لنفوم غیرهوچکین در کودکان

لنفوم غیرهوچکین در کودکان یکی از انواع نادر اما جدی سرطان است که از سلول های سیستم ایمنی آغاز می شود. این بیماری معمولا به سرعت رشد می کند، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بسیاری از کودکان بهبود می یابند. آشنایی با علائم و روش های درمان می تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت کودک داشته باشد.در این مقاله به طور کامل در مورد این بیماری در کودکان توضیح خواهیم داد.

لنفوم غیرهوچکین در کودکان چیست؟

لنفوم غیرهوچکین در کودکان یکی از انواع سرطان های سیستم لنفاوی است. سیستم لنفاوی بخشی از دستگاه ایمنی بدن است و در دفاع از بدن در برابر عفونت ها نقش حیاتی دارد. این بیماری معمولا در بازه سنی 5 تا 19 سالگی دیده می شود، اما در موارد نادر حتی نوزادان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند.

خبر خوب این است که پزشکان امروزه به درمان هایی دست یافته اند که می تواند بسیاری از کودکان مبتلا را به طور کامل درمان کند. البته برخی از کودکان ممکن است سال ها بعد از پایان درمان دچار عوارض دیررس شوند، مانند مشکلات قلبی، تنفسی یا اختلال در رشد. به همین دلیل، پژوهشگران در حال بررسی درمان های جدیدی هستند که بدون به جا گذاشتن این عوارض دیررس، به درمان مؤثر بیماری منجر شوند. در این مقاله به طور کامل توضیح خواهیم داد.

تأثیر لنفوم غیرهوچکین در کودکان بر بدن آن ها چگونه است؟

این سرطان می تواند در بافت های لنفاوی هر بخشی از بدن کودک ظاهر شود؛ از جمله در مغز، نخاع، شکم، گردن یا حتی قفسه سینه. بافت لنفاوی، مسئول محافظت از بدن در برابر میکروب ها و ویروس هاست.

لنفوم غیرهوچکین در کودکان ممکن است از سه نوع سلول ایمنی منشأ بگیرد:

• سلول های B
• سلول های T
• سلول های کشنده طبیعی (NK)

هر یک از این سلول ها نقش مهمی در دفاع از بدن کودک در برابر عفونت ها دارند. این بیماری در کودکان به سه نوع عمده تقسیم می شود که هر کدام علائم، روند رشد و درمان خاص خود را دارند.

انواع لنفوم غیرهوچکین در کودکان

لنفوم های سلول B بالغ

بیش از نیمی از موارد لنفوم غیرهوچکین در کودکان از این نوع هستند. خوشبختانه بیش از 90 درصد کودکان مبتلا به این نوع از بیماری پس از درمان، بهبود کامل پیدا می کنند. انواع این لنفوم عبارتند از:

1- لنفوم یا لوسمی بورکیت (Burkitt)

این بیماری معمولا در غدد لنفاوی شکم یا قفسه سینه شروع می شود، اما ممکن است به مغز استخوان، استخوان های بلند (مانند ران و بازو) یا سیستم عصبی مرکزی گسترش یابد. رشد این سرطان بسیار سریع است. در نوع لوسمی بورکیت، سلول های غیرعادی در خون کودک افزایش می یابند.

2- لنفوم سلول B بزرگ منتشر (Diffuse large B-cell)

این نوع بیشتر در نوجوانان 12 تا 19 سال دیده می شود و سرعت رشد آن متوسط تا بالا است.

3- لنفوم سلول B مدیاستین اولیه

این نوع از سلول های B در پشت استخوان سینه (مدیاستن) آغاز می شود و ممکن است به گره های لنفاوی اطراف گسترش یابد. معمولا در نوجوانان شایع تر از کودکان خردسال است.

لنفوم لنفوبلاستیک

این نوع حدود یک سوم موارد لنفوم غیرهوچکین در کودکان را تشکیل می دهد و بیشتر در نوجوانان شایع است. منشأ آن معمولا سلول های T یا گاهی B هستند.

شروع بیماری اغلب در گره های لنفاوی مدیاستن یا گردن اتفاق می افتد، اما ممکن است به نواحی شکم، مغز استخوان یا اندام های دیگر نیز گسترش یابد.

بیش از 80 درصد کودکان مبتلا به این نوع لنفوم، با درمان مناسب، بیماری را پشت سر می گذارند.

