فشارخون بالا در بارداری، به خصوص از هفته بیستم به بعد، یکی از چالش های جدی دوران بارداری است. زمانی که فشارخون یک مادر باردار به 140 روی 90 میلی متر جیوه یا بیشتر برسد، و این وضعیت پس از نیمه دوم بارداری آغاز شود، پزشکان از اصطلاح فشارخون بارداری یا فشارخون بارداری ناشی از بارداری استفاده می کنند.
این مشکل در حدود 6 تا 8 درصد بارداری ها رخ می دهد و در صورتی که به موقع تشخیص داده و کنترل نشود، می تواند هم سلامت مادر و هم جنین را به خطر بیندازد. در این مقاله به طور مفصل بررسی خواهیم کرد.
آیا فشارخون بالا در بارداری با انواع دیگر فشارخون تفاوت دارد؟
بله، فشارخون بالا در بارداری با سایر انواع فشارخون تفاوت دارد، چرا که این نوع معمولا در نیمه دوم بارداری آغاز می شود و پس از زایمان از بین می رود. در مقابل، فشارخون مزمن ممکن است قبل از بارداری یا در سه ماهه اول تشخیص داده شود و حتی بعد از تولد نوزاد نیز ادامه یابد.
از آنجایی که فشارخون بالا ممکن است هیچ علامت ظاهری نداشته باشد، حضور در تمام معاینات دوران بارداری برای کنترل فشارخون توسط پزشک یا ماما بسیار ضروری است. فشارخون بالا در بارداری می تواند عوارض جدی مانند زایمان زودرس یا اختلال رشد جنین را به همراه داشته باشد.
فشارخون بالا چیست و چگونه اندازه گیری می شود؟
فشارخون، فشاری است که خون بر دیواره های رگ ها وارد می کند. زمانی که این فشار بیش از حد طبیعی باشد، فرد دچار پرفشاری خون یا همان هیپرتانسیون می شود. در دوران بارداری، قلب مادر باید حجم بیشتری از خون را پمپاژ کند که همین موضوع می تواند فشار مضاعفی به بدن وارد کند.
تفاوت تأثیر فشارخون بالا در بارداری با سایر مواقع چیست؟
در دوران بارداری، فشارخون بالا می تواند تأثیرات ویژه ای بر بدن بگذارد. به عنوان مثال، ممکن است بر عملکرد جفت اثر منفی بگذارد و در نتیجه جنین نتواند مواد مغذی و اکسیژن کافی دریافت کند. این اختلال در تغذیه و رشد جنین می تواند منجر به وزن پایین هنگام تولد، تأخیر در رشد داخل رحمی و حتی زایمان زودرس شود.
انواع مختلف فشارخون بالا در بارداری کدام اند؟
پرفشاری خون در بارداری انواع مختلفی دارد که بسته به زمان شروع و علائم آن متفاوت هستند. مهم ترین آن ها عبارت اند از:
- فشارخون مزمن: این نوع قبل از بارداری یا در سه ماهه اول تشخیص داده می شود و معمولا پس از زایمان هم ادامه دارد. افرادی با فشارخون مزمن ممکن است در ادامه دچار پره اکلامپسی شوند (که در این حالت به آن «فشارخون مزمن با پره اکلامپسی افزوده» می گویند).
- فشارخون بارداری: این نوع پس از هفته بیستم بارداری آغاز می شود و ممکن است به پره اکلامپسی منجر شود. پزشک در این حالت معاینات بیشتری را برای مادر در نظر می گیرد.
- پره اکلامپسی: این عارضه معمولا بعد از هفته بیست وهفتم بارداری ایجاد می شود و ترکیبی از فشارخون بالا به همراه وجود پروتئین در ادرار است. این وضعیت می تواند بر اندام هایی مثل کلیه، کبد، مغز و حتی جفت تأثیر بگذارد. در موارد شدید، پره اکلامپسی ممکن است باعث تشنج (اکلامپسی) شود.
