لکنت زبان در کودکان یکی از شایع ترین اختلالات گفتاری است که می تواند روند طبیعی صحبت کردن را دچار وقفه کند. در این وضعیت، ماهیچه هایی که برای حرف زدن به کار می روند دچار حرکات ناخواسته یا انقباض های غیرارادی می شوند. نتیجه این مشکل، گیر کردن روی برخی کلمات، تکرار صداها یا ایجاد مکث های غیرعادی در گفتار است. این اختلال بیشتر در دوران کودکی دیده می شود، اما می تواند در هر سنی بروز کند. خبر خوب اینکه لکنت زبان معمولا قابل درمان است و بسیاری از افراد در نهایت بهبود پیدا می کنند. در این مقاله در مورد لکنت زبان در کودکان بیشتر توضیح خواهیم داد.
لکنت زبان در کودکان چیست؟
لکنت زبان در کودکان نوعی اختلال گفتاری است که بر آهنگ و روانی صحبت تأثیر می گذارد. در این حالت، فرد هنگام صحبت کردن دچار تکرار صداها، کشیده گویی یا توقف های ناگهانی می شود و نمی تواند به راحتی گفتار روانی داشته باشد.
انواع مختلف لکنت زبان در کودکان عبارت اند از:
- لکنت تکاملی (لکنت رشدی یا اختلال روانی کودکانه): این نوع لکنت به دلیل تفاوت در رشد مغز ایجاد می شود و معمولا از سنین پایین آغاز می گردد.
- لکنت پایدار: زمانی اتفاق می افتد که لکنت دوران کودکی تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
- لکنت اکتسابی: این نوع لکنت در نتیجه بیماری یا آسیب مغزی در هر سنی ممکن است ایجاد شود.
به طور کلی، لکنت یکی از زیرمجموعه های اختلالات روانی گفتار (فلونسی) به شمار می رود.
چه کسانی بیشتر دچار لکنت زبان می شوند؟
لکنت زبان می تواند برای هر فردی اتفاق بیفتد، اما بررسی ها نشان داده اند که احتمال بروز آن در پسرها چهار برابر بیشتر از دخترها است.
- لکنت تکاملی: همیشه در دوران کودکی آغاز می شود، معمولا از 2 تا 7 سالگی. میانگین شروع لکنت حدود 3 سالگی است و بیش از 95 درصد موارد قبل از 4 سالگی دیده می شود.
- لکنت پایدار: در بزرگسالی دیده می شود اما ریشه آن در کودکی است.
- لکنت اکتسابی: ممکن است در هر سنی رخ دهد، به ویژه بعد از آسیب یا بیماری های مغزی.
شیوع لکنت زبان در کودکان
آمارها نشان می دهد که لکنت زبان در کودکان حدود 1 تا 4/2 درصد از کودکان را درگیر می کند. لکنت پایدار در بزرگسالان حدود 3/0 تا 1 درصد شیوع دارد. درباره لکنت اکتسابی هنوز تحقیقات محدودی در دسترس است.
علائم و علت لکنت زبان در کودکان
علائم لکنت زبان در کودکان
صحبت کردن نیاز به هماهنگی بین ماهیچه های صورت، دهان، گلو، قفسه سینه و شکم دارد. در لکنت زبان این هماهنگی به هم می خورد و حرکات ناخواسته باعث اختلال در گفتار می شود.
هفت نشانه اصلی که پزشکان بر اساس آن لکنت را تشخیص می دهند عبارت اند از:
- تکرار صدا یا بخش های کلمه، به ویژه در ابتدای واژه ها.
- کشیده گویی یا طولانی کردن صداها بیشتر از حالت طبیعی.
- مکث در وسط کلمات، در جاهایی که نیازی به توقف نیست.
- بلاک شدن یا گیر کردن در هنگام حرف زدن که با سکوت یا گفتن صداهایی مثل «اِمم» همراه می شود.
- تعویض کلمه یا عبارت برای فرار از لکنت.
- فشار بیش ازحد روی بخشی از کلمه که گفتار را غیرطبیعی می کند.
- تکرار کلمات تک هجایی مثل «من»، «او» یا «در».
ویژگی های دیگر لکنت زبان
علاوه بر علائم اصلی، کودکان یا بزرگسالانی که لکنت دارند ممکن است:
- دچار انقباضات اضافی عضلات در صورت، گردن یا حتی شانه ها شوند.
- حرکات یا عادات خاصی هنگام لکنت پیدا کنند؛ مثل پلک زدن زیاد، نگاه کردن به سمت دیگر، جمع کردن صورت یا مشت کردن دست ها.
