عوارض مصرف زیاد فولیک اسید

مصرف بیش از حد مکمل های حاوی فولیک اسید ممکن است برای بدن عوارضی به همراه داشته باشد. برخی از این عوارض شامل تشدید زوال عقل در افراد مسن و افزایش احتمال عود برخی سرطان هاست.در این مقاله 4 مورد از عوارض مصرف زیاد فولیک اسید رو بررسی خواهیم داد.

فولیک اسید چیست و چه تفاوتی با فولات دارد؟

فولیک اسید شکل مصنوعی و آزمایشگاهی ویتامین B9 است که فقط در مکمل ها و برخی مواد غذایی غنی شده (مانند آردهای صنعتی یا غلات صبحانه آماده) یافت می شود.

در مقابل، شکل طبیعی این ویتامین که در مواد غذایی معمولی یافت می شود، فولات نام دارد. منابع طبیعی فولات شامل انواع سبزیجات برگ سبز (مثل اسفناج و کاهو)، لوبیا، عدس، مارچوبه، پرتقال، آووکادو و کلم بروکسل هستند.

چه از طریق فولات طبیعی و چه فولیک اسید مکمل، ویتامین B9 نقشی حیاتی در ساخت سلول ها و DNA بدن دارد.

خطرات کمبود یا زیادی ویتامین B9

کمبود فولات در خون با مشکلاتی مانند افزایش احتمال نقص های مادرزادی، بیماری قلبی، سکته مغزی و برخی سرطان ها مرتبط است.

در مقابل، مصرف بالای فولات طبیعی از مواد غذایی معمولا خطری ندارد. اما مشکل زمانی آغاز می شود که فرد میزان زیادی فولیک اسید از مکمل ها یا غذاهای غنی شده دریافت کند؛ در چنین حالتی، بدن با پیامدهای منفی روبه رو می شود.

چگونه مصرف بیش از حد فولیک اسید اتفاق می افتد؟

بدن ما فولیک اسید (نوع مصنوعی) را بسیار راحت تر از فولات (نوع طبیعی) جذب می کند. به طور متوسط:

• حدود 85 درصد از فولیک اسید موجود در مکمل ها و غذاهای غنی شده جذب می شود.
• در حالی که تنها 50 درصد از فولات طبیعی موجود در غذاها توسط بدن جذب می شود.

پس از جذب فولیک اسید، کبد آن را به ترکیبات کوچک تر تجزیه می کند. اما کبد تنها قادر است مقدار محدودی فولیک اسید را در هر بار پردازش کند. اگر مقدار زیادی فولیک اسید وارد بدن شود، بخش اضافی آن بدون اینکه متابولیزه شود، وارد جریان خون می شود. به این ماده فولیک اسید غیرقابل متابولیسم (UMFA) می گویند.

نکته مهم این است که این وضعیت تنها با مکمل ها و غذاهای غنی شده اتفاق می افتد، نه با مصرف مواد غذایی حاوی فولات طبیعی.

میزان بالای UMFA در خون با مشکلاتی مانند اختلالات سیستم ایمنی، رشد بیش از حد سلول ها، و حتی برخی انواع سرطان در ارتباط است.

چه میزان فولیک اسید برای بدن کافی است؟

از آنجایی که فولیک اسید نسبت به فولات طبیعی بهتر جذب می شود، «هیئت ملی تغذیه آمریکا» واحدی به نام معادل فولات غذایی (DFE) تعریف کرده است تا بر اساس آن، مقدار مجاز و ایمن مصرف مشخص شود که در ادامه اشاره می کنیم:

• 1 میکروگرم DFE برابر است با:
  • 1 میکروگرم فولات طبیعی از غذا
  • 0.6 میکروگرم فولیک اسید از غذای غنی شده
  • 0.5 میکروگرم فولیک اسید از مکمل خالی از غذا (ناشتا)

اگرچه برای فولات طبیعی از غذاها، حد بالایی تعیین نشده، اما مؤسسه ملی سلامت (NIH) توصیه می کند مقدار مصرف به شکل زیر باشد:

• بزرگسالان بالای 19 سال نباید بیش از 1000 میکروگرم فولیک اسید در روز دریافت کنند.
• این عدد برای کودکان بین 300 تا 800 میکروگرم است، بسته به سن.

بیشتر افراد به طور طبیعی از طریق رژیم غذایی این مقدار را رد نمی کنند، مگر اینکه مکمل های دوز بالا مصرف کنند. براساس آمار، تنها 5% از مردان و زنان بالای 50 سال، بیش از 1000 میکروگرم فولیک اسید در روز دریافت می کنند که آن هم معمولا ناشی از مصرف مکمل هاست. پس به این اعداد و ارقام اعتماد کنیم تا از عوارض مصرف زیاد فولیک اسید در امان باشیم.

