لنفوم هوچکین در کودکان

لنفوم هوچکین، یکی از انواع سرطان های سیستم لنفاوی است که می تواند در کودکان نیز بروز پیدا کند. این بیماری با علائمی مانند تورم بدون درد غدد لنفاوی، تب های بی دلیل و کاهش وزن همراه است. شناخت زودهنگام علائم و شروع درمان مناسب، نقش حیاتی در بهبودی کودک دارد. در این مقاله در مورد لنفوم هوچکین در کودکان به طور مفصل توضیح خواهیم داد.

لنفوم هوچکین در کودکان چیست؟

لنفوم هوچکین در کودکان، که گاهی به آن «بیماری هوچکین» نیز گفته می شود، نوعی سرطان است که در سیستم لنفاوی بدن آغاز می شود. این سیستم بخشی از دستگاه ایمنی بدن است و نقشی کلیدی در مبارزه با بیماری ها و عفونت ها ایفا می کند. همچنین، سیستم لنفاوی به تنظیم و تعادل مایعات در نواحی مختلف بدن کمک می کند.

در لنفوم هوچکین در کودکان، سلول های سیستم لنفاوی به طور غیرطبیعی شروع به رشد می کنند. با گذشت زمان، توان بدن برای مقابله با عفونت ها کاهش می یابد و غدد لنفاوی متورم می شوند. سلول های سرطانی می توانند به سایر اندام ها و بافت ها نیز گسترش پیدا کنند؛ این پدیده را «متاستاز» می نامند.

این بیماری در کودکان زیر 5 سال بسیار نادر است، اما در نوجوانان 15 تا 19 ساله، شایع ترین نوع سرطان محسوب می شود. لنفوم هوچکین در دوران کودکی به دو نوع اصلی تقسیم می شود:

• لنفوم هوچکین کلاسیک (Classic Hodgkin Lymphoma)
• لنفوم هوچکین گره ای با غالبیت لنفوسیت (Nodular Lymphocyte-Predominant Hodgkin Lymphoma)

نوع کلاسیک، رایج ترین فرم این بیماری است و اغلب در نوجوانان دیده می شود. نوع دوم، شیوع کمتری دارد و بیشتر در کودکان 10 ساله یا کوچک تر مشاهده می شود.

علت لنفوم هوچکین در کودکان چیست؟

علت دقیق بروز لنفوم هوچکین در کودکان هنوز به طور قطعی مشخص نشده است. با این حال، برخی عوامل می توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند، از جمله ضعف سیستم ایمنی یا ابتلا به برخی عفونت های ویروسی. گرچه این عوامل ریسک را افزایش می دهند، اما همچنان احتمال بروز این سرطان در کودکان بسیار پایین است.

برخی شرایط مرتبط با افزایش خطر ابتلا به لنفوم هوچکین در کودکان عبارت اند از:

• عفونت با ویروس اپشتین-بار (EBV)؛ ویروسی که باعث بیماری «مونونوکلئوز» یا همان تب مونو می شود.
• عفونت HIV، ویروسی که عامل بروز ایدز است.
• سابقه خانوادگی لنفوم هوچکین؛ اگر فردی از اعضای خانواده کودک به این بیماری مبتلا بوده باشد.
• ابتلا به بیماری های خودایمنی یا نقص سیستم ایمنی.
• ضعف ایمنی ناشی از پیوند عضو یا داروهایی که برای جلوگیری از پس زدن عضو مصرف می شوند.

در این موارد، احتمال ابتلا کمی بیشتر از دیگران است، اما باز هم این نوع سرطان در کودکان نسبتا نادر به شمار می رود.

علائم لنفوم هوچکین در کودکان چیست؟

علائم لنفوم هوچکین در کودکان بسته به محل شروع و میزان گسترش آن، ممکن است متفاوت باشد. با این حال، برخی از شایع ترین نشانه ها عبارت اند از:

• تورم بدون درد غدد لنفاوی در نواحی گردن، زیر بغل، کشاله ران یا قفسه سینه
• مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس
• سرفه مکرر و بی دلیل
• علائم B: تب بی دلیل، تعریق شبانه شدید، و کاهش وزن ناگهانی و غیرقابل توضیح
• خستگی زودرس و بی دلیل
• بی اشتهایی
• خارش مداوم پوست
• عفونت های مکرر یا طولانی مدت

لازم به ذکر است که بسیاری از این علائم لنفوم هوچکین در کودکان با بیماری های رایج دیگر شباهت دارند و الزاما به معنای وجود سرطان نیستند. به همین دلیل، اگر کودک شما چنین علائمی دارد، ضروری است که او را به پزشک متخصص اطفال یا هماتولوژیست نشان دهید تا بررسی های تخصصی انجام شود.

