میوکاردیت در کودکان

میوکاردیت در کودکان چیست؟

میوکاردیت در کودکان به وضعیتی گفته می شود که در آن دیواره های عضلانی قلب دچار التهاب می شوند. این التهاب می تواند باعث ضعیف شدن عملکرد قلب شده و در مواردی، خطرات جدی برای سلامتی کودک به دنبال داشته باشد.

برخلاف بسیاری از بیماری های قلبی که دلایل مشخص تری دارند، میوکاردیت ممکن است به دلایل گوناگونی ایجاد شود، از جمله:

• عفونت ها (به ویژه ویروسی)
• مصرف برخی داروها
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
• پرتودرمانی
• بیماری های خودایمنی که چند اندام بدن را تحت تأثیر قرار می دهند مثل لوپوس یا آرتریت روماتوئید

در بیشتر موارد، میوکاردیت در کودکان بر اثر یک عفونت ویروسی ایجاد می شود که مستقیما قلب را درگیر می کند. این ویروس ها از راه های مختلف وارد بدن می شوند، در جریان خون حرکت می کنند و خود را به بافت قلب می رسانند.

آیا میوکاردیت در کودکان عوامل خطر مشخصی دارد؟

تا کنون عوامل خطر دقیق و مشخصی برای بروز میوکاردیت در کودکان شناسایی نشده است. با این حال، مواردی مانند سن، جنسیت و ویژگی های ژنتیکی کودک ممکن است در شدت بیماری نقش داشته باشند. به عبارت دیگر، هر کودکی ممکن است در معرض این بیماری قرار بگیرد، اما نحوه واکنش بدن و شدت علائم ممکن است بسته به شرایط بدنی کودک متفاوت باشد.

آیا میوکاردیت در کودکان همیشه خطرناک است؟

همه موارد میوکاردیت در کودکان شدید نیستند. در بسیاری از کودکان، این بیماری با درمان مناسب، به طور کامل بهبود می یابد. اما در برخی موارد، ممکن است منجر به نارسایی شدید قلبی شود که نیاز به مراقبت های مداوم قلبی دارد. این موضوع اهمیت تشخیص زودهنگام و مراقبت پیگیر را دوچندان می کند.

دلایل میوکاردیت در کودکان

بیشتر موارد میوکاردیت در کودکان ناشی از عفونت های ویروسی هستند. ویروس هایی که معمولا با این مشکل در ارتباطند عبارتند از:

• پاروویروس
• ویروس آنفلوآنزا
• آدنوویروس و کوکساکی ویروس
• ویروس سرخجه، سرخک و حتی ویروس HIV

هرچند نادر، اما در برخی موارد باکتری ها (مانند باکتری عامل بیماری لایم، تب خالدار کوهستانی یا شوک سمی)، قارچ ها یا انگل ها نیز ممکن است باعث میوکاردیت شوند. اما نکته مهم اینجاست که حتی اگر کودکی به این عفونت ها دچار شود، احتمال اینکه قلبش دچار التهاب شود، بسیار پایین است.

فرآیند بروز میوکاردیت در کودکان چگونه است؟

زمانی که عفونت عامل اصلی میوکاردیت در کودکان باشد، ویروس ابتدا وارد بدن شده و از طریق خون به سمت قلب حرکت می کند. در آن جا رشد کرده و از سلولی به سلول دیگر گسترش می یابد. در این حین، سلول های قلبی ممکن است آسیب ببینند.

سیستم ایمنی بدن برای مقابله با این ویروس به محل عفونت می رسد. اما در بعضی از کودکان، واکنش سیستم ایمنی بیش از حد شدید است؛ به طوری که علاوه بر از بین بردن ویروس، به سلول های قلبی نیز حمله می کند.

در واقع، بیشتر آسیب وارد شده به قلب، ناشی از پاسخ ایمنی بدن است، نه خود ویروس. هنوز مشخص نیست که چرا این واکنش بیش ازحد در برخی کودکان ایجاد می شود و در برخی نه.

این آسیب ممکن است فقط بخش کوچکی از عضله قلب را درگیر کند یا بخش های وسیعی از آن را گرفتار نماید. هرچه آسیب بیشتری به عضله قلب وارد شود، شدت علائم و مشکلات بالینی نیز بیشتر خواهد بود.

آیا داروها هم می توانند باعث ایجاد میوکاردیت در کودکان شوند؟

بله. بعضی از داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی یا برخی آنتی بیوتیک ها می توانند واکنشی مشابه با عفونت ویروسی در سیستم ایمنی ایجاد کنند و منجر به التهاب عضله قلب شوند، هرچند این موارد نادرند.