- متوجه شوند که لکنتشان در شرایط خاص بدتر می شود؛ مثلا وقتی خسته، هیجان زده، نگران یا تحت فشار باشند.
- تجربه کنند که هنگام صحبت با حیوانات خانگی، خواندن با صدای بلند یا آواز خواندن لکنت به طور قابل توجهی کمتر می شود.
- به دلیل لکنت، احساس خجالت، شرمندگی یا ناامیدی داشته باشند که حتی ممکن است به اضطراب یا افسردگی منجر شود.
علت لکنت زبان در کودکان
کارشناسان هنوز علت دقیق لکنت زبان را نمی دانند، اما چند عامل مهم شناسایی شده است:
- سابقه خانوادگی: کودکانی که یکی از والدین یا خواهر و برادرشان لکنت دارد، سه برابر بیشتر در معرض ابتلا هستند.
- عوامل ژنتیکی: تغییرات ژنتیکی خاص می تواند در بروز لکنت نقش داشته باشد و حتی تعیین کند آیا این مشکل به مرور زمان بهتر می شود یا نه.
- تفاوت در ساختار مغز: تحقیقات نشان داده افرادی که لکنت دارند، تفاوت هایی در بخش هایی از مغز دارند که مربوط به کنترل ماهیچه های گفتاری و هماهنگی حرکتی است.
تشخیص و درمان لکنت زبان در کودکان
چگونه لکنت زبان در کودکان تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص لکنت زبان در کودکان ابتدا به علائم گفتاری کودک گوش می دهد. همچنین درباره سابقه پزشکی، زمان شروع علائم و موقعیت هایی که لکنت بیشتر اتفاق می افتد، سؤال می پرسد.
در بیشتر موارد، پزشک کودکان نخستین فردی است که لکنت را تشخیص می دهد؛ یا بر اساس گزارش والدین و یا در جریان معاینه های دوره ای. اغلب افرادی که در بزرگسالی دچار لکنت پایدار هستند، در کودکی نیز لکنت تکاملی داشته اند. با این حال، گاهی بزرگسالان بدون تشخیص رسمی در کودکی هم ممکن است لکنت پایدار داشته باشند.
برای لکنت تکاملی یا پایدار معمولا نیازی به آزمایش های پزشکی وجود ندارد.
لکنت اکتسابی و آزمایش های تشخیصی
اگر فردی در بزرگسالی به طور ناگهانی دچار لکنت شود، احتمال لکنت اکتسابی مطرح می شود. این حالت می تواند نشانه بیماری های مغزی مثل آسیب مغزی ناشی از ضربه، سکته مغزی یا تومورهای مغزی باشد.
در این شرایط، پزشک ممکن است از آزمایش های تصویربرداری و تشخیصی استفاده کند؛ مانند:
- سی تی اسکن (CT Scan)
- ام آر آی (MRI)
- پت اسکن (PET Scan)
درمان لکنت زبان در کودکان
روش های درمانی اصلی
مؤثرترین روش برای درمان لکنت زبان در کودکان، گفتاردرمانی است. در کودکان، این درمان شامل تمرین ها و بازی های گفتاری می شود که به بهبود تدریجی روانی گفتار کمک می کند. نوع تمرین ها و دفعات جلسات بستگی به شدت لکنت و سن کودک دارد.
برای بزرگسالان نیز گفتاردرمانی می تواند روش هایی برای مدیریت لکنت و افزایش اعتمادبه نفس ارائه دهد.
نقش دارو در درمان لکنت زبان در کودکان
داروها به طور مستقیم لکنت را درمان نمی کنند، اما گاهی برای درمان مشکلات همراه مانند اضطراب یا افسردگی تجویز می شوند. داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب می توانند به کاهش اثرات روانی لکنت کمک کنند.
عوارض یا پیامدهای درمان
گفتاردرمانی به طور کلی بدون عارضه است و خطری ایجاد نمی کند. عوارض ناشی از داروها نیز بسیار نادر است، اما پزشک در صورت نیاز راهکارهایی برای کاهش یا پیشگیری از آن ها ارائه می دهد.
پیش آگهی لکنت زبان در کودکان
لکنت زبان در کودکان به خودی خود بیماری خطرناکی نیست و بیشتر کودکان با گذر زمان بهبود می یابند. گفتاردرمانی روند درمان را تسریع می کند.
با این حال، باید توجه داشت که لکنت می تواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان داده است که:
- حدود 40 درصد از کودکان 12 تا 17 ساله که لکنت دارند، دچار مشکلاتی مثل اضطراب یا افسردگی می شوند.
- بزرگسالانی که لکنت دارند، دو برابر بیشتر از دیگران به مشکلات مشابه مبتلا می شوند و حتی سه برابر بیشتر احتمال بروز اختلالات شخصیتی دارند.