تشخیص لنفوم هوچکین در کودکان چگونه انجام می شود؟

برای تشخیص لنفوم هوچکین در کودکان، ابتدا پزشک با بررسی شرح حال و معاینه فیزیکی شروع می کند. سپس بر اساس یافته ها، انجام برخی آزمایش ها و تصویربرداری ها را توصیه می کند. این اقدامات می توانند شامل موارد زیر باشند:

• آزمایش خون و ادرار: برای بررسی وضعیت کلی سلامت بدن و عملکرد اندام ها. برخی از تغییرات در نتایج ممکن است نشانه بیماری باشد.
• تصویربرداری با اشعه ایکس از قفسه سینه: که وضعیت قلب، ریه ها و دیگر بخش های قفسه سینه را نمایش می دهد.
• نمونه برداری از غده لنفاوی: که طی آن، بخشی از بافت یا کل غده متورم برداشته شده و در آزمایشگاه از نظر وجود سلول های سرطانی بررسی می شود. این روش قطعی ترین راه برای تشخیص لنفوم هوچکین است.
• سی تی اسکن (CT Scan): برای بررسی گردن، شکم، سینه، لگن یا ترکیبی از آن ها. این اسکن با استفاده از اشعه ایکس از زوایای مختلف، تصاویر سه بعدی دقیقی از اندام های داخلی بدن تهیه می کند.
• ام آر آی (MRI): روشی پیشرفته که با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویر دقیقی از داخل بدن به دست می دهد. بیشتر برای بررسی مغز و نخاع یا در صورت نامشخص بودن نتایج سی تی اسکن به کار می رود.
• اسکن پت (PET Scan): در این روش، نوعی قند رادیواکتیو به بدن تزریق می شود. چون سلول های سرطانی مصرف قند بالایی دارند، این ماده در آن ها تجمع یافته و با دوربین مخصوص قابل شناسایی است. این تست معمولا به صورت ترکیبی با سی تی اسکن (PET/CT) انجام می شود.
• آسپیره یا نمونه برداری مغز استخوان: مغز استخوان، مایع غلیظی است که در مرکز برخی استخوان ها تولید می شود و وظیفه ساخت سلول های خونی را دارد. با استفاده از سوزن، مقدار کمی از مایع یا بافت مغز استخوان (معمولا از استخوان لگن) استخراج می شود تا بررسی شود که آیا سرطان به آن ناحیه گسترش یافته است یا خیر.

مرحله بندی یا استیج بندی لنفوم هوچکین در کودکان چگونه است؟

یکی از مراحل مهم در تشخیص و درمان لنفوم هوچکین در کودکان، تعیین مرحله یا استیج بیماری است. مرحله سرطان نشان می دهد که بیماری تا چه اندازه پیشرفت کرده و چقدر در بدن گسترش یافته است. این اطلاعات برای انتخاب نوع درمان بسیار حیاتی است.

روش رایج برای مرحله بندی لنفوم هوچکین در کودکان، دسته بندی لوگانو (Lugano Classification) نام دارد که از اعداد رومی (I تا IV) برای توصیف میزان پیشرفت بیماری استفاده می کند. در کنار این اعداد، گاهی حروفی نیز به کار می روند تا اطلاعات دقیق تری ارائه شود.

مراحل بیماری لنفوم هوچکین در کودکان به صورت زیر تعریف می شوند:

• مرحله I: سرطان فقط در یک ناحیه از غدد لنفاوی یا در یک اندام خارج از سیستم لنفاوی دیده می شود.
• مرحله II:
  • سرطان در دو یا چند ناحیه غدد لنفاوی در یک سمت دیافراگم (پرده عضلانی بین قفسه سینه و شکم) وجود دارد.
  • یا از یک ناحیه غده لنفاوی به اندام مجاور خارج از سیستم لنفاوی گسترش یافته است، اما همچنان در یک سمت دیافراگم باقی مانده است.
• مرحله III: سرطان در نواحی غدد لنفاوی در دو سمت دیافراگم (بالا و پایین) دیده می شود. ممکن است به طحال یا یک اندام خارج از سیستم لنفاوی نیز گسترش یافته باشد.
• مرحله IV: سرطان به طور گسترده از سیستم لنفاوی به اندام های مختلف دیگر گسترش یافته است (متاستاز). ممکن است همزمان در طحال یا غدد لنفاوی دوردست نیز حضور داشته باشد.

