تکرر ادرار و کنترل مثانه در کودکان یکی از موضوعات مهم برای والدین است. مثانه بیش فعال در کودکان نوعی از بی اختیاری ادراری است که با احساس ناگهانی و غیرقابل کنترل نیاز به دستشویی رفتن مشخص می شود. این حالت می تواند منجر به نشت ادرار در طول روز شود و والدین اغلب باید از کودک خود بپرسند که آیا نیاز به دستشویی دارد یا خیر، حتی اگر کودک بگوید نه، ممکن است چند دقیقه بعد نیاز فوری به رفتن پیدا کند. در این مقاله در مورد مثانه بیش فعال در کودکان به طور کامل توضیح خواهیم داد.
سن مناسب برای کنترل ادرار
کنترل ادرار در کودکان زیر 3 سال بسیار شایع نیست و اکثر کودکان بعد از 3 سالگی به تدریج قادر به کنترل مثانه خود می شوند، اما این سن ممکن است بسته به رشد کودک متفاوت باشد. اغلب تشخیص مثانه بیش فعال در کودکان تا سن 5 یا 6 سالگی انجام نمی شود. تا سن 5 سالگی تقریبا 90 درصد کودکان قادر به کنترل ادرار در طول روز هستند و کنترل ادرار شبانه معمولا بعد از 7 سالگی توسط پزشک ارزیابی می شود.
علائم مثانه بیش فعال در کودکان
شایع ترین علامت مثانه بیش فعال در کودکان، احساس مکرر نیاز به دستشویی رفتن است. عادات طبیعی دستشویی رفتن معمولا حدود 4 تا 5 بار در روز است. در کودکان مبتلا به OAB، مثانه ممکن است منقبض شود و احساس نیاز به دفع ادرار ایجاد کند حتی زمانی که مثانه پر نیست. کودک ممکن است مستقیما این احساس را بیان نکند، بنابراین والدین باید به نشانه هایی مانند تکان خوردن روی صندلی، حرکات مکرر یا جابجایی پاها توجه کنند.
سایر علائم مثانه بیش فعال در کودکان شامل موارد زیر هستند:
- احساس نیاز به ادرار بدون دفع آن
- عفونت های مکرر ادراری
- نشت ادرار در طول روز
- در موارد کمتر، نشت ادرار هنگام فعالیت یا عطسه
شب ادراری (Bed-wetting)
شب ادراری زمانی رخ می دهد که کودک قادر به کنترل ادرار در طول شب نیست. این حالت می تواند با مثانه بیش فعال در کودکان همراه باشد اما معمولا به آن مرتبط نیست. شب ادراری تا سن 5 سالگی طبیعی محسوب می شود. در کودکان بزرگ تر، اگر این وضعیت همراه با یبوست و نشت مدفوع باشد، به آن اختلال دفع یا dysfunctional voiding گفته می شود.
علت های ایجاد مثانه بیش فعال در کودکان
چند عامل می توانند باعث مثانه بیش فعال در کودکان شوند و برخی از آن ها به سن کودک مرتبط هستند. برای مثال در کودکان 4 تا 5 ساله، علت ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات در برنامه روزانه، مثل اسباب کشی یا ورود خواهر یا برادر جدید به خانواده
- فراموش کردن رفتن به دستشویی به دلیل مشغولیت در بازی یا فعالیت دیگر
- بیماری های جسمی
علت های رایج در تمامی سنین می تواند شامل موارد زیر می باشد:
- اضطراب یا استرس
- نوشیدن نوشیدنی های کافئین دار یا گازدار
- مشکلات عاطفی
- یبوست مزمن
- عفونت های مکرر ادراری
- آسیب یا اختلال عصبی که کودک را در تشخیص پر بودن مثانه دچار مشکل می کند
- اجتناب از تخلیه کامل مثانه هنگام دستشویی
- آپنه خواب یا اختلالات خواب
در برخی کودکان، این مشکل به دلیل تأخیر در بلوغ مثانه است و با افزایش سن برطرف می شود. با این حال، از آنجا که انقباضات مثانه تحت کنترل اعصاب است، احتمال دارد مثانه بیش فعال در کودکان ناشی از اختلالات عصبی نیز باشد.
عادت نگه داشتن ادرار به طور عمدی نیز می تواند توانایی تخلیه کامل مثانه را تحت تأثیر قرار دهد و عوارض بلندمدت مانند عفونت ادراری، افزایش دفعات ادرار و آسیب کلیوی را به همراه داشته باشد. بنابراین اگر نگران هستید که مشکل کودک شما خودبه خود برطرف نشده، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
چه زمانی برای درمان مثانه بیش فعال در کودکان باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر کودکتان هر یک از نشانه های مثانه بیش فعال در کودکان را دارد، بهتر است یک وقت ویزیت با پزشک اطفال تعیین کنید، خصوصا اگر سن کودک 7 سال یا بیشتر است، زیرا اکثر کودکان در این سن باید کنترل مثانه داشته باشند.
