فیبروم رحم: علت، علائم و درمان

فیبروم رحم یکی از رایج ترین انواع توده های غیرسرطانی است که می تواند درون یا روی رحم رشد کند. هرچند همه ی فیبروم ها باعث بروز علائم نمی شوند، اما در صورت بروز، ممکن است باعث خونریزی شدید در دوران قاعدگی، کمردرد، تکرر ادرار یا درد هنگام رابطه جنسی شوند. در این مقاله در مورد این بیماری به طور کامل توضیح خواهیم داد.

فیبروم رحم چگونه به وجود می آید؟

فیبروم های رحم (که به آن ها «میوم» یا «لیومیوم» نیز گفته می شود) از بافت ماهیچه ای و همبند ساخته شده اند و معمولا ماهیتی خوش خیم و غیرسرطانی دارند. این توده ها می توانند در دیواره رحم، داخل حفره رحم یا روی سطح بیرونی رحم رشد کنند. فیبروم رحم از جمله شایع ترین تومورهای غیرسرطانی در زنان است، به ویژه در سنین باروری.

آیا فیبروم رحم همیشه نیاز به درمان دارد؟

در بسیاری از موارد، به ویژه اگر فیبروم کوچک باشد و علائمی ایجاد نکند، نیازی به درمان خاصی وجود ندارد و تنها تحت نظر بودن توسط پزشک کفایت می کند. اما اگر فیبروم ها بزرگ باشند یا علائم آزاردهنده ای ایجاد کنند، ممکن است از روش های دارویی یا جراحی برای درمان آن ها استفاده شود.

محل رشد فیبروم ها در رحم

فیبروم ها می توانند به صورت یک توده منفرد یا به شکل خوشه ای ظاهر شوند. اندازه آن ها می تواند از چند میلی متر (به کوچکی یک دانه عدس) تا بیش از 20 سانتی متر (تقریبا به بزرگی یک هندوانه) متغیر باشد. این رشدها ممکن است:

• درون دیواره رحم شکل بگیرند.
• داخل حفره داخلی رحم رشد کنند.
• روی سطح خارجی رحم ظاهر شوند.

انواع فیبروم رحم

بسته به محل قرارگیری و نحوه اتصال فیبروم ها به رحم، انواع مختلفی از فیبروم ها وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:

فیبروم اینترامورال  (Intramural) 

شایع ترین نوع فیبروم است که داخل لایه عضلانی دیواره رحم رشد می کند.

فیبروم ساب موکوزال  (Submucosal)

این نوع فیبروم زیر پوشش داخلی رحم (آندومتر) رشد می کند و ممکن است باعث خونریزی های شدید قاعدگی شود.

فیبروم ساب سروزال  (Subserosal)

زیر لایه خارجی رحم رشد کرده و می تواند به ناحیه لگن فشار وارد کند یا حتی اندازه ی بسیار بزرگی پیدا کند.

فیبروم پدانکوله یا پایه دار (Pedunculated)

نادرترین نوع فیبروم که به کمک یک ساقه باریک به رحم متصل شده است و ظاهری شبیه به قارچ دارد.

فیبروم رحم چقدر شایع است؟

حدود 40 تا 80 درصد از زنان در سنین باروری دچار فیبروم رحم می شوند، حتی اگر از وجود آن بی اطلاع باشند. معمولا قبل از اولین قاعدگی، فیبروم دیده نمی شود و بعد از یائسگی نیز احتمال بروز آن کاهش می یابد، چراکه میزان هورمون ها کاهش می یابد.