خلاصه بخش اول:

بدن فولیک اسید را بسیار بهتر از فولات طبیعی جذب می کند. مصرف بیش از حد فولیک اسید می تواند منجر به تجمع ترکیبات تجزیه نشده در بدن شود و عوارض مصرف زیاد فولیک اسید مانند آسیب به سیستم ایمنی یا افزایش احتمال سرطان را به دنبال داشته باشد.

1- پنهان سازی کمبود ویتامین B12

از جمله عوارض مصرف زیاد فولیک اسید، پنهان سازی علائم کمبود ویتامین B12 است.

ویتامین B12 برای ساخت گلبول های قرمز و عملکرد مناسب مغز، قلب و اعصاب ضروری است. اگر کمبود B12 درمان نشود، ممکن است به آسیب جبران ناپذیر عصبی منجر شود.

از آنجایی که ویتامین B12 و فولات عملکردهای مشابهی در بدن دارند، علائم کمبود آن ها نیز ممکن است شبیه هم باشد. مصرف زیاد فولیک اسید می تواند نشانه های کمبود B12 (مانند کم خونی مگالوبلاستیک) را بپوشاند و باعث شود تشخیص دیرهنگام صورت گیرد.

کم خونی مگالوبلاستیک با بزرگ شدن غیرعادی گلبول های قرمز مشخص می شود و علائمی مثل ضعف، خستگی، مشکل در تمرکز و تنگی نفس دارد.

اگر مکمل فولیک اسید مصرف می کنید و با این علائم مواجه شدید، حتما سطح B12 خون خود را بررسی کنید.

جمع بندی:

دریافت زیاد فولیک اسید می تواند علائم کمبود B12 را پنهان کند و موجب آسیب های عصبی جدی شود. این یکی از مهم ترین عوارض مصرف زیاد فولیک اسید است.

2- تشدید زوال عقل در سالمندان با مصرف زیاد فولیک اسید

مطالعات نشان داده اند که یکی از عوارض مصرف زیاد فولیک اسید ممکن است این باشد که سرعت تحلیل رفتن ذهن در افراد سالمند، به خصوص آن هایی که دچار کمبود ویتامین B12 هستند را بیشتر کند.

در یک تحقیق، مشخص شد سالمندانی که همزمان دارای سطح بالای فولیک اسید و سطح پایین B12 بودند، بیشتر در معرض زوال عقلی قرار داشتند. در مقابل، این خطر در افرادی با سطح نرمال ویتامین B12 مشاهده نشد.

مطالعه ای دیگر نیز نشان داد افرادی با این وضعیت ممکن است تا 3.5 برابر بیشتر از سایرین در معرض کاهش عملکرد مغزی قرار بگیرند.

البته باید توجه داشت که این نتایج هنوز قطعی نیستند و برای نتیجه گیری نهایی، به تحقیقات بیشتری نیاز داریم.

جمع بندی:

یکی دیگر از عوارض مصرف زیاد فولیک اسید، احتمال افزایش زوال عقلی در سالمندان، به ویژه افراد دچار کمبود B12 است.

3- تأثیر منفی بر رشد مغز کودک

دریافت مقدار کافی فولات در دوران بارداری برای رشد مغزی جنین ضروری است. این ویتامین همچنین از بروز نقص های مادرزادی جلوگیری می کند.

از آنجایی که بسیاری از زنان از طریق تغذیه عادی، نیاز بدن خود به فولات را تأمین نمی کنند، توصیه می شود در دوران باروری و بارداری از مکمل های فولیک اسید استفاده کنند.

اما نکته مهم اینجاست که دریافت بیش از حد این مکمل ها در دوران بارداری ممکن است باعث کاهش حساسیت بدن به انسولین در کودکان و همچنین یکی از عوارض مصرف زیاد فولیک اسید کندی رشد مغز آن ها است.

در یک مطالعه، کودکانی که مادرانشان بیش از 1000 میکروگرم فولیک اسید در روز در دوران بارداری مصرف کرده بودند، در سنین 4 تا 5 سالگی نمرات پایین تری در آزمون های رشد مغز کسب کردند. این در حالی بود که کودکانی که مادرانشان 400 تا 999 میکروگرم در روز مصرف کرده بودند، عملکرد بهتری داشتند.

مطالعه ای دیگر نیز نشان داد که سطح بالای فولات در خون مادران باردار ممکن است با افزایش مقاومت به انسولین در کودکان 9 تا 13 ساله در ارتباط باشد.