همچنین، کودکانی که به بیماری های خودایمنی مانند لوپوس در کودکان، آرتریت روماتوئید، کولیت زخمی یا اسکلرودرما مبتلا هستند، نیز ممکن است دچار میوکاردیت شوند. البته این اتفاق نادر است و هنوز دلایل بروز آن به خوبی شناخته نشده اند.

ارتباط میوکاردیت با عملکرد قلب

در ابتدای بیماری، سلول های سیستم ایمنی بدن به عضله قلب نفوذ کرده و مواد شیمیایی ای تولید می کنند که می تواند به بافت قلبی آسیب برساند. در نتیجه، عضله قلب دچار تورم و ضخیم شدن می شود. این التهاب ممکن است هر چهار حفره قلب را درگیر کند و باعث گشاد شدن آن ها شود.

در ادامه، سلول های آسیب دیده یا به مرور زمان بهبود می یابند، یا از بین رفته و با بافت اسکار (جای زخم) جایگزین می شوند. هرچه این فرآیند در ناحیه بیشتری از قلب رخ دهد، توانایی پمپاژ خون توسط قلب کاهش می یابد.

در چنین شرایطی، اعضا و بافت های بدن قادر به دریافت اکسیژن و مواد مغذی کافی نیستند و در دفع مواد زائد نیز دچار مشکل می شوند. این وضعیت اغلب به عنوان نارسایی احتقانی قلب شناخته می شود.

در موارد شدید، حتی ممکن است اعضای دیگر بدن مانند کبد یا کلیه ها نیز به دلیل کاهش جریان خون دچار آسیب شوند.

چگونه میوکاردیت در کودکان تشخیص داده می شود؟

تشخیص میوکاردیت در کودکان معمولا ساده نیست و به ترکیبی از بررسی های بالینی و آزمایش های کمکی نیاز دارد. متأسفانه، هیچ آزمایش خاص و قطعی ای وجود ندارد که به تنهایی بتواند این بیماری را تشخیص دهد. بنابراین، پزشک باید با استفاده از مشاهدات بالینی، شرح حال دقیق از والدین و چندین آزمایش مکمل، به تشخیص نهایی برسد.

مهم ترین روش های تشخیص میوکاردیت در کودکان شامل موارد زیر هستند:

1. عکس برداری از قفسه سینه (رادیوگرافی)

این آزمایش رایج ترین و ابتدایی ترین روش ارزیابی است. در کودکان مبتلا به میوکاردیت، اغلب مشاهده می شود که:

• اندازه قلب بزرگ تر از حد طبیعی است.
• عروق خونی ریه ها پررنگ تر یا گشاد شده اند.
• ممکن است مایعات وارد ریه شده باشد، که نشان دهنده نارسایی قلبی است.

2. نوار قلب (الکتروکاردیوگرام یا ECG)

این آزمایش ممکن است نشانه هایی از بی نظمی در ضربان قلب یا سایر علائم غیرطبیعی قلبی را نشان دهد. البته این یافته ها اغلب غیر اختصاصی هستند، یعنی ممکن است دقیقا نشان دهنده میوکاردیت نباشند اما می توانند پزشک را نسبت به این بیماری مشکوک کنند.

3. اکوکاردیوگرافی (سونوگرافی قلب)

این روش، تصویری زنده از قلب کودک ارائه می دهد و به پزشک کمک می کند تا:

• اندازه قلب را بسنجد.
• عملکرد پمپاژ قلب را ارزیابی کند.
• وجود لخته خون در حفره های قلبی را بررسی کند؛ لخته ها زمانی شکل می گیرند که خون به خوبی در قلب جریان ندارد.

4. آزمایش های خون

این آزمایش ها می توانند اطلاعاتی درباره وضعیت کلیه ها، کبد، سلول های خونی و نشانه های عفونت ارائه دهند. گاهی نیز تست های خاصی برای شناسایی ویروس ها یا عوامل عفونی انجام می شود.

5. نمونه برداری از عضله قلب (بیوپسی قلبی)

این روش دقیق ترین راه برای تأیید میوکاردیت است، اما تهاجمی محسوب می شود. در این روش، یک لوله باریک از طریق رگ پا وارد قلب می شود و نمونه کوچکی از عضله قلب گرفته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود.

نکته مهم این است که:

• در حدود 65 درصد موارد، این آزمایش می تواند میوکاردیت را تأیید کند.
• اما از آنجایی که آسیب های عضله قلبی ممکن است به صورت پراکنده باشند، همیشه امکان دارد ناحیه آسیب دیده نمونه برداری نشود و نتیجه منفی کاذب بدهد.