علائم فیبروم رحم چیست؟

بسیاری از فیبروم های کوچک بدون علامت هستند و نیازی به درمان ندارند. اما فیبروم های بزرگ تر ممکن است علائم زیر را ایجاد کنند:

• خونریزی شدید یا دردناک در دوران قاعدگی
• لکه بینی یا خونریزی بین دو قاعدگی
• احساس سنگینی یا پری در ناحیه پایین شکم
• تکرر ادرار به دلیل فشار فیبروم به مثانه
• درد هنگام رابطه جنسی
• کمردرد مزمن
• یبوست یا احساس فشار در ناحیه مقعد
• ترشحات مهبلی طولانی مدت یا غیرطبیعی
• مشکل در ادرار یا تخلیه ناقص مثانه
• بزرگ شدن شکم که گاهی باعث می شود فرد ظاهری شبیه به بارداری داشته باشد

نکته مهم اینجاست که با ورود به دوران یائسگی و کاهش سطح هورمون ها، علائم فیبروم رحم معمولا کاهش یافته یا حتی ناپدید می شوند.

درد ناشی از فیبروم رحم چگونه است؟

درد فیبروم می تواند متنوع باشد. در مواردی که فیبروم کوچک است، ممکن است فرد اصلا متوجه حضور آن نشود. اما در صورت بزرگ بودن، احساس درد در ناحیه کمر، درد تیرکشنده در شکم یا درد هنگام نزدیکی می تواند تجربه شود.

فیبروم رحم چه شکلی دارد؟

فیبروم ها معمولا توده هایی گرد و صاف هستند که به صورت برجستگی هایی روی یا داخل رحم ظاهر می شوند. برخی از آن ها ساقه دار هستند و شکلی قارچ مانند دارند.

علت ایجاد فیبروم رحم چیست؟

دلیل دقیق به وجود آمدن فیبروم ها هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما پزشکان معتقدند که هورمون های استروژن و پروژسترون نقش مهمی در رشد آن ها دارند. این توده ها معمولا در زنان در سنین باروری ایجاد می شوند و در زمان هایی که سطح این هورمون ها بالا می رود (مثلا دوران بارداری)، تمایل به رشد دارند. در مقابل، در دوران یائسگی که هورمون ها کاهش می یابند، این توده ها معمولا کوچک تر می شوند یا به طور طبیعی از بین می روند.

عوامل خطر ایجاد فیبروم رحم

برخی عوامل می توانند احتمال ابتلا به فیبروم رحم را افزایش دهند، از جمله:

• چاقی یا اضافه وزن
• سابقه خانوادگی فیبروم
• نداشتن فرزند
• شروع قاعدگی در سنین پایین
• یائسگی در سن بالا

عوارض فیبروم رحم چیست؟

اکثر فیبروم های رحمی باعث عوارض جدی نمی شوند. با این حال، برخی از مشکلات رایج که ممکن است در اثر فیبروم ها ایجاد شوند عبارتند از:

• درد شدید و غیرقابل کنترل
• بزرگ شدن غیرعادی شکم یا ناحیه لگن
• خونریزی زیاد و غیرعادی
• کم خونی (آنمی)
• ناباروری (که بسیار نادر است)

آیا فیبروم می تواند باعث کم خونی شود؟

بله. کم خونی زمانی اتفاق می افتد که بدن شما به اندازه کافی گلبول قرمز سالم برای حمل اکسیژن به اندام ها نداشته باشد. زنانی که پریودهای بسیار سنگین یا مکرر دارند در معرض خطر کم خونی هستند. فیبروم ها می توانند خونریزی قاعدگی را شدیدتر کرده یا باعث خونریزی بین دوره ها شوند. اگر در زمان ابتلا به فیبروم، علائمی مثل خستگی شدید، رنگ پریدگی یا تنگی نفس دارید، حتما با پزشک خود درباره احتمال کم خونی مشورت کنید.