چه کسانی بیشتر در معرض فشارخون بالا در بارداری هستند؟
برخی زنان بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به فشارخون بارداری قرار دارند. عواملی که احتمال بروز این وضعیت را افزایش می دهند عبارت اند از:
- سن کمتر از 20 سال یا بیشتر از 40 سال
- سابقه فشارخون بارداری یا پره اکلامپسی در بارداری های قبلی
- سابقه خانوادگی فشارخون بارداری
- ابتلا به دیابت یا دیابت بارداری
- بیماری های خودایمنی مانند لوپوس
- بیماری های کلیوی
- بارداری چندقلویی (دوقلو یا بیشتر)
- نژاد: در برخی آمارها دیده شده که زنان سیاه پوست (در فرهنگ ما قابل تطبیق با قومیت های خاص با آمار بالای پرفشاری خون) در معرض خطر بیشتری قرار دارند
تفاوت فشارخون بالا در بارداری و پره اکلامپسی چیست؟
اگرچه هر دو در نیمه دوم بارداری اتفاق می افتند، اما پره اکلامپسی حالت پیشرفته تری از فشارخون بارداری است. فشارخون بارداری به تنهایی مشکلی در کلیه ها یا وجود پروتئین در ادرار ایجاد نمی کند، اما پره اکلامپسی با آسیب به اندام ها و حضور پروتئین در ادرار همراه است و در صورت درمان نشدن، عوارض بسیار شدیدی دارد.
فشارخون طبیعی در بارداری چقدر است؟
فشارخون به دو عدد تقسیم می شود. عدد اول نشان دهنده ی فشار سیستولیک است، یعنی فشاری که قلب هنگام پمپاژ خون وارد می کند. عدد دوم، فشار دیاستولیک نام دارد که فشار در زمان استراحت قلب بین ضربان ها را نشان می دهد.
واحد اندازه گیری فشارخون میلی متر جیوه (mmHg) است. مثلا اگر فشارخون شما «120 روی 80» باشد، یعنی فشار سیستولیک شما 120 و فشار دیاستولیک 80 است.
در سه ماهه اول بارداری، پزشک میزان پایه ای فشارخون شما را بررسی می کند تا هرگونه تغییر قابل توجه در آینده مشخص شود. جالب است بدانید که در سه ماهه دوم، فشارخون معمولا کمی پایین تر می آید؛ به همین دلیل ممکن است تشخیص فشارخون مزمن کمی دشوار شود. اگر فشارخون شما در دوران بارداری بالای 140/90 باشد، احتمال دارد پزشک برای کنترل آن دارو تجویز کند. فشار سیستولیک بالای 160 یا فشار دیاستولیک بالای 110 می تواند خطر سکته یا تشنج را به دنبال داشته باشد، و گاهی نیاز به بستری در بیمارستان خواهد بود.
چگونه فشارخون بالا در بارداری تشخیص داده می شود؟
پزشک مراقبت های بارداری در هر ویزیت، فشارخون شما را اندازه گیری می کند. فشارخون در طول روز ممکن است نوسان داشته باشد و عوامل زیادی می توانند آن را موقتی افزایش دهند.
اگر تغییری در الگوی معمول فشارخون شما مشاهده شود، یا فشار شما بیش از حد بالا باشد، پزشک احتمال می دهد که دچار فشارخون بارداری شده اید. در ابتدا ممکن است پزشک مدتی صبر کند و فشارخون را مجددا اندازه بگیرد. اگر فشارخون به حالت طبیعی بازنگردد، آزمایش های بیشتری برای بررسی انجام می شود.
برخی اقدامات برای تشخیص دقیق تر عبارتند از:
- بررسی وجود پروتئین در ادرار
- بررسی ورم در بدن
- آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد، کلیه و عوامل انعقادی
درمان فشارخون بارداری چگونه است؟
درمان فشارخون بالا در بارداری با توجه به شدت بیماری، سلامت عمومی مادر و سن بارداری متفاوت است. پزشک ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- ویزیت های بیشتر برای بررسی فشارخون و علائم پره اکلامپسی
- تجویز دارو برای کاهش فشارخون
- بستری در بیمارستان در موارد شدید
- بررسی های منظم سلامت جنین از طریق:
- سونوگرافی
- تست بدون استرس (NST)
- پروفایل بیوفیزیکی
- سونوگرافی داپلر برای ارزیابی جریان خون
- شمارش حرکات جنین توسط مادر
اگر پزشک تشخیص دهد جنین باید زودتر از موعد به دنیا بیاید، ممکن است تزریق کورتون برای تکامل ریه های او انجام شود تا احتمال مشکلات تنفسی کاهش یابد.