میوکاردیت در کودکان چگونه درمان می شود؟

در بیشتر موارد، التهاب عضله قلبی به مرور زمان و بدون درمان خاصی به طور طبیعی فروکش می کند. ولی چون ممکن است طی این دوره عملکرد قلب ضعیف شده باشد، درمان ها با هدف حمایت از عملکرد قلب انجام می شوند.

بیشتر کودکان پس از تشخیص میوکاردیت، به دلیل حساسیت بالای بیماری، در بخش مراقبت های ویژه بستری می شوند تا تحت نظارت دقیق باشند.

روش های درمانی شامل موارد زیر هستند:

1. داروهای حمایتی قلب

این داروها کمک می کنند تا:

• فشار خون تنظیم شود.
• قلب بتواند مؤثرتر خون را پمپاژ کند.

نوع دارو و مقدار مصرف آن بستگی به شدت درگیری قلب دارد. در موارد شدید، چند دارو همزمان استفاده می شوند.

2. داروهای ادرارآور (دیورتیک)

برای تخلیه مایعات اضافی که ممکن است در ریه ها یا سایر بافت های بدن تجمع یافته باشند، استفاده می شود.

3. داروهای مهارکننده سیستم ایمنی

برخی داروها که هنوز در حال بررسی هستند، تلاش می کنند پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی را کاهش دهند. یکی از شناخته شده ترین این داروها، ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG) است.

IVIG حاوی پادتن هایی است که به طور طبیعی در بدن برای مبارزه با عفونت تولید می شوند. این دارو باعث کاهش روند التهاب عضله قلبی می شود و کودکانی که IVIG دریافت کرده اند، معمولا عوارض بلندمدت کمتری را تجربه می کنند.

4. داروهای ضد لخته خون

در صورت ضعیف بودن عملکرد قلب، احتمال تشکیل لخته خونی در قلب وجود دارد. برای پیشگیری از این اتفاق، پزشک ممکن است داروهای ضدانعقاد تجویز کند.

5. درمان عفونت یا بیماری زمینه ای

از آنجا که بیشتر موارد میوکاردیت در کودکان ویروسی هستند، معمولا نیازی به استفاده از داروهای ضد ویروسی نیست، زیرا آسیب های اصلی در مراحل اولیه رخ داده اند.
آنتی بیوتیک ها نیز کمک کننده نیستند چون میوکاردیت اغلب ناشی از ویروس است، نه باکتری.
اما اگر میوکاردیت ناشی از بیماری خودایمنی باشد، درمان با داروهای کورتون یا استروئیدی مفید خواهد بود.

6. استراحت مطلق در دوران درمان

برای بهبود قلب، استراحت فیزیکی کامل ضروری است. کودک باید از فعالیت های شدید و بازی پرهیز کند.
بسته به شدت بیماری، این محدودیت ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. بعد از بهبودی نسبی، افزایش فعالیت باید تدریجی و کنترل شده باشد.

آینده کودکان مبتلا به میوکاردیت چگونه است؟

خبر خوب این است که با درمان مناسب، حدود دو سوم کودکان به طور کامل بهبود می یابند.
اگر درمان صورت نگیرد، فقط 10 تا 20 درصد از بیماران به طور خودبه خود بهبود می یابند و بیش از 80 درصد به بیماری مزمن قلبی دچار می شوند.

دوره بهبودی:

معمولا بین 2 تا 3 ماه پس از شروع علائم، کودکانی که درمان دریافت کرده اند، بهبودی کامل پیدا می کنند.

اما در حدود یک سوم از کودکان درمان شده ممکن است به کاردیومیوپاتی گشادشده مبتلا شوند. در این وضعیت:

• قلب بزرگ تر از حد طبیعی می شود.
• توانایی پمپاژ خون کاهش می یابد.
• ممکن است علائم نارسایی قلبی باقی بماند.

در این موارد، کودک نیازمند مراقبت های طولانی مدت توسط متخصص قلب کودکان است.
در موارد نادر، بیماری ممکن است پیشرفت کرده و پیوند قلب لازم شود.

برخی از کودکان نیز ممکن است در آینده دچار بی نظمی ضربان قلب شوند که معمولا با دارو قابل کنترل است.

چه کسانی در معرض خطر بیشتر میوکاردیت هستند؟

نوزادان تازه متولدشده در بالاترین سطح خطر قرار دارند.
در این گروه، میزان مرگ ومیر ممکن است به 50 تا 70 درصد برسد. در چنین مواردی:

• خطر مرگ ناگهانی بالا است.
• ممکن است نیاز فوری به پیوند قلب وجود داشته باشد.

البته، این نوع شدید از بیماری بسیار نادر است و تنها در درصد بسیار کمی از کودکان دیده می شود.