لنف ادم در کودکان

لنف ادم در کودکان یکی از مشکلات نسبتا نادر اما مهم است که باعث تجمع مایع لنف و ایجاد تورم ماندگار در دست ها، پاها یا سایر بخش های بدن می شود. شناخت زودهنگام علائم و مراجعه به پزشک متخصص می تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض پوستی جلوگیری کند. آگاهی والدین درباره علت ها، روش های تشخیص و درمان لنف ادم در کودکان، نقش بسیار مهمی در بهبود کیفیت زندگی آنها دارد. در ادامه این مقاله به طور کامل در مورد این عارضه در کودکان توضیح خواهیم داد.

لنف ادم در کودکان چگونه رخ می دهد؟

لنف ادم در کودکان زمانی ایجاد می شود که دستگاه لنفاوی نتواند مایع لنف را به درستی تخلیه کند. دستگاه لنفاوی شبکه ای از رگ های بسیار باریک در سراسر بدن است که مایع لنف را از بافت ها جمع آوری می کنند. این رگ ها، لنف را از بین گره های لنفاوی عبور می دهند و در نهایت به رگ های بزرگ تری می رسانند که خون را به قلب برمی گردانند.

درواقع، لنف ادم در کودکان با آن تورم ساده ای که بعد از یک پیچ خوردگی مچ پا یا آسیب معمول ایجاد می شود، متفاوت است. تورم های معمول پس از چند روز تا چند هفته برطرف می شوند، اما لنف ادم به تنهایی خوب نمی شود و بدون درمان باقی می ماند.

برخی از کودکان از بدو تولد دچار مشکل در تشکیل رگ ها یا گره های لنفاوی هستند. به این نوع، لنف ادم اولیه گفته می شود. این نوع ممکن است همراه با مشکلات دیگری نیز باشد، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناهنجاری های لنفاوی
• همangioma (ضایعات عروقی)
• ناهنجاری های شریانی ـ وریدی
• ناهنجاری های وریدی
• سندرم کلیپل ترنانی
• سندرم پارکس وبر
• سندرم نوار آمنیوتیک
• سندرم ترنر
• سندرم نونان

گاهی نیز لنف ادم ثانویه رخ می دهد؛ یعنی قسمتی از سیستم لنفاوی به دلایل مختلف مانند جراحی، درمان سرطان، عفونت یا آسیب دچار صدمه شده است. در این شرایط، جریان طبیعی لنف مختل می شود و تورم پایدار ایجاد می شود.

در منابع معتبر ایرانی مانند مطالب وزارت بهداشت نیز اشاره شده که لنف ادم در کودکان می تواند ناشی از اختلالات مادرزادی یا آسیب های پس از جراحی باشد و عدم درمان به موقع، باعث پیشرفت تورم و مشکلات پوستی می شود.

علائم لنف ادم در کودکان

اگر کودکی از ابتدا با سیستم لنفاوی غیرطبیعی متولد شده باشد، علائم لنف ادم از همان روزهای اول زندگی قابل مشاهده است. اما در برخی کودکان مبتلا به لنف ادم اولیه، علائم ممکن است در سنین بالاتر، مثلا هنگام جهش رشدی دوره نوجوانی ظاهر شوند.

در لنف ادم ثانویه، علائم معمولا پس از آسیب یا برداشته شدن بخشی از سیستم لنفاوی دیده می شود.

شایع ترین نواحی درگیر، دست ها و پاها هستند، اما ممکن است گردن، سر یا تنه نیز دچار تورم شوند. نشانه ها شامل موارد زیر است:

• بزرگ شدن غیرطبیعی یک اندام به دلیل تجمع لنف
• ظاهر پف کرده و کشیدگی پوست
• تنگ شدن لباس یا کفش در ناحیه درگیر
• احساس سنگینی، پری یا درد خفیف در عضو
• کاهش توان حرکت، خم کردن یا بالا بردن عضو
• تشدید تورم در پایان روز یا پس از فعالیت بیشتر کودک

در منابع داخلی نیز تأکید شده که تورم لنف ادم معمولا با استراحت از بین نمی رود و اغلب پیشرونده است؛ به همین دلیل شناخت زودهنگام علائم بسیار اهمیت دارد.

تشخیص لنف ادم در کودکان

در اولین ویزیت، پزشک کودک معاینه کامل انجام می دهد و درباره علائم و سابقه پزشکی او پرسش می کند. در بسیاری از موارد، همین معاینه و شرح حال برای تشخیص لنف ادم کافی است.