تشخیص فیبروم رحم چگونه انجام می شود؟

در بسیاری از موارد، پزشک در طول معاینه لگنی متوجه وجود فیبروم می شود. علائمی مانند خونریزی شدید نیز می توانند پزشک را به فکر فیبروم بیندازند. برای تأیید وجود فیبروم و بررسی اندازه و محل آن، آزمایش های متعددی وجود دارد، از جمله:

• سونوگرافی: این روش غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی، تصویر دقیقی از اندام های داخلی ایجاد می کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی، تصاویر دقیقی از رحم تهیه می شود.
• سی تی اسکن (CT Scan): از تصاویر اشعه ایکس از زوایای مختلف برای مشاهده جزئیات استفاده می شود.
• هیستروسکوپی: پزشک با وارد کردن لوله نازک و انعطاف پذیری که دوربین دارد، از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم نگاه می کند.
• هیستروسالپنگوگرافی (HSG): در این روش ماده حاجب به رحم تزریق شده و از طریق عکس برداری با اشعه ایکس وضعیت داخل رحم بررسی می شود.
• سونوهیستروگرافی: با تزریق سرم نمکی از طریق یک کاتتر داخل رحم، تصویر واضح تری نسبت به سونوگرافی معمولی ایجاد می شود.
• لاپاراسکوپی (Laparoscopy): پزشک برشی کوچک در پایین شکم ایجاد کرده و از طریق یک لوله نازک و دوربین دار، اندام های داخلی را مشاهده می کند.

درمان فیبروم رحم چگونه انجام می شود؟

درمان فیبروم ها به اندازه، تعداد، محل قرارگیری و علائمی که ایجاد می کنند بستگی دارد. اگر فیبروم شما علامتی ایجاد نمی کند، ممکن است اصلا نیازی به درمان نداشته باشید. در بسیاری از موارد، پزشک توصیه می کند فقط با سونوگرافی و معاینات دوره ای آن را پیگیری کنید.

اما اگر علائمی مانند خونریزی شدید، کم خونی، درد متوسط تا شدید یا مشکلات گوارشی و ادراری دارید، لازم است تحت درمان قرار بگیرید. انتخاب نوع درمان به عوامل زیر بستگی دارد:

• تعداد فیبروم ها
• اندازه آن ها
• محل دقیق فیبروم ها در رحم
• شدت علائم
• تمایل شما به حفظ رحم و بارداری در آینده

داروها

• مسکن های بدون نسخه: مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای کنترل درد و ناراحتی.
• مکمل آهن: در صورت کم خونی ناشی از خونریزی زیاد تجویز می شود.
• قرص های ضدبارداری: به کاهش خونریزی شدید و درد قاعدگی کمک می کنند. انواع مختلفی از آن ها شامل قرص، حلقه واژینال، آمپول و IUD وجود دارد.
• آگونیست های GnRH: این داروها فیبروم ها را کوچک می کنند و معمولا پیش از جراحی برای تسهیل حذف فیبروم استفاده می شوند. البته پس از قطع مصرف، ممکن است فیبروم ها دوباره رشد کنند.
• داروهای خوراکی جدید مانند Elagolix: برای کاهش خونریزی شدید در زنان دارای فیبروم که هنوز یائسه نشده اند طراحی شده است. مصرف آن حداکثر تا 24 ماه مجاز است.
• Tranexamic acid: یک داروی خوراکی دیگر که برای خونریزی قاعدگی شدید استفاده می شود.

نکته مهم: قبل از مصرف هرگونه دارویی با پزشک خود مشورت کنید.

جراحی های مربوط به فیبروم

جراحی فیبروم بر اساس اندازه، محل و تعداد فیبروم ها و همچنین تمایل فرد به بارداری آینده متفاوت است.

روش های جراحی برای حفظ رحم:

• میومکتومی (Myomectomy): حذف فیبروم بدون برداشتن رحم
  • هیستروسکوپی: از راه واژن و دهانه رحم انجام می شود.
  • لاپاراسکوپی: با ایجاد برش های کوچک در شکم، فیبروم برداشته می شود.
  • لاپاراتومی: با برش بزرگ تر در شکم انجام می شود و معمولا برای فیبروم های بزرگ استفاده می گردد.

