با مشاهده رشد کودکتان و انتظار رسیدن به نقاط عطف، طبیعی است که از خود بپرسید (و حتی نگران شوید) که آیا رشد او در مسیر درستی است یا نه. احتمالاً کودکتان به خوبی و طبق زمان‌بندی خودش رشد خواهد کرد. اما اگر تاخیر رشد کودک وجود داشته باشد، این علائم را باید مد نظر داشته باشید.
کودکان با سرعت‌های متفاوتی رشد می‌کنند، اما بیشتر آن‌ها یک جدول زمانی کلی را دنبال می‌کنند. در بیشتر مواقع، نوزادان به موقع به نقاط عطف رشد خود مانند غلتیدن، نشستن، راه رفتن و صحبت کردن می‌رسند و اگر هم نه، به زودی به آن می‌رسند. اگر کودکتان به نظر نمی‌رسد که تا چند هفته بعد از میانگین به این نقاط عطف رسیده باشد، در زمینه تاخیر رشد کودک با پزشک او مشورت کنید.
در نظر داشته باشید که اگر کودکتان زودتر از موعد به دنیا آمده است، ممکن است برای رسیدن به مراحل مختلف رشد به زمان بیشتری نسبت به سایر کودکان هم سن خود نیاز داشته باشد. پزشکان ممکن است رشد نوزاد زودرس را با استفاده از تاریخ مقرر به جای تاریخ واقعی تولد تا سن ۲ یا ۳ سالگی دنبال کنند.
به عنوان یک قاعده کلی، به غریزه خود اعتماد کنید. اگر چیزی در مورد حرکات یا رفتار کودکتان به نظرتان عجیب یا نادرست می‌آید، در مورد آن سوال بپرسید. در نهایت، شما بهترین کسی هستید که کودکتان را می‌شناسید.
علائم تاخیر رشد در نوزادان، نوپایان و کودکان
موارد زیر علائم هشداردهنده‌ای از مشکلات احتمالی هستند.
تا ۲ ماهگی
- به صداهای بلند واکنش نشان نمی‌دهد
- چیزها را دنبال نمی‌کند
- نمی‌تواند سرش را وقتی روی شکم است بالا بگیرد
- به افراد لبخند نمی‌زند
- دست‌هایش را به سمت دهان نمی‌برد
علائم تاخیر رشد تا ۴ ماهگی
- چیزها را دنبال نمی‌کند
- به افراد لبخند نمی‌زند
- نمی‌تواند سرش را ثابت نگه دارد
- صدایی از خود در نمی آورد
- چیزها را به سمت دهان نمی‌برد
- وقتی پاهایش روی سطح سخت قرار می‌گیرد، با پاهایش فشار نمی‌دهد
- در حرکت دادن یک یا هر دو چشم به تمام جهات مشکل دارد
تا ۶ ماهگی
- تلاش نمی‌کند چیزهای در دسترس را بگیرد
- به مراقبان خود علاقه نشان نمی‌دهد
- به صداهای اطراف واکنش نشان نمی‌دهد
- در بردن چیزها به سمت دهان مشکل دارد
- صدای واکه (مصوت) تولید نمی‌کند
- در هر دو جهت (پشت به جلو یا جلو به پشت) غلت نمی‌زند
- نمی‌خندد یا جیغ نمی‌کشد
- به نظر می‌رسد بسیار سفت است، با عضلات سفت
- به نظر می‌رسد بسیار شل است، مثل یک عروسک پارچه‌ای
علائم تاخیر رشد تا ۹ ماهگی
- وزن روی پاها را وقتی حمایت می‌شود تحمل نمی کند
- با کمک نمی نشیند
- غرغر نمی کند
- بازی‌های تعاملی انجام نمی‌دهد
- به شنیدن اسمش واکنش نشان نمی‌دهد
- افراد آشنا را نمی‌شناسد
- به جایی که شما اشاره می‌کنید نگاه نمی‌کند
- اسباب‌بازی‌ها را از یک دست به دست دیگر منتقل نمی‌کند
تا ۱۲ ماهگی
- نمی خزد (سینه خیز نمی رود)
- با حمایت نمی‌ایستد
- کلمات تکی مثل “مامان” یا “بابا” را نمی‌گوید
- از حرکاتی مانند دست تکان دادن یا سر تکان دادن استفاده نمی‌کند
- به چیزها اشاره نمی کند
- به دنبال چیزهایی که شما پنهان می‌کنید نمی‌گردد
- مهارت‌هایی که قبلاً داشته را از دست می‌دهد
علائم تاخیر رشد تا ۱۸ ماهگی
- برای نشان دادن چیزها به دیگران اشاره نمی‌کند
- راه نمی رود
- نمی داند وسایل آشنا برای چه کاری هستند
- از دیگران تقلید نمی‌کند
- کلمات جدید یاد نمی‌گیرد
- حداقل ۶ کلمه بلد نیست
- وقتی مراقبش می‌رود یا برمی‌گردد متوجه نمی‌شود یا اهمیت نمی‌دهد
- مهارت‌هایی که قبلاً داشته را از دست می‌دهد
تا ۲ سالگی
- از عبارات دو کلمه ای استفاده نمی‌کند (مثل “شیر بنوش”)
- نمی‌داند با وسایل معمولی مثل برس یا چنگال چه کار کند