در جلسه معاینه، پزشک تاریخچه ای از علائم کودک را خواهد گرفت و معاینه جسمی انجام می دهد. همچنین ممکن است بررسی یبوست و نمونه ادرار برای تحلیل عفونت یا مشکلات دیگر انجام شود. در برخی موارد، آزمایش های اندازه گیری حجم ادرار و باقی مانده ادرار پس از تخلیه یا سرعت جریان ادرار نیز لازم است. گاهی ممکن است سونوگرافی برای بررسی ساختار مثانه انجام شود تا علت مشکلات مشخص شود.
بازآموزی مثانه در کودکان
پزشک اطفال معمولا ابتدا روش های غیر دارویی مانند بازآموزی مثانه را پیشنهاد می کند. بازآموزی مثانه به معنای پیروی از یک برنامه زمان بندی شده برای دستشویی رفتن است، حتی زمانی که کودک احساس فوری نیاز به ادرار ندارد. با این روش، کودک به تدریج یاد می گیرد که بهتر به نیاز بدن خود برای ادرار توجه کند. این کار باعث می شود مثانه به طور کامل تخلیه شود و کودک بتواند مدت زمان طولانی تری قبل از نیاز بعدی به ادرار صبر کند.
یک نمونه برنامه زمان بندی، رفتن به دستشویی هر دو ساعت یک بار است. این روش به ویژه برای کودکانی که عادت دارند بارها به دستشویی بروند ولی همیشه ادرار نمی کنند و یا نشت ادرار ندارند، بسیار مؤثر است.
روش دو بار تخلیه (Double Voiding)
گزینه دیگر برای کنترل مثانه بیش فعال در کودکان روش دو بار تخلیه است. در این روش، کودک بعد از اولین دفع ادرار، تلاش می کند دوباره ادرار کند تا اطمینان حاصل شود که مثانه کاملا خالی شده است. این روش به کاهش دفعات فوری بعدی ادرار و جلوگیری از نشت کمک می کند.
بیوفیدبک (Biofeedback)
برخی کودکان به تمرین های بیوفیدبک پاسخ خوبی می دهند. در این روش، تحت هدایت یک درمانگر، کودک یاد می گیرد چگونه عضلات مثانه را تمرکز داده و هنگام ادرار آن ها را آرام کند. این تمرین باعث بهبود کنترل مثانه و کاهش بی اختیاری ادرار در طول روز می شود.
داروهای تجویزی برای مثانه بیش فعال در کودکان
اگر روش های غیر دارویی به تنهایی مؤثر نباشند، پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل مثانه بیش فعال در کودکان تجویز کند.
- در صورتی که کودک دچار یبوست باشد، پزشک ممکن است ملین تجویز کند.
- اگر کودک عفونت ادراری داشته باشد، آنتی بیوتیک ها می توانند مفید باشند.
داروها معمولا باعث شل شدن عضلات مثانه می شوند و دفعات نیاز به ادرار را کاهش می دهند. یکی از داروهای رایج اوکسی بوتینین (Oxybutynin) است که ممکن است عوارضی مانند خشکی دهان و یبوست داشته باشد. بنابراین بسیار مهم است که والدین با پزشک درباره عوارض احتمالی دارو صحبت کنند. همچنین ممکن است پس از توقف دارو، مشکل مثانه بیش فعال در کودکان دوباره برگردد، بنابراین پیگیری منظم ضروری است.
روش های خانگی برای کنترل مثانه بیش فعال در کودکان
والدین می توانند در خانه نیز اقداماتی انجام دهند که به بهبود کنترل مثانه کمک کند:
- اجتناب از نوشیدنی ها و خوراکی های کافئین دار: نوشیدنی های حاوی کافئین، مانند چای پررنگ، نوشابه های گازدار و شکلات، می توانند مثانه را تحریک کنند.
- ایجاد سیستم پاداش: مهم است که کودک را برای اشتباهات ناشی از نشت ادرار تنبیه نکنید، بلکه رفتارهای مثبت او را تشویق کنید. این کار باعث ایجاد انگیزه و حس موفقیت در کودک می شود.
- مصرف خوراکی ها و نوشیدنی های مناسب مثانه: برخی غذاها و نوشیدنی ها به سلامت مثانه کمک می کنند، از جمله تخمه کدو، آب کرن بری، شربت رقیق میوه ها و آب ساده.
- مشاهده و ثبت دفعات نشت ادرار در طول روز: پی بردن به زمان و علت وقوع نشت ادرار می تواند در بازآموزی کودک و تنظیم برنامه روزانه کمک کند.