تشخیص به موقع و درمان اختلالات روانی می تواند تأثیر لکنت بر کیفیت زندگی را کاهش دهد.
لکنت زبان در کودکان چه مدت طول می کشد؟
- تا 90 درصد از کودکان مبتلا به لکنت تکاملی، پیش از 18 سالگی به طور طبیعی بهبود می یابند.
- لکنت پایدار اگرچه نادر است، اما در صورت وقوع معمولا تا آخر عمر همراه فرد باقی می ماند. با این حال، مدیریت و کنترل آن امکان پذیر است.
- لکنت اکتسابی ممکن است موقت یا دائمی باشد؛ این موضوع به علت اصلی آن (مانند سکته یا آسیب شدید مغزی) بستگی دارد.
پیشگیری از لکنت زبان در کودکان
پیشگیری تنها برای لکنت اکتسابی امکان پذیر است. با مراقبت از سلامت مغز و کاهش خطراتی مانند سکته مغزی یا آسیب های مغزی، می توان احتمال بروز این نوع لکنت را کاهش داد.
زندگی با لکنت زبان در کودکان
اگر کودک شما علائم لکنت دارد، بهتر است سریعا با پزشک کودکان مشورت کنید. تشخیص و مداخله زودهنگام، نه تنها در بهبود گفتار بلکه در کاهش احساسات منفی مانند شرمندگی یا خجالت کودک نقش مهمی دارد.
برای بزرگسالان هم گفتاردرمانی می تواند روش هایی برای غلبه بر اثرات لکنت و افزایش اعتمادبه نفس فراهم کند.
اهمیت مراقبت از سلامت روان
مراقبت از سلامت روان در کنار درمان لکنت ضروری است. صحبت با روان پزشک یا روان شناس می تواند به مدیریت مشکلاتی مثل اضطراب یا افسردگی کمک کند.
در کودکان، توجه به سلامت روان اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا آن ها ممکن است به دلیل لکنت مورد تمسخر یا قلدری همسالان قرار بگیرند. همین موضوع می تواند شدت اضطراب یا افسردگی را افزایش دهد. حمایت عاطفی خانواده در این مرحله بسیار حیاتی است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر شما یا فرزندتان دچار لکنت زبان هستید، بهتر است طبق توصیه پزشک برای بررسی و پیگیری مراجعه کنید. بیشتر کودکان با گذر زمان از لکنت بهبود می یابند و در نهایت نیازی به ادامه درمان یا ویزیت مداوم ندارند.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنیم؟
تنها نوعی از لکنت که نیاز به مراجعه فوری به اورژانس دارد، لکنت اکتسابی است؛ به ویژه اگر به طور ناگهانی ظاهر شود و همراه با علائم دیگر سکته مغزی باشد.
اگر لکنت اکتسابی به تدریج ایجاد شود، باز هم لازم است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. زیرا بروز تدریجی علائم می تواند نشانه بیماری های مغزی دیگر باشد.
آیا لکنت زبان در کودکان نوعی اضطراب است؟
خیر. لکنت یک اختلال گفتاری است و با اضطراب تفاوت دارد. با این حال، ارتباط دوطرفه ای بین این دو وجود دارد. به این معنی که لکنت می تواند باعث ایجاد یا تشدید اضطراب شود و از سوی دیگر، اضطراب هم می تواند لکنت را بدتر کند.
آیا لکنت زبان در کودکان درمان قطعی دارد؟
در حال حاضر درمان قطعی لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان وجود ندارد. اما بیشتر افراد به مرور زمان بهبود پیدا می کنند. گفتاردرمانی و روش های حمایتی دیگر می توانند روند بهبودی را سریع تر و آسان تر کنند.
سخنی از نی نی تینی
لکنت زبان می تواند در هر سنی موجب احساس شرم یا اضطراب شود. اما باید بدانید که لکنت یک شرایط پزشکی است و هیچ دلیلی برای خجالت وجود ندارد.
بسیاری از افراد مشهور و موفق ــ از رهبران بزرگ گرفته تا هنرمندان و ورزشکاران حرفه ای ــ در کودکی یا حتی بزرگسالی لکنت داشته اند. نکته مهم این است که با گفتاردرمانی و حمایت خانواده، فرد می تواند اعتمادبه نفس بیشتری پیدا کند و به راحتی در جمع صحبت کند.
آیا شما یا اطرافیانتان تجربه ای از لکنت زبان دارید؟ چه روش هایی در کاهش آن برایتان مؤثر بوده است؟ تجربه های خود را در بخش دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.
