لوزه سوم بخشی طبیعی از دستگاه ایمنی بدن کودک است. این لوزه یکی از اولین سدهای دفاعی در برابر میکروب های بیماری زا محسوب می شود و در سنین پایین ممکن است اندازه آن بزرگ تر از حد معمول باشد؛ اما این وضعیت همیشه نگران کننده نیست.
با این حال، گاهی اوقات لوزه سوم آن قدر بزرگ می شود که باعث ایجاد اختلال در تنفس از راه بینی می گردد و می تواند به سلامت عمومی کودک آسیب برساند. در چنین شرایطی باید حتما با پزشک مشورت شود. در این مقاله، با علائم بزرگ شدن لوزه سوم در کودکان، روش های تشخیص آن و گزینه های درمان لوزه سوم در کودکان آشنا می شوید.
لوزه سوم چیست؟
لوزه سوم یکی از چندین لوزه ای است که در بدن انسان وجود دارد. نام علمی آن، لوزه حلقی (tonsilla pharyngea) است. اغلب وقتی از “لوزه ها” صحبت می کنیم، منظورمان لوزه های کامی هستند که در طرفین گلو قرار دارند. اما لوزه سوم در ناحیه پشت بینی، دقیق تر بگوییم در انتهای حفره بینی-حلقی قرار دارد و از دهان قابل مشاهده نیست.
لوزه ها ساختارهایی طبیعی و بخشی از دستگاه ایمنی بدن هستند که از بافت لنفاوی تشکیل شده اند. در بدن انسان چهار نوع لوزه وجود دارد:
- لوزه های کامی
- لوزه های لوله ای
- لوزه زبانی
- لوزه حلقی (لوزه سوم)
این لوزه ها با هم حلقه لنفاوی والدایر (Waldeyer’s ring) را تشکیل می دهند که مانند یک سپر دفاعی، بدن را در برابر ورود میکروب ها، ویروس ها و قارچ ها محافظت می کند.
علت بزرگ شدن لوزه سوم در کودکان
لوزه سوم معمولا از حدود 6 تا 8 هفتگی در بدن نوزاد ظاهر می شود و تا سن حدود 8 سالگی رشد می کند. سپس به تدریج شروع به کوچک شدن می کند و نهایتا در بزرگسالی ممکن است به طور کامل ناپدید شود.
هنوز دلیل دقیقی برای اینکه چرا برخی کودکان دچار بزرگ شدن لوزه سوم می شوند و برخی دیگر نه، مشخص نشده است. با این حال، این مشکل معمولا بین سنین 3 تا 6 سالگی شایع تر است؛ یعنی زمانی که کودک وارد مهد کودک یا پیش دبستانی می شود و با دنیای میکروب ها بیشتر مواجه می گردد.
در این دوران، دستگاه ایمنی که هنوز در حال رشد است، باید دائما با میکروب های جدید مقابله کند. این فعالیت زیاد گاهی باعث بزرگ شدن بیش از حد لوزه سوم می شود. در نتیجه، کودک دچار اختلال در تنفس از راه بینی می شود و این موضوع می تواند تأثیر منفی بر سلامت کلی او بگذارد.
علائم لوزه سوم در کودکان چگونه ظاهر می شود؟
در دورانی که کودک شروع به معاشرت با همسالان خود می کند و در معرض بیماری های ویروسی و عفونت های تنفسی قرار می گیرد، والدین باید به علائم هشداردهنده دقت زیادی داشته باشند. گاهی علائم لوزه سوم بزرگ شده بسیار شبیه به سرماخوردگی، آلرژی یا حتی مشکلات رفتاری هستند.
شایع ترین علائم بزرگ شدن لوزه سوم در کودکان عبارت اند از:
- تنفس غالبا از راه دهان
- آبریزش یا گرفتگی مکرر بینی
- عفونت های مکرر گوش و سینوس
- سردردهای مکرر
- خروپف شبانه
- وقفه های تنفسی هنگام خواب
- خوابیدن با دهان باز
- بی قراری در خواب (بیدار شدن های مکرر، تعریق زیاد، شب ادراری)
- مشکل در بلع غذا
- کاهش شنوایی
- صحبت کردن با صدای تو دماغی
- خستگی مداوم
- رشد ناکافی به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی و اختلال در خواب
در بسیاری از موارد، لوزه سوم در کودکان هیچ علامتی ندارد؛ اما حدود 10 درصد از آن ها به طور منظم خروپف می کنند و 2 درصد نیز دچار وقفه های تنفسی شبانه و سندرم آپنه انسدادی خواب می شوند. این اختلالات خواب می تواند باعث اختلال در عملکرد روزانه کودک شود.