لنفوم آناپلاستیک سلول بزرگ (ALCL)

حدود 15 درصد از موارد لنفوم غیرهوچکین در کودکان را شامل می شود. این نوع معمولا از سلول های T منشأ می گیرد و می تواند غدد لنفاوی، پوست یا استخوان های کودک را درگیر کند.

تقریبا 70 درصد کودکان مبتلا به این نوع لنفوم، درمان موفقیت آمیزی را تجربه می کنند.

شیوع لنفوم غیرهوچکین در کودکان

هر سال حدود 800 تا 1000 کودک در سراسر جهان به این بیماری تشخیص داده می شوند. این بیماری در پسران سفیدپوست بیشتر دیده شده است، اما در همه نژادها و جنسیت ها ممکن است رخ دهد. خطر ابتلا به لنفوم غیرهوچکین با افزایش سن کودک کمی بیشتر می شود.

علائم لنفوم غیرهوچکین در کودکان

علائم این بیماری ممکن است شبیه به بیماری های خفیف تر به نظر برسند. اما اگر کودکتان دچار تورم غدد لنفاوی یا مشکلات تنفسی طولانی مدت مانند سرفه یا خس خس سینه است، حتما با پزشک مشورت کنید. سایر علائم شایع شامل موارد زیر است:

• تب های مکرر بدون علت مشخص
• سرفه های مزمن
• تعریق شبانه
• کاهش وزن بدون دلیل
• تورم در سر، گردن، قسمت بالای بدن یا بازوها
• سختی در بلع غذا (دیسفاژی)

علت بروز لنفوم غیرهوچکین در کودکان چیست؟

علت دقیق بروز این بیماری هنوز به طور قطعی مشخص نشده است، اما پزشکان برخی عوامل خطر را شناسایی کرده اند. توجه داشته باشید که داشتن این عوامل لزوما به معنای ابتلای قطعی به سرطان نیست، اما بهتر است اگر فرزندتان یکی از موارد زیر را دارد، با پزشک مشورت کنید:

• سابقه درمان برای سرطان دیگر
• ابتلا به مونوکلئوز عفونی (ویروس اپشتین بار) یا ویروس HIV
• ضعف سیستم ایمنی ناشی از پیوند عضو یا مغز استخوان
• مصرف داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند
• ابتلا به بیماری های ارثی مرتبط با نقص ایمنی

بیماری های ارثی مؤثر بر سیستم ایمنی کودکان

برخی از بیماری های ارثی ممکن است خطر ابتلا به لنفوم غیرهوچکین در کودکان را افزایش دهند، از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آتاکسی-تلانژکتازی: بیماری عصبی که بر مغز، سیستم ایمنی و سایر ارگان ها تأثیر می گذارد.
• سندرم چدیاک-هیگاشی: اختلالی که بر ایمنی و اعصاب اثر دارد.
• کمبود ایمنی متغیر شایع: باعث کاهش آنتی بادی ها در خون کودک می شود.
• سندرم شکستگی نیژمن: شامل نقص در T-سلول ها و پروتئین های ایمنی است.
• نقص ایمنی ترکیبی شدید (SCID): تضعیف شدید سیستم ایمنی کودک
• سندرم ویسکوت-آلدرچ: کاهش پلاکت ها و اختلال در عملکرد سلول های ایمنی
• سندرم لنف proliferative وابسته به X: واکنش غیرعادی بدن کودک در برابر ویروس اپشتین بار

تشخیص لنفوم غیرهوچکین در کودکان چگونه انجام می شود؟

تشخیص این نوع سرطان فرایندی دقیق و چندمرحله ای است که معمولا شامل بررسی فیزیکی، آزمایش خون، تصویربرداری (مانند سی تی اسکن یا ام آرآی) و نمونه برداری از بافت (بیوپسی) است.

پزشک علاوه بر معاینه دقیق بدن کودک، اطلاعاتی درباره سابقه بیماری در خانواده نزدیک یا دور نیز جمع آوری می کند، به ویژه اگر سابقه سرطان در خانواده وجود داشته باشد.