حروفی که به مراحل اضافه می شوند:

• A: به معنی آن است که کودک علائم B ندارد (مثل تب، تعریق شبانه، یا کاهش وزن بی دلیل).
• B: به این معناست که کودک دارای علائم B است.
• E: نشان دهنده گسترش لنفوم به اندام های خارج از سیستم لنفاوی است.
• S: در صورتی به کار می رود که طحال درگیر شده باشد.

درمان لنفوم هوچکین در کودکان چگونه انجام می شود؟

خبر خوب این است که لنفوم هوچکین در کودکان قابل درمان و حتی قابل درمان کامل هستند. نوع درمان بستگی به مرحله بیماری، شرایط جسمی کودک، و پاسخ بدن او دارد. در بسیاری از موارد، پزشکان برای نتیجه بهتر، ترکیبی از درمان ها را به کار می برند.

درمان های رایج برای لنفوم هوچکین در کودکان عبارت اند از:

شیمی درمانی (Chemotherapy)

شیمی درمانی از داروهایی بسیار قوی برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد آن ها استفاده می کند. این داروها ممکن است:

• از طریق رگ (تزریق وریدی)
• از طریق تزریق عضلانی (آمپول)
• یا به صورت خوراکی تجویز شوند.

معمولا بیش از یک داروی شیمی درمانی هم زمان به کودک داده می شود. این روش با نام شیمی درمانی ترکیبی شناخته می شود و در بسیاری از کودکان مؤثر است.

پرتودرمانی (Radiation Therapy)

پرتودرمانی شامل استفاده از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس است که به طور مستقیم به نواحی سرطانی تابانده می شوند. این روش باعث نابودی سلول های سرطانی و توقف رشد آن ها می شود. در کودکان معمولا فقط در مراحل خاص یا در ترکیب با شیمی درمانی استفاده می شود، چراکه ممکن است اثراتی بلندمدت بر رشد و سلامت آن ها داشته باشد.

شیمی درمانی با دوز بالا همراه با پیوند سلول های بنیادی

در این روش، ابتدا سلول های بنیادی سالم از خود کودک یا یک اهداکننده مناسب گرفته می شود. سپس، شیمی درمانی با دوز بالا انجام می شود که ممکن است مغز استخوان را تخریب کند. بعد از آن، سلول های بنیادی به بدن کودک بازگردانده می شوند تا تولید سلول های خونی جدید و سالم در مغز استخوان از سر گرفته شود.

درمان هدفمند (Targeted Therapy)

این روش نوین، سلول های سرطانی را به طور خاص شناسایی و هدف قرار می دهد و معمولا به بافت های سالم آسیب کمتری می زند. دو نوع رایج این درمان شامل:

• درمان با آنتی بادی مونوکلونال
• مهارکننده های پروتئازوم

است. این روش بیشتر در مواردی به کار می رود که شیمی درمانی یا پرتودرمانی به تنهایی کافی نباشد.

ایمنی درمانی (Immunotherapy)

در این روش، سیستم ایمنی خود کودک برای مبارزه با سرطان تقویت می شود. یکی از روش های شناخته شده در این حوزه، درمان با مهارکننده های نقاط ایمنی (Checkpoint inhibitors) است. امروزه، تحقیقات گسترده ای در زمینه ایمنی درمانی کودکان مبتلا به لنفوم در حال انجام است.

جراحی

در موارد نادری، مانند لنفوم هوچکین گره ای با غالبیت لنفوسیت که تازه تشخیص داده شده و موضعی است، ممکن است بخشی از توده با عمل جراحی برداشته شود. با این حال، جراحی در لنفوم چندان رایج نیست.

مراقبت حمایتی

بیماری لنفوم هوچکین در کودکان و درمان های آن می توانند عوارضی مانند درد، تب، تهوع، استفراغ و عفونت ایجاد کنند. در این موارد، داروها و اقدامات حمایتی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کودک مورد استفاده قرار می گیرند.

شرکت در کارآزمایی های بالینی

بسیاری از کودکان در طرح های پژوهشی و کارآزمایی های بالینی درمان می شوند. این طرح ها علاوه بر ارائه بهترین روش های درمانی موجود، ممکن است گزینه های درمانی جدید و مؤثرتری نیز فراهم کنند. قبل از شروع درمان، حتما از پزشک درباره امکان شرکت در چنین مطالعاتی سؤال کنید.