چنین کودکانی معمولا یا بسیار بی قرار و پرتحرک هستند یا در مقابل، ناگهان در طول روز به شدت خسته و خواب آلود می شوند؛ مثلا در ماشین یا حتی در کلاس درس به خواب می روند. بزرگ شدن لوزه سوم در کودکان فقط بر رفتار اثر نمی گذارد؛ بلکه ممکن است ظاهر صورت کودک را نیز تغییر دهد. کودک به دلیل ناتوانی در تنفس از بینی، همیشه دهانش باز است. این حالت معمولا با آبریزش بینی، سرفه و خرخر همراه است. اگر این وضعیت طولانی شود، ممکن است منجر به ناراستی دندان ها (مال اکلوژن) شود و حتی روی نحوه صحبت کردن و حالت چهره کودک تأثیر بگذارد.
تشخیص لوزه سوم در کودکان
اگر کودک شما علائمی مانند آنچه گفته شد دارد، لازم است در اولین فرصت به پزشک خانواده یا متخصص کودکان مراجعه کنید. در صورت لزوم، آن ها کودک را به متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) ارجاع می دهند.
برای تشخیص وضعیت لوزه سوم در کودکان، پزشک از آندوسکوپی بینی و نازوفارنکس استفاده می کند. در این روش، لوله ای باریک و انعطاف پذیر که به یک دوربین مجهز است، از راه بینی وارد می شود تا اندازه لوزه سوم و میزان انسداد را به طور دقیق بررسی کند. همچنین، معاینه گوش با استفاده از اتوسکوپ برای بررسی پرده گوش انجام می شود.
اگر کودک شما مشکلات خواب دارد، ممکن است پزشک متخصص ENT انجام آزمایشی به نام پلی سومنوگرافی (مطالعه خواب) را پیشنهاد دهد. این تست در بیمارستان و تحت نظارت انجام می شود و بررسی می کند که آیا لوزه سوم در کودکان باعث آپنه خواب انسدادی شده است یا خیر.
البته، این آزمایش معمولا نوبت طولانی دارد و برای کودکان نیز تجربه راحتی نیست. حتی با وجود حضور والدین، محیط بیمارستان برای کودک استرس زا و ناآشناست و ممکن است کودک نتواند به راحتی بخوابد. در نتیجه، دقت نتایج این آزمایش می تواند پایین بیاید.
تشخیص راحت تر لوزه سوم در کودکان با سنسور خواب خانگی
یکی از راهکارهای نوین و بهینه برای بررسی دقیق وضعیت خواب کودک، سنسور خواب Clebre است. این دستگاه کوچک برای تشخیص اختلالات خواب در محیط خانه طراحی شده و شرایط راحت تری نسبت به بستری در بیمارستان فراهم می کند.
سنسور Clebre به صورت شبانه روی گردن کودک قرار می گیرد و بدون ایجاد مزاحمت یا فشار، کیفیت خواب او را ثبت می کند. این روش، کودک را از استرس ناشی از حضور در بخش بیمارستانی نجات می دهد و به والدین اجازه می دهد که برای چند شب متوالی خواب فرزند خود را بررسی و نتایج را با هم مقایسه کنند. در نتیجه، پزشک می تواند اطلاعات دقیق تری درباره وضعیت خواب کودک به دست آورده و درمان مناسب تری انتخاب کند.
این نوع پایش خانگی، به ویژه در کودکانی که دچار علائم مشکوک به آپنه خواب هستند، بسیار مفید است و به والدین کمک می کند که بدون نگرانی، درمان را تحت نظر پزشک پیگیری کنند.
درمان لوزه سوم در کودکان چگونه انجام می شود؟
در مواردی که لوزه سوم فقط کمی بزرگ شده و علائم کودک خفیف است (مثلا فقط کمی خروپف شبانه دارد) و نشانه ای از آپنه خواب مشاهده نمی شود، پزشک ممکن است در ابتدا فقط توصیه به مراقبت و پایش کند.