جمع بندی:

هرچند مکمل های فولیک اسید برای رشد مغزی جنین ضروری هستند، اما عوارض مصرف زیاد فولیک اسید تاثیرات جبران ناپذیری بر سلامت می گذارد، و عوارضی  مانند کندی رشد مغز و افزایش مقاومت به انسولین در کودکان داشته باشد. بنابراین، بهتر است میزان مصرف روزانه از 600 میکروگرم در دوران بارداری تجاوز نکند، مگر با تجویز پزشک.

4- افزایش احتمال عود سرطان

نقش فولیک اسید در سرطان بسیار پیچیده و دوگانه است.

از یک طرف، دریافت مقدار کافی فولیک اسید می تواند به محافظت از سلول های سالم و جلوگیری از تبدیل آن ها به سلول های سرطانی کمک کند. اما از طرف دیگر، اگر سلول های سرطانی از قبل در بدن وجود داشته باشند، یکی از عوارض مصرف زیاد فولیک اسید این است که رشد و گسترش سلول های سرطانی را تسریع کند.

اگرچه بیشتر مطالعات ارتباط قطعی بین فولیک اسید و سرطان پیدا نکرده اند، اما برخی تحقیقات قدیمی تر نشان داده اند که افرادی که سابقه سرطان پروستات یا کولورکتال داشته اند و روزانه بیش از 1000 میکروگرم فولیک اسید مصرف کرده اند، با احتمال 1.7 تا 6.4 درصد بیشتر در معرض عود سرطان بوده اند.

در مقابل، مصرف مواد غذایی سرشار از فولات طبیعی، نه تنها خطری ندارد بلکه حتی ممکن است احتمال ابتلا به سرطان را کاهش دهد.

جمع بندی:

مصرف زیاد مکمل های فولیک اسید ممکن است رشد سلول های سرطانی را تحریک کند، به ویژه در افرادی که سابقه سرطان دارند. این یکی دیگر از مهم ترین عوارض مصرف زیاد فولیک اسید است که نیاز به بررسی دقیق تری دارد.

مصرف توصیه شده، دوز مناسب و تداخل دارویی

فولیک اسید در بسیاری از مولتی ویتامین ها، مکمل های بارداری و مکمل های گروه B  وجود دارد. در برخی کشورها حتی نان و آرد نیز با این ویتامین غنی می شود.

هدف اصلی مصرف این مکمل ها، پیشگیری یا درمان کمبود فولات است. زنان باردار یا افرادی که قصد بارداری دارند نیز معمولا برای کاهش خطر نقص های مادرزادی از آن استفاده می کنند.

دوز توصیه شده بر اساس سن و وضعیت:

• برای افراد بالای 14 سال: 400 میکروگرم در روز
• برای زنان باردار: 600 میکروگرم
• برای زنان شیرده: 500 میکروگرم

دوز مکمل ها معمولا بین 400 تا 800 میکروگرم است.

مکمل های فولیک اسید معمولا بدون نسخه در داروخانه ها موجودند و در دوزهای عادی بی خطر محسوب می شوند. با این حال، این مکمل ها ممکن است با برخی داروهای تجویزی مانند:

• داروهای ضد صرع،
• داروهای درمان آرتریت روماتوئید،
• یا داروهای ضد انگل،

تداخل داشته باشند. بنابراین، اگر داروی خاصی مصرف می کنید، قبل از استفاده از مکمل فولیک اسید با پزشک مشورت کنید.

جمع بندی:

مکمل های فولیک اسید معمولا ایمن هستند و به خوبی کمبود فولات را جبران می کنند. اما ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشند، بنابراین نظارت پزشک ضروری است.

جمع بندی کلی

مکمل های فولیک اسید راه حلی مناسب برای جبران کمبود فولات در بدن هستند، به ویژه برای خانم های باردار. با این حال، مصرف بیش از حد فولیک اسید می تواند عوارضی جدی به دنبال داشته باشد از جمله:

• پنهان سازی علائم کمبود ویتامین  B12
• افزایش زوال عقل در سالمندان
• اختلال در رشد مغز و متابولیسم کودکان
• افزایش احتمال عود سرطان در افراد با سابقه بیماری

اگر نگران سطح فولات بدن خود هستید، بهتر است زیر نظر پزشک بررسی شده و مکمل مناسب تجویز شود.

سخنی از نی نی تینی

اگر به دنبال راهی سالم و طبیعی برای افزایش فولات هستید، مواد غذایی غنی از فولات طبیعی را به رژیم روزانه خود اضافه کنید. منابعی مانند اسفناج، کلم بروکلی، نخود، عدس و پرتقال انتخاب های فوق العاده ای هستند. آگاهی از عوارض مصرف زیاد فولیک اسید می تواند برایتان خیلی مفید باشد.