آزمایش های خون

1- شمارش کامل سلول های خونی (CBC):

این آزمایش برای بررسی تعداد سلول های خونی کودک انجام می شود. پزشک می تواند از طریق نتایج این آزمایش، تأثیر بیماری یا درمان آن بر مغز استخوان کودک را بررسی کند. اگر مغز استخوان آسیب دیده باشد یا سلول های سرطانی در آن حضور داشته باشند، در CBC نمود پیدا می کند.

2- بررسی شیمی خون:
در این آزمایش، سطح برخی مواد شیمیایی در خون اندازه گیری می شود. بالا یا پایین بودن غیرعادی این مواد می تواند نشانه ای از بیماری هایی مانند لنفوم غیرهوچکین در کودکان باشد.

3- آزمایش عملکرد کبد:
پزشک با اندازه گیری سطح آنزیم هایی که توسط کبد به خون ترشح می شوند، به بررسی سلامت کبد می پردازد. سطح بالا از این آنزیم ها ممکن است نشان دهنده ی وجود تومور یا درگیر شدن کبد باشد.

4- بررسی ویروس ها:
پزشکان ممکن است با آزمایش خون به دنبال ویروس هایی باشند که با بروز لنفوم غیرهوچکین در کودکان مرتبط هستند، مانند ویروس اپشتین-بار یا HIV.

تصویربرداری های پزشکی

1- سی تی اسکن (CT Scan):
تصاویری دقیق از داخل بدن تهیه می شود تا پزشک بتواند بزرگ شدگی غدد لنفاوی یا علائم دیگر سرطان را تشخیص دهد.

2- ام آرآی (MRI):
با استفاده از امواج مغناطیسی و رادیویی، تصاویری دقیق از مغز و نخاع تهیه می شود که می تواند به تشخیص درگیری سیستم عصبی مرکزی کمک کند.

3- پت اسکن (PET Scan):
در این روش، مقدار بسیار کمی از گلوکز رادیواکتیو به رگ کودک تزریق می شود. سلول های سرطانی گلوکز بیشتری مصرف می کنند، بنابراین نواحی مشکوک با دقت بالا شناسایی می شوند.

4- سونوگرافی (Ultrasound):
با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از اندام های داخلی مانند شکم، کبد، طحال و گره های لنفاوی نزدیک سطح پوست تهیه می شود. این روش بی خطر و بدون درد است.

نمونه برداری (بیوپسی)

بیوپسی تنها راه قطعی برای تشخیص لنفوم غیرهوچکین در کودکان است. پزشکان با بررسی بافت زیر میکروسکوپ می توانند نوع دقیق سرطان را تعیین کرده و برنامه درمانی مناسب را آغاز کنند. انواع بیوپسی عبارتند از:

• بیوپسی جراحی: برای برداشتن یک گره لنفاوی کامل یا بخشی از تومور انجام می شود.
• بیوپسی با سوزن (فاین نیدل یا کر بیوپسی): با سوزن ظریف یا ضخیم تر، نمونه کوچکی از بافت برای بررسی گرفته می شود.

در حین انجام بیوپسی، کودک با داروهای آرام بخش، بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی آرام نگه داشته می شود تا درد یا اضطراب نداشته باشد.

سایر روش های نمونه برداری در صورت گسترش لنفوم غیرهوچکین در کودکان

اگر لنفوم غیرهوچکین در کودکان به بخش های دیگر بدن سرایت کرده باشد، پزشکان ممکن است نمونه های اضافی بگیرند، از جمله:

• پونکسیون کمری (اسپاینال تپ): بررسی انتشار سرطان به مغز و نخاع
• آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان: با وارد کردن سوزن به استخوان لگن، مغز استخوان و نمونه ای از استخوان برداشته می شود.
• توراسنتز: در صورت تجمع مایع در قفسه سینه، مایع تخلیه و برای وجود سلول های سرطانی بررسی می شود.
• پاراسنتز: تخلیه مایع از شکم کودک برای بررسی علائم سرطان
• مدیاستینوسکوپی: با استفاده از لوله ای باریک که از بالای استخوان سینه وارد بدن می شود، پزشک نواحی میان دو ریه را بررسی کرده و از بافت نمونه برداری می کند.

مراحل بیماری لنفوم غیرهوچکین در کودکان

بله، پزشکان برای دسته بندی شدت بیماری از سیستم مرحله بندی سرطان استفاده می کنند تا بتوانند بهترین روش درمان را انتخاب کنند.