چگونه می توان با وجود فشارخون بالا، زایمان سالمی داشت؟
شما می توانید با رعایت موارد زیر، زایمان سالم تری داشته باشید:
- مصرف منظم داروی تجویزی فشارخون
- اندازه گیری فشارخون در خانه
- مراجعه به تمام ویزیت های بارداری
- پذیرش زایمان زودرس در صورت نیاز
- رعایت رژیم غذایی مناسب و کاهش مصرف نمک
- رعایت توصیه های پزشک درباره فعالیت بدنی و استراحت
بیشتر مادرانی که فشارخون بالا دارند، در صورت مدیریت صحیح، بارداری و زایمانی بدون عارضه خواهند داشت.
آیا فشارخون بالا در بارداری منجر به زایمان زودرس می شود؟
احتمالش وجود دارد. اگر پزشک تشخیص دهد که زایمان زودهنگام ایمن تر است، ممکن است تصمیم به القای زایمان پیش از هفته ۳۷ بارداری بگیرد.
آیا استراحت مطلق برای درمان فشارخون بارداری مفید است؟
بله. یکی از راهکارهایی که پزشک ممکن است توصیه کند، استراحت در خانه یا حتی استراحت مطلق است. این اقدام در کنترل فشارخون و کاهش عوارض مؤثر است.
آیا پس از زایمان هم فشارخون بالا باقی می ماند؟
معمولا فشارخون بارداری پس از زایمان کاهش می یابد. اما باید توجه داشت که این وضعیت می تواند خطر ابتلا به فشارخون بالا و بیماری های قلبی در آینده را افزایش دهد.
اگر دچار پره اکلامپسی شدید یا فشارخون بالای ماندگار بودید، ممکن است تا چند هفته پس از زایمان نیاز به دارو داشته باشید. مراجعه به پزشک طی 10 روز پس از زایمان در این موارد ضروری است.
در صورتی که قبل از بارداری هم دچار فشارخون مزمن بوده اید، احتمال زیادی وجود دارد که این وضعیت ادامه دار باشد.
چه زمانی فشارخون بارداری نگران کننده است؟
در صورت مشاهده علائم زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- سردرد شدید و مداوم
- تاری دید یا دوبینی
- ورم ناگهانی
- کاهش حجم ادرار
در صورتی که قبلا برایتان تشخیص فشارخون بالا داده شده، حتما با پزشک خود درباره نحوه مدیریت آن مشورت کنید.
آیا می توان از فشارخون بالا در بارداری پیشگیری کرد؟
علت دقیق فشارخون بارداری هنوز مشخص نیست، بنابراین پیشگیری قطعی ممکن نیست. اما با رعایت برخی نکات می توانید خطر بروز آن را کاهش دهید:
- حفظ وزن مناسب پیش و حین بارداری
- رژیم غذایی سالم و کم نمک
- فعالیت بدنی منظم مانند پیاده روی یا یوگا
- پرهیز از مصرف دخانیات و نوشیدنی های الکلی
- خواب کافی و استراحت منظم
اگر در گروه پرخطر هستید، ممکن است پزشک مصرف آسپرین بچه را به صورت روزانه توصیه کند.
سخنی از نی نی تینی
فشارخون بالا در بارداری می تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. خوشبختانه در بیشتر موارد، این وضعیت با زایمان پایان می یابد. مراجعه منظم به پزشک، مصرف دارو و رعایت سبک زندگی سالم می تواند از عوارض جدی جلوگیری کند. در صورت وجود نگرانی، حتما با پزشک خود صحبت کنید تا شرایطتان به درستی کنترل شود.
اگر تجربه ای از فشارخون بارداری داشته اید یا نکته ای مفید برای دیگر مادران می دانید، لطفا در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. تجربه شما می تواند راهگشای دیگران باشد.
