهای کمکی برای مدیریت میگرن در بارداری
گاهی اوقات، پزشک برای درمان علائم خاصی مانند حالت تهوع یا استفراغ همراه با میگرن، داروهایی مانند ضدتهوع تجویز می کند. با این حال، بسیاری از این داروها نیز روی زنان باردار مطالعه کافی نشده اند. بنابراین پیش از مصرف هرگونه دارویی( اگر گیاهی یا طبیعی باشد) با پزشک مشورت کنید.
درمان پیشگیرانه میگرن در بارداری
اگر دچار حملات شدید و مکرر میگرن هستید، ممکن است نیاز به درمان های پیشگیرانه داشته باشید تا تعداد دفعات یا شدت آن ها کاهش یابد. بسیاری از داروهای پیشگیرانه در ابتدا برای درمان بیماری هایی مانند فشار خون بالا طراحی شده اند، اما اکنون برای میگرن نیز تجویز می شوند.
به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید که تجربه درمان زنان باردار را داشته باشد. او با کمترین دوز ممکن و کمترین عارضه جانبی برای شما دارو تجویز خواهد کرد و احتمالا گزینه های غیر دارویی نیز پیشنهاد می دهد.
داروهای نسبتا ایمن برای پیشگیری از میگرن در بارداری:
- داروهای فشار خون مانند بتا بلوکرها: از جمله متوپرولول و پروپرانولول
- داروهای مسدودکننده کانال کلسیم مثل وراپامیل
دستگاه های غیر دارویی برای مدیریت میگرن در بارداری
اگر نمی خواهید دارو مصرف کنید یا نمی توانید، برخی دستگاه های جدید بدون دارو می توانند به کاهش درد میگرن در بارداری کمک کنند:
- Cefaly: دستگاهی شبیه هدبند است که روی پیشانی بسته می شود و با پالس های الکتریکی عصب هایی را که در میگرن نقش دارند تحریک می کند. استفاده از آن روزی یک بار و هر بار حدود 20 دقیقه طول می کشد. هنگام استفاده، احساس گزگز یا ماساژ ملایمی در پیشانی خواهید داشت.
- SpringTMS: دستگاهی مغناطیسی است که در پشت سر قرار می گیرد و در آغاز سردرد، پالس مغناطیسی بسیار کوتاهی به مغز می فرستد. این دستگاه معمولا بدون عوارض جانبی است.
- gammaCore: یک دستگاه دستی کوچک است که روی گردن، دقیقا روی عصب واگوس قرار می گیرد و تحریک الکتریکی ملایمی به این عصب وارد می کند تا درد کاهش یابد.
پیش از استفاده از هر یک از این دستگاه ها، حتما با پزشک زنان یا ماما مشورت کنید تا از ایمنی آن ها در دوران بارداری مطمئن شوید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از علائم زیر را در کنار سردرد تجربه کردید، فورا با پزشک تماس بگیرید:
- سردرد شدید و ادامه دار
- تاری دید یا دوبینی
- سرگیجه و اختلال در تمرکز
علائم پره اکلامپسی نیز نیاز به بررسی فوری دارند. این علائم عبارتند از:
- سردرد بسیار شدید
- مشکلات بینایی
- درد در ناحیه زیر دنده ها
- استفراغ بدون دلیل مشخص
- ورم ناگهانی در صورت، دست ها، پاها یا مچ ها
سخنی از نی نی تینی
میگرن در بارداری ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی، استرس، خستگی یا کم آبی بدن رخ دهد. گرچه این سردردها برای مادر آزاردهنده اند، اما معمولا برای جنین خطری ندارند و در بسیاری موارد با پیشرفت بارداری بهتر می شوند.
داشتن دفترچه سردرد، شناسایی محرک ها، پرهیز از غذاها یا عادت های تحریک کننده، مصرف مایعات کافی، تغذیه منظم، استراحت کافی و استفاده از داروها یا دستگاه های بی خطر با نظر پزشک، بهترین راه های مدیریت میگرن در بارداری هستند.
آیا شما هم تجربه ای از میگرن در دوران بارداری داشته اید؟ چه روش هایی برای کاهش درد یا مدیریت علائم برایتان مؤثر بوده اند؟ اگر تجربه یا سوالی در این زمینه دارید، خوشحال می شویم در بخش نظرات با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند راهگشای مادران دیگر باشد!