این روش ها علاوه بر کنترل مثانه، به ایجاد ارتباط مثبت بین کودک و والدین کمک می کنند تا کودک راحت تر نیاز خود به دستشویی را بیان کند. همچنین توجه به تغذیه مناسب، فعالیت های منظم و یادگیری مدیریت استرس می تواند روند بهبود را تسریع کند.
نکات عملی برای مدیریت مثانه بیش فعال در کودکان
والدین می توانند با رعایت چند نکته ساده در خانه، روند بهبود کودک را تسریع کنند و دفعات نشت ادرار را کاهش دهند:
- تشویق به رفتن منظم به دستشویی
حتی اگر کودک احساس نیاز فوری نداشت، برنامه زمان بندی دستشویی رفتن (مثلا هر 2 ساعت) را رعایت کنید. این کار باعث می شود کودک بهتر با بدن خود هماهنگ شود و مثانه به طور کامل تخلیه شود. - پاداش و تشویق
به جای تنبیه کودک به خاطر اشتباهات، رفتارهای مثبت او را تشویق کنید. می توانید از استیکر، ستاره یا جوایز کوچک برای تشویق موفقیت ها استفاده کنید. این کار باعث ایجاد انگیزه و اعتماد به نفس کودک می شود. - فعالیت بدنی منظم
ورزش و بازی های روزانه باعث بهبود کنترل عضلات کف لگن و مثانه می شوند. حتی فعالیت های ساده مانند دویدن، پریدن یا بازی های تعادلی می توانند مفید باشند.
رژیم غذایی مناسب برای سلامت مثانه
برخی خوراکی ها و نوشیدنی ها می توانند مثانه بیش فعال در کودکان را تحریک کنند یا به بهبود آن کمک نمایند:
خوراکی ها و نوشیدنی های مناسب:
- تخمه کدو
- آب کرن بری (Cranberry)
- آب و شربت میوه های رقیق شده
- سبزیجات تازه و میوه های فیبردار
خوراکی ها و نوشیدنی های تحریک کننده مثانه که باید محدود شوند:
- نوشابه های گازدار
- شکلات و قهوه
- چای پررنگ و نوشیدنی های کافئین دار
رعایت این نکات غذایی باعث کاهش تحریک مثانه و کاهش دفعات نشت ادرار می شود.
مراقبت های روزانه و پیگیری
- ثبت دفعات ادرار و حوادث نشت
یک دفترچه ساده برای ثبت زمان های ادرار، دفعات نشت و فعالیت های کودک ایجاد کنید. این اطلاعات برای پزشک اطفال بسیار ارزشمند است و کمک می کند درمان دقیق تری ارائه شود. - ایجاد محیط آرام و بدون استرس
اضطراب و استرس کودک می توانند علائم مثانه بیش فعال در کودکان را تشدید کنند. ایجاد محیطی آرام و حمایتگر باعث تسهیل درمان می شود. - هماهنگی با مدرسه
مطمئن شوید که معلم یا مربی کودک از وضعیت او مطلع است و اجازه می دهد کودک به موقع به دستشویی برود. این کار فشار اجتماعی و استرس کودک را کاهش می دهد. - پیگیری منظم با پزشک
حتی اگر کودک بهبود یافته است، پیگیری منظم با پزشک برای ارزیابی کنترل مثانه، بررسی عوارض احتمالی و تنظیم درمان اهمیت دارد.
با رعایت این نکات عملی، درمان های دارویی و غیر دارویی، کودک می تواند به تدریج کنترل بیشتری بر مثانه خود پیدا کند و کیفیت زندگی روزانه او و خانواده افزایش یابد.
سخنی از نی نی تینی
مثانه بیش فعال در کودکان یک مشکل شایع است که با احساس ناگهانی و مکرر نیاز به دستشویی رفتن مشخص می شود. این وضعیت می تواند باعث نشت ادرار در طول روز، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس کودک شود، اما با پیگیری صحیح، آموزش و تمرینات بازآموزی مثانه، تغییر سبک زندگی، تغذیه مناسب و در صورت نیاز دارو، کاملا قابل مدیریت است.
والدین نقش بسیار مهمی در حمایت از کودک دارند؛ صبر، ایجاد محیط آرام، تشویق مثبت و پیگیری منظم با پزشک باعث می شود کودک اعتماد به نفس خود را باز یابد و به تدریج کنترل مثانه خود را بدست آورد. همچنین، توجه به تغذیه، فعالیت بدنی منظم و رعایت برنامه زمان بندی دستشویی رفتن، پایه ای ترین اقدامات برای بهبود علائم هستند.
اگر شما هم تجربه ای در زمینه مثانه بیش فعال در کودکان دارید یا نکات مفیدی برای مدیریت آن می دانید، خوشحال می شویم در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. تجربه شما می تواند به دیگر والدین کمک کند تا روش های مؤثر را پیدا کنند و روند درمان کودک خود را راحت تر پیش ببرند.