• مرحله I: تومور تنها در یک ناحیه (بالا یا پایین دیافراگم) وجود دارد.
• مرحله II: تومور در یک ناحیه و گره های اطراف، یا در چند گره در یک طرف دیافراگم دیده می شود.
• مرحله III: سرطان در هر یک از حالت های زیر وجود دارد:
  • هم در بالا و هم در پایین دیافراگم
  • در قفسه سینه
  • در شکم به صورتی که قابل جراحی نباشد
• مرحله IV: گسترش سرطان به مغز، نخاع یا مغز استخوان

درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان چگونه است؟

پزشکان همواره به دنبال درمان هایی هستند که ضمن اثربخشی بالا، عوارض دیررس کمتری به همراه داشته باشند. عوارض دیررس ممکن است سال ها بعد از اتمام درمان ظاهر شوند و گاه بسیار جدی و تهدیدکننده باشند.

روش های اصلی درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان شامل موارد زیر است:

1- شیمی درمانی:
اصلی ترین درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان. ممکن است یک دارو یا ترکیبی از چند دارو استفاده شود.

2- جراحی:
در برخی موارد، تومور در حین نمونه برداری به طور کامل برداشته می شود. با این حال، نیاز به درمان های تکمیلی مانند شیمی درمانی یا ایمونوتراپی باقی می ماند.

3- درمان هدفمند:
این روش مستقیما پروتئین ها یا ژن های خاص سلول های سرطانی را هدف قرار می دهد و معمولا عوارض کمتری نسبت به شیمی درمانی دارد.

4- ایمونوتراپی (درمان با تحریک سیستم ایمنی):
در این روش، سیستم ایمنی بدن یا اجزای مصنوعی آن برای حمله به سلول های سرطانی تقویت می شود.

5- پرتودرمانی:
در موارد خاص برای نابودی سلول های سرطانی باقی مانده استفاده می شود.

6- پیوند سلول های بنیادی:
در صورت آسیب شدید به مغز استخوان، از سلول های سالم برای جایگزینی استفاده می شود. این سلول ها از خون یا مغز استخوان خود کودک یا یک اهداکننده گرفته می شوند.

عوارض دیررس درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان چیست؟

برخی عوارض درمان ممکن است ماه ها یا حتی سال ها بعد از پایان درمان ظاهر شوند و گاهی خطرناک باشند. پزشکان تلاش می کنند این عوارض را به موقع شناسایی و درمان کنند. رایج ترین عوارض دیررس درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان عبارتند از:

• سرطان های ثانویه: مانند لوسمی میلوئیدی حاد، سرطان پستان یا سرطان تیروئید
• مشکلات قلبی: از جمله نارسایی قلبی، آریتمی، تنگی عروق یا آسیب به لایه پوششی قلب
• التهاب ریه (پنومونیت): که ممکن است به دلیل داروهای خاص شیمی درمانی ایجاد شود.
• مشکلات کبدی: مانند بزرگ شدن کبد یا سیروز (زخم کبد)

آیا آزمایش های بالینی برای درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان وجود دارد؟

بله. گاهی پزشک ممکن است شرکت کودک شما در کارآزمایی بالینی (clinical trials) را پیشنهاد دهد. این کارآزمایی ها به پزشکان کمک می کنند تا درمان های جدیدی را برای بهبود روند درمان سرطان در کودکان بررسی کنند.

در آزمایش های بالینی، کودک یا درمان استاندارد دریافت می کند یا درمان جدیدی که در حال بررسی است. درمان های استاندارد شامل داروها و روش هایی هستند که پیش تر مؤثر بودنشان اثبات شده و مورد تأیید هستند. در مقابل، درمان های جدید ممکن است اثربخشی بالاتر یا عوارض دیررس کمتری نسبت به درمان های استاندارد داشته باشند.

کارآزمایی های بالینی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• داروهای جدید
• دوزهای متفاوت از داروهای فعلی
• ترکیب های جدید از درمان های موجود

اغلب این آزمایش ها توسط مراکز تخصصی سرطان کودکان انجام می شوند. اگر مایل هستید، حتما از پزشک کودک خود بپرسید آیا امکان شرکت در کارآزمایی بالینی وجود دارد یا نه.