جراحی هایی که مانع بارداری در آینده می شوند:

• هیسترکتومی (Hysterectomy): حذف کامل رحم که تنها راه قطعی برای درمان فیبروم هاست. در صورت باقی گذاشتن تخمدان ها، فرد وارد یائسگی نمی شود.
  • انواع کم تهاجمی این عمل شامل روش های واژینال، لاپاراسکوپیک یا رباتیک است.
• آمبولیزاسیون فیبروم رحم: مسدود کردن خون رسانی به فیبروم توسط ذرات کوچکی که از طریق یک کاتتر به شریان رحم تزریق می شود. باعث کوچک شدن فیبروم می شود.
• آبلیشن با فرکانس رادیویی (RFA): استفاده از انرژی RF برای نابودی فیبروم های کوچک، که مناسب زنان پیش از یائسگی است.

خطرات درمان فیبروم رحم

هر روش درمانی، هرچند مؤثر، ممکن است با خطراتی همراه باشد. داروها می توانند عوارض جانبی ایجاد کنند و برخی از آن ها ممکن است برای شرایط بدنی شما مناسب نباشند. بنابراین پیش از شروع هر نوع دارویی، لازم است با پزشک خود درباره سوابق بیماری ها، داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنید و سابقه ی کامل پزشکی تان صحبت کنید.

اگر پس از مصرف داروی جدید دچار عوارض جانبی شدید، در اولین فرصت با پزشک تماس بگیرید تا گزینه های جایگزین را بررسی کند.

درمان جراحی فیبروم ها نیز با خطراتی همراه است. هر نوع عمل جراحی ممکن است باعث خونریزی، عفونت یا مشکلات ناشی از بیهوشی شود. یکی از نگرانی های خاص در مورد جراحی برداشتن فیبروم، تأثیر آن بر بارداری های آینده است. بعضی روش های جراحی ممکن است توانایی بارداری را برای همیشه از بین ببرند.

میومکتومی نوعی جراحی است که فقط فیبروم ها را حذف می کند و رحم را حفظ می نماید. در این روش، فرد همچنان قادر به بارداری خواهد بود، اما معمولا زایمان های بعدی باید از طریق سزارین انجام شود.

فیبروم ها باید چقدر بزرگ باشند تا نیاز به جراحی داشته باشند؟

اندازه ی خاص و مشخصی برای فیبروم ها وجود ندارد که بر اساس آن الزاما نیاز به جراحی باشد. تصمیم به جراحی معمولا بر اساس علائم شما گرفته می شود.

مثلا حتی فیبروم هایی به کوچکی یک تیله هم ممکن است در صورت قرارگیری در مکان خاصی، موجب خونریزی شدید شوند. پزشک شما می تواند با بررسی دقیق علائم، تشخیص دهد که آیا نیاز به جراحی دارید یا خیر.

اگر فیبروم درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

اگر فیبروم بدون علامت باشد، در اغلب موارد نیازی به درمان نیست. اما اگر فیبروم ها بزرگ باشند یا علائم آن ها باعث درد و ناراحتی شوند، درمان می تواند گزینه ی مناسبی باشد. تصمیم نهایی درباره شروع درمان یا خودداری از آن، باید با مشورت کامل میان شما و پزشکتان گرفته شود.

پیشگیری

آیا می توان از بروز فیبروم رحم پیشگیری کرد؟

به طور کلی، راه قطعی برای پیشگیری از فیبروم وجود ندارد. با این حال، می توان با حفظ وزن سالم و انجام معاینات منظم لگن، خطر ابتلا را کاهش داد. اگر پزشک شما وجود فیبروم های کوچک را تشخیص داد، بهتر است یک برنامه ی پیگیری منظم برای پایش آن ها داشته باشید.

چشم انداز و پیش آگهی

آیا با وجود فیبروم می توان باردار شد؟

بله، با وجود فیبروم هم امکان بارداری وجود دارد. اگر پیش از بارداری از وجود فیبروم مطلع باشید، پزشک شما برنامه ای برای پایش وضعیت فیبروم ها در دوران بارداری تنظیم خواهد کرد.