گاهی لازم است برای بررسی دقیق تر، از تصویربرداری استفاده شود، مانند روش هایی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:

• سونوگرافی برای تشخیص اینکه علت تورم لنف است یا خون یا لخته در وریدها
• ام آر آی برای مشاهده گره های لنفاوی از دست رفته یا غیرطبیعی و بررسی مشکلات احتمالی مانند ناهنجاری های وریدی یا شریانی
• لنفوگرافی و لنفوسینتی گرافی برای نقشه برداری از مسیر لنف و تشخیص نقاط انسداد یا نشتی (این تست ها معمولا فقط در موارد خاص انجام می شوند)

اگر پزشک به علت ژنتیکی شک داشته باشد، انجام آزمایش های ژنتیک و مشاوره توصیه می شود. این کار به شناسایی تغییرات ژنی مرتبط با ناهنجاری های عروقی کمک کرده و مسیر درمان را دقیق تر می کند.

در کشور ما نیز فوق تخصصان عروق و ژنتیک، انجام این بررسی ها را در موارد مادرزادی ضروری می دانند تا برنامه درمانی مناسب انتخاب شود.

عوارض لنف ادم در کودکان

لنف ادم یک بیماری مزمن است و اگر درمان نشود به مرور بدتر می شود. تجمع مداوم لنف باعث جذب بیشتر مایع به ناحیه آسیب دیده می شود.

مشکلات احتمالی عبارت است از:

• سفت شدن پوست و بافت ها (فیبروز) که تخلیه لنف را سخت تر می کند
• کاهش اکسیژن رسانی و مواد غذایی به بافت
• تأخیر در ترمیم زخم ها
• افزایش خطر عفونت های پوستی مانند سلولیت و لنفانژیت

در مقالات معتبر فارسی نیز هشدار داده شده که عفونت های پوستی در کودکان مبتلا به لنف ادم باید خیلی زود درمان شوند تا از پیشرفت تورم جلوگیری شود.

درمان لنف ادم در کودکان

کودکی که احتمال لنف ادم در آن وجود دارد باید توسط فوق تخصص ناهنجاری های عروقی یا متخصص لنفولوژی ارزیابی شود. گرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما با مدیریت مناسب، کودک می تواند احساس بهتری داشته باشد و زندگی فعالی را ادامه دهد.

اهداف درمان شامل موارد زیر است:

• افزایش جریان لنف
• کاهش یا جلوگیری از تورم
• پیشگیری از عوارضی مانند عفونت و فیبروز

برای هر کودک برنامه درمانی خاصی طراحی می شود و معمولا شامل درمان تخلیه  کامل لنفی (CDT) است که چهار بخش اصلی دارد:

• مراقبت از پوست برای جلوگیری از ترک، خشکی و عفونت
• ماساژ تخلیه لنف دستی توسط درمانگر آموزش دیده
• درمان فشاری شامل بانداژ یا جوراب های فشاری مناسب سن کودک
• ورزش برای فعال شدن عضلات و بهبود جریان لنف

در ایران نیز بسیاری از مراکز فیزیوتراپی تخصصی، بخش درمان لنف ادم کودکان دارند و از روش های استاندارد جهانی مانند CDT استفاده می کنند.

لنف ادم در کودکان؛ مراقبت تخصصی

در بخش های تخصصی عروق و لنفولوژی جهان، از جمله مراکز پیشرفته، تیمی از متخصصان مختلف شامل جراحان، فیزیوتراپیست ها، متخصصان پوست، ژنتیک و… همکاری می کنند تا بهترین برنامه درمانی برای کودک تنظیم شود.

در کشور ما نیز درمان لنف ادم در کودکان به صورت چندتخصصی در برخی مراکز دانشگاهی انجام می شود و خانواده ها می توانند از خدمات مشاوره تخصصی بهره مند شوند.

سخنی از نی نی تینی

اگر در کودک خود هرگونه تورم پایدار، احساس سنگینی در اندام ها یا تغییر در ظاهر پوست مشاهده کردید، مراجعه به پزشک را به تعویق نیندازید. لنف ادم در کودکان هرچه زودتر تشخیص داده شود، کنترل آن آسان تر خواهد بود و کودک کیفیت زندگی بهتری خواهد داشت. همچنین مراقبت از پوست، پیشگیری از عفونت و پیگیری جلسات فیزیوتراپی، از مهم ترین اقدامات برای جلوگیری از پیشرفت بیماری است.