پیگیری های درمانی کودک مبتلا به لنفوم هوچکین

بعد از شروع درمان، پیگیری های منظم پزشکی بسیار اهمیت دارد. این مراجعات به دلایل زیر انجام می شود:

• بررسی تأثیر درمان روی بدن کودک
• کنترل و مدیریت عوارض احتمالی
• تشخیص به موقع عود یا گسترش بیماری

اگرچه برخی درمان ها ممکن است سنگین و دشوار باشند، اما شانس بهبودی کامل کودک را به طرز چشمگیری افزایش می دهند. حتما درباره مزایا و عوارض جانبی هر درمان با پزشک فرزندتان گفت وگو کنید.

عوارض احتمالی لنفوم هوچکین در کودکان

عوارض بیماری یا درمان لنفوم هوچکین در کودکان به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع و مرحله بیماری و روش درمان انتخاب شده. برخی از عوارض شایع عبارت اند از:

• ضعف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت
• مشکلات قلبی و ریوی
• افزایش احتمال ابتلا به سرطان های دیگر در آینده
• مشکلات ناباروری
• تاخیر در رشد و تکامل کودک
• اختلال در حافظه، تمرکز و یادگیری
• خونریزی های غیرطبیعی
• تهوع، استفراغ، اسهال و بی اشتهایی
• زخم در دهان
• ریزش مو

بیشتر این عوارض قابل کنترل یا پیشگیری هستند و در بسیاری از موارد، پس از پایان درمان به تدریج بهبود می یابند. با این حال، برخی از آن ها ممکن است در آینده یا حتی در بزرگسالی بروز پیدا کنند یا دائمی باشند. از پزشک فرزندتان بخواهید درباره علائمی که باید زیر نظر داشته باشید راهنمایی تان کند.

چگونه می توانم به فرزندم کمک کنم تا با لنفوم هوچکین زندگی کند؟

شما نقش مهمی در کنار آمدن کودک با بیماری و درمانش دارید. راه هایی که می توانید از او حمایت کنید عبارت اند از:

• حمایت روانی: استفاده از مشاور، روانشناس کودک یا گروه های حمایتی می تواند بسیار مؤثر باشد.
• پیگیری منظم مراجعات پزشکی: هرگز نوبت های درمان یا چکاپ را از دست ندهید.
• رژیم غذایی مناسب: در صورت کاهش اشتها یا تغذیه نامناسب کودک، از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید.
• تعادل بین استراحت و فعالیت بدنی: کودک ممکن است دچار خستگی مزمن شود. اما فعالیت بدنی ملایم مانند پیاده روی می تواند به افزایش انرژی و روحیه او کمک کند. از پزشک درباره ورزش های مجاز سؤال کنید.

چه زمانی باید با پزشک کودک تماس بگیرم؟

در صورت مشاهده موارد زیر، حتما با پزشک تماس بگیرید:

• بدتر شدن علائم بیماری
• بروز علائم جدید
• عوارضی که با درمان بهبود نیافته اند

پیشاپیش از پزشک درباره نحوه تماس در روزهای تعطیل یا خارج از ساعات کاری سؤال کنید. دانستن راه ارتباطی سریع در مواقع اورژانسی بسیار مهم است.

نکات کلیدی درباره لنفوم هوچکین در کودکان

• لنفوم هوچکین نوعی سرطان در سیستم لنفاوی است.
• بیشتر کودکان مبتلا به این بیماری با درمان های موجود کاملا درمان می شوند.
• از علائم آن می توان به تورم بدون درد غدد لنفاوی، مشکلات تنفسی، تعریق شبانه، تب، و خستگی مفرط اشاره کرد.
• نمونه برداری از غده لنفاوی تنها روش قطعی برای تشخیص بیماری است.
• درمان ها شامل شیمی درمانی، پرتودرمانی، پیوند سلول بنیادی، ایمنی درمانی، درمان هدفمند و گاهی جراحی هستند.

سخنی از نی نی تینی

لنفوم هوچکین در کودکان، هرچند یک بیماری جدی است، اما به لطف پیشرفت های چشمگیر در علم پزشکی، اغلب قابل درمان است. تشخیص زودهنگام، پیروی دقیق از برنامه درمانی و همراهی عاطفی والدین، سه رکن اصلی موفقیت در درمان هستند. اگر فرزندتان علائمی مانند بزرگ شدن بی دلیل غدد لنفاوی، تب های مکرر یا کاهش وزن دارد، حتما با پزشک متخصص مشورت کنید و روند پیگیری را جدی بگیرید.