در دوران بارداری، سطح هورمون های بدن افزایش می یابد. این هورمون ها در حالی که از بارداری حمایت می کنند، می توانند باعث رشد فیبروم ها نیز بشوند. فیبروم های بزرگ در بارداری ممکن است مشکلات زیر را ایجاد کنند:

• افزایش احتمال زایمان سزارین (به دلیل ناتوانی جنین در چرخش به وضعیت سر پایین)
• کند پیش رفتن زایمان
• جدا شدن زودهنگام جفت
• زایمان زودرس

آیا فیبروم ها در طول زمان تغییر می کنند؟

بله، فیبروم ها ممکن است در طول زمان کوچک یا بزرگ شوند. این تغییر اندازه می تواند ناگهانی یا تدریجی باشد و معمولا به سطح هورمون های بدن بستگی دارد. به عنوان مثال، در دوران بارداری یا زمانی که سطح استروژن بالا می رود، فیبروم ها ممکن است رشد کنند. پس از یائسگی که سطح هورمون ها کاهش می یابد، فیبروم ها معمولا کوچک می شوند و علائم نیز کاهش می یابد.

آیا فیبروم ها به طور خودبه خود از بین می روند؟

در بعضی افراد، فیبروم ها بعد از یائسگی به دلیل کاهش سطح هورمون ها کوچک می شوند. با کوچک شدن فیبروم، علائم نیز معمولا از بین می روند. اگر فیبروم ها کوچک بوده و علامتی نداشته باشند، معمولا نیازی به درمان نیست.

آیا فیبروم باعث خستگی می شود؟

خستگی معمولا از علائم مستقیم فیبروم ها نیست، اما اگر فیبروم ها منجر به خونریزی شدید و کم خونی شوند، ممکن است فرد احساس خستگی مفرط داشته باشد. در صورت تجربه ی خستگی غیرعادی، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

آیا فیبروم باعث بزرگ شدن شکم می شود؟

بله، در صورت بزرگ بودن فیبروم ها، شکم ممکن است دچار نفخ یا برجستگی شود و ظاهری بزرگ تر پیدا کند.

زندگی با فیبروم

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟

اگر هر یک از علائم زیر را دارید، بهتر است با پزشک مشورت کنید:

• خونریزی شدید یا نامنظم واژن
• خونریزی بین قاعدگی ها
• درد لگن
• درد هنگام رابطه جنسی
• احساس فشار یا سنگینی در ناحیه شکم

توجه داشته باشید که این علائم ممکن است نشانه ی بیماری های زنان دیگر نیز باشند. بنابراین، بررسی دقیق آن ها توسط پزشک ضروری است.

آیا فیبروم ها تومور سرطانی هستند؟

در موارد بسیار نادر، فیبروم ممکن است تغییراتی کند که منجر به تومور بدخیم شود. در واقع، از هر 350 نفر مبتلا به فیبروم، تنها یک نفر دچار سرطان خواهد شد.

هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند به طور صددرصد پیش بینی کند که فیبروم سرطانی می شود یا نه. با این حال، اگر فیبروم به سرعت رشد کند یا پس از یائسگی نیز به رشد ادامه دهد، باید فورا تحت بررسی قرار بگیرد.

سخنی از نی نی تینی

فیبروم رحم یکی از شرایط شایع در میان زنان است که بسیاری در طول زندگی خود آن را تجربه می کنند. در برخی موارد، فیبروم ها کوچک و بدون علامت هستند. اما گاهی می توانند باعث درد، خونریزی شدید و ناراحتی شوند. اگر دچار هر نوع ناراحتی، درد یا علائم غیرعادی هستید، حتما با پزشک مشورت کنید. خبر خوب این است که فیبروم ها قابل درمان هستند.