در چنین شرایطی، والدین باید با دقت شدت خروپف کودک، وقفه های تنفسی چندثانیه ای در خواب و سایر علائم را زیر نظر بگیرند. اگر وضعیت ثابت بماند یا بهتر شود، ممکن است نیازی به درمان دارویی یا جراحی نباشد.
درمان دارویی لوزه سوم در کودکان
در صورتی که علائم شدیدتر شوند و با مشکلاتی مانند آبریزش بینی، سرفه، عفونت های مکرر گوش یا سینوس همراه باشند، پزشک ممکن است درمان دارویی را آغاز کند. این درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آنتی بیوتیک ها برای مقابله با عفونت باکتریایی
- داروهای تقویت کننده سیستم ایمنی بدن
- اسپری های بینی حاوی کورتون (استروئیدی) برای کاهش التهاب موضعی و کوچک کردن تدریجی لوزه سوم
اسپری های استروئیدی بینی از جمله گزینه های پرکاربرد در کاهش حجم لوزه سوم هستند و اگر به صورت منظم و طبق دستور پزشک مصرف شوند، در بسیاری از موارد می توانند از جراحی جلوگیری کنند.
جراحی لوزه سوم در کودکان (آدنوئیدکتومی)
در صورتی که درمان های دارویی مؤثر نباشند یا کودک دچار علائم شدید و مداوم باشد، پزشک ممکن است جراحی برداشتن لوزه سوم (آدنوئیدکتومی یا آدنوتومی) را پیشنهاد دهد.
این عمل جراحی معمولا به صورت بیهوشی عمومی انجام می شود و هدف آن برداشتن کامل بافت بزرگ شده لوزه حلقی است تا مجاری تنفسی کودک آزاد شود.
جراحی لوزه سوم در کودکان یک عمل رایج است و معمولا عوارض خاصی ندارد. با این حال، لازم است که والدین قبل از تصمیم گیری نهایی، با پزشک متخصص ENT در مورد مزایا، معایب و جایگزین های احتمالی جراحی مشورت کنند.
مزایای درمان زودهنگام لوزه سوم در کودکان
اقدام به موقع در درمان بزرگ شدن لوزه سوم در کودکان می تواند از بروز بسیاری از عوارض جسمی و روانی پیشگیری کند. در ادامه به برخی از این عوارض اشاره می کنیم:
- عفونت های مکرر دستگاه تنفس فوقانی به دلیل تنفس دهانی مداوم
- عفونت های مزمن گوش میانی که می تواند منجر به اختلالات شنوایی و گفتار شود
- ناهنجاری های فک و دندان ها مانند جلو آمدن فک پایین، باز بودن بیش از حد دندان ها یا موقعیت غیرطبیعی زبان
- رشد جسمی نامتعادل کودک به دلیل اکسیژن رسانی ناکافی و خواب بی کیفیت
- افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی در بزرگسالی، به ویژه در صورت وجود آپنه خواب شدید و مزمن
- ادامه یافتن اختلالات خواب و آپنه در دوران بزرگسالی
سخنی از نی نی تینی
لوزه سوم در کودکان یک ساختار طبیعی از سیستم ایمنی بدن است که در برخی موارد ممکن است بیش از حد رشد کرده و باعث اختلال در خواب، تنفس، رشد جسمی و حتی گفتار کودک شود. با دقت به علائم لوزه سوم در کودکان مانند خروپف، تنفس دهانی، خواب بی کیفیت و عفونت های مکرر گوش و بینی می توان به موقع به پزشک مراجعه کرد و جلوی عوارض جدی تر را گرفت.
درمان این مشکل، از مراقبت و مصرف داروهای ضدالتهاب آغاز می شود و در صورت لزوم، ممکن است جراحی لوزه سوم (آدنوئیدکتومی) توصیه شود. با کمک روش های تشخیصی جدید مانند سنسور خواب خانگی Clebre، بررسی وضعیت خواب کودک در خانه نیز امکان پذیر شده و تصمیم گیری درمانی دقیق تر می شود.
اگر شما هم تجربه ای در زمینه درمان یا تشخیص لوزه سوم در کودک خود دارید، یا با علائمی مواجه شدید که به نظر می رسید به لوزه سوم مربوط باشد، لطفا در بخش نظرات با ما و سایر والدین به اشتراک بگذارید. تجربه های شما می تواند به دیگران کمک کند تا زودتر متوجه این مشکل شوند و بهترین تصمیم را برای سلامت فرزندشان بگیرند.