چشم انداز و پیش آگهی بیماری لنفوم غیرهوچکین در کودکان

آیا لنفوم غیرهوچکین در کودکان قابل درمان است؟

بله. امروزه درمان های مؤثری وجود دارد که می تواند بیشتر کودکان مبتلا به لنفوم غیرهوچکین را به طور کامل درمان کند.

نرخ بقای کودکان مبتلا به لنفوم غیرهوچکین چقدر است؟

نرخ بقا بسته به نوع لنفوم متفاوت است. با این حال، آمارها نشان می دهند که حدود 70 تا 90 درصد کودکان پس از پنج سال از زمان تشخیص همچنان زنده هستند. این نشان دهنده ی پیشرفت چشمگیر در درمان این بیماری است.

بعد از پایان درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان چه اتفاقی می افتد؟

پس از پایان درمان، احساس آرامش، شادی و امید کاملا طبیعی است. اما نباید فراموش کرد که کودک همچنان به پیگیری های منظم پزشکی نیاز دارد.

پزشک کودک ممکن است برای چند سال اول، معاینات دوره ای، آزمایش خون یا تصویربرداری را توصیه کند. این کار به منظور:

• بررسی سلامت عمومی بدن
• شناسایی علائم بازگشت سرطان
• پایش عوارض دیررس درمان انجام می شود

چگونه می توان با عوارض دیررس درمان لنفوم غیرهوچکین در کودکان مقابله کرد؟

عوارض دیررس ممکن است ماه ها یا حتی سال ها پس از پایان درمان ظاهر شوند. این موضوع ممکن است برای والدین و کودک نگرانی ایجاد کند.

خبر خوب این است که پزشکان این خطرات را می دانند و کودک شما را به طور منظم بررسی می کنند تا در صورت بروز هر مشکلی، آن را در مراحل اولیه تشخیص دهند.

در این مسیر:

• از پزشک بخواهید شما را در جریان نشانه های هشداردهنده احتمالی قرار دهد.
• اگر کودک شما در آستانه نوجوانی یا جوانی است، او را تشویق کنید تا مسئولیت سلامت خود را بپذیرد و مراقب نشانه های عوارض دیررس باشد.

آیا می توان از بروز لنفوم غیرهوچکین در کودکان پیشگیری کرد؟

در بیشتر موارد، نمی توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد، اما برخی عوامل خطر وجود دارند که آگاهی از آن ها اهمیت دارد. به عنوان مثال، کودکانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند؛ مانند:

• کودکانی که پیوند مغز استخوان یا عضو دریافت کرده اند
• کودکانی که دچار بیماری های ارثی مرتبط با نقص سیستم ایمنی هستند

اگر نگران هستید، حتما با پزشک کودک خود صحبت کنید. ممکن است پزشک تشخیص دهد کودک شما نیاز به بررسی های منظم تر دارد تا علائم اولیه بیماری به موقع تشخیص داده شود.

چگونه می توان به کودکی که به لنفوم غیرهوچکین مبتلا شده کمک کرد؟

سرطان برای همه اعضای خانواده سخت است، اما برای کودکان، مخصوصا سخت تر است. کودکان خردسال شاید ندانند چرا حالشان خوب نیست. نوجوانان ممکن است دچار عصبانیت، ترس یا افسردگی شوند.

در چنین شرایطی، واحدهای خدمات حمایت روانی و زندگی کودک (Child Life Services) می توانند کمک بزرگی باشند. این خدمات، تخصصی در کمک به کودکان و خانواده ها برای کنار آمدن با شرایط سخت بیماری دارند.

در صورت احساس نیاز، حتما از پزشک یا مرکز درمانی درباره ی این خدمات سوال کنید.

سخنی از نی نی تینی

گاهی تنها در چند روز، زندگی از حالت عادی به مرحله ی مواجهه با سرطان کودک تغییر می کند. این واقعیت که کودکتان مبتلا به لنفوم غیرهوچکین است، ممکن است دنیا را برایتان دگرگون کند. حتی با وجود اینکه اکثر کودکان به طور کامل درمان می شوند، همچنان مسیر درمان پر از چالش است و نیاز به صبر، حمایت و آگاهی دارد.

اما شما تنها نیستید. پزشکان، پرستاران، مشاوران و گروه های پشتیبانی در این مسیر همراه شما و فرزندتان هستند تا آینده ای سالم تر و روشن تر بسازید.