- از اعمال و کلمات تقلید نمی کند
- دستورات ساده را دنبال نمی کند
- به طور پایدار راه نمی رود
- مهارت‌هایی که قبلاً داشته را از دست می‌دهد
علائم تاخیر رشد تا ۳ سالگی
- زیاد می‌افتد یا با پله‌ها مشکل دارد
- بزاقش زیاد است یا گفتار بسیار نامفهومی دارد
- نمی تواند اسباب بازی های ساده را دستکاری کند
- نمی تواند جمله بندی کند
- دستورات ساده را نمی‌فهمد
- بازی تظاهر یا خیال پردازی نمی کند
- تمایلی به بازی با دیگر کودکان یا اسباب بازی‌ها ندارد
- تماس چشمی برقرار نمی کند
- مهارت‌هایی که قبلاً داشته را از دست می‌دهد
علائم تاخیر رشد تا ۴ سالگی
- نمی‌تواند درجا بپرد
- در خط‌خطی کردن مشکل دارد
- به بازی‌های تعاملی یا تظاهر علاقه‌ای نشان نمی‌دهد
- به دیگر کودکان بی‌اعتناست یا به افراد خارج از خانواده واکنش نشان نمی‌دهد
- در مقابل لباس پوشیدن، خوابیدن و استفاده از حمام مقاومت می کند
- نمی‌تواند یک داستان محبوب را بازگو کند
- دستورات سه بخشی را دنبال نمی کند
- مفهوم “همان” و “متفاوت” را نمی فهمد
- از “من” و “تو” به درستی استفاده نمی‌کند
- صحبت‌های نامفهوم دارد
- مهارت‌هایی که قبلاً داشته را از دست می‌دهد
علائم تاخیر رشد تا ۵ سالگی
- دامنه وسیعی از احساسات را نشان نمی دهد
- رفتارهای افراطی دارد (بسیار ترسو، پرخاشگر، خجالتی یا غمگین)
- به طرز غیرعادی گوشه‌گیر و غیرفعال است
- به راحتی حواسش پرت می‌شود، نمی‌تواند بیش از ۵ دقیقه روی یک فعالیت تمرکز کند
- به افراد پاسخ نمی‌دهد، یا فقط به صورت سطحی پاسخ می‌دهد
- انواع بازی‌ها و فعالیت‌ها را انجام نمی‌دهد
- نمی‌تواند نام و نام خانوادگی خود را بگوید
- از جمع بستن یا گذشته استفاده نمی‌کند
- در مورد فعالیت‌ها یا تجربیات روزانه صحبت نمی کند
- نقاشی نمی کند
- نمی‌تواند دندان‌هایش را مسواک بزند، دست‌هایش را بشوید و خشک کند، یا بدون کمک لباسش را دربیاورد
- مهارت‌هایی که قبلاً داشته را از دست می‌دهد
معنی “تاخیر رشد” چیست؟
پزشکان وقتی یک کودک به نقاط عطف رشد در محدوده زمانی که به طور کلی طبیعی محسوب می‌شود، نمی‌رسد، از این اصطلاح استفاده می‌کنند. این تاخیر ممکن است در یک یا چند حوزه مختلف باشد: مهارت‌های حرکتی بزرگ (مانند نشستن) و مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند گرفتن و دستکاری اشیا)، مهارت‌های ارتباطی و زبانی (شامل درک زبان و صحبت کردن)، مهارت‌های خودیاری (مانند آموزش توالت و لباس پوشیدن) و مهارت‌های اجتماعی (مانند برقراری تماس چشمی و بازی با دیگران).
احتمال تاخیر رشد در کودکان چقدر است؟
مطالعات مختلف گزارش داده‌اند که ۱۰ تا ۱۵ درصد از کودکان زیر ۳ سال تاخیر در رشد دارند، مانند دشواری در یادگیری، ارتباط برقرار کردن، بازی کردن یا انجام فعالیت‌های فیزیکی یا مهارت‌های عملی.
مداخله زودهنگام می‌تواند تفاوت بزرگی برای بسیاری از کودکان با تاخیر در رشد ایجاد کند، اما یک مطالعه نشان داده است که تنها حدود ۳ درصد از کودکان توجه مناسبی دریافت می‌کنند. به همین دلیل مهم است که اگر شک دارید که کودک شما تاخیر رشد دارد، در مورد ش با پزشک صحبت کنید.
برخی از تاخیرها تا زمانی که کودک به مدرسه می‌رود ناپدید می‌شوند، در حالی که مشکلات دیگر تا زمانی دیرتر هم شناسایی نمی‌شوند. حدود ۱۴ درصد از کودکان زیر ۱۷ سال دارای مشکلاتی مانند نقص‌های گفتاری و زبانی، ناتوانی ذهنی، اختلالات یادگیری یا مشکلات عاطفی و رفتاری هستند.
در بین کودکان با تاخیر رشد، حدود ۴۰ درصد بیش از یک مشکل رشد دارند و کمتر از ۲ درصد سه یا بیشتر مشکلات رشد دارند.
چه چیزی می تواند باعث تاخیر رشد کودکان شود ؟
گاهی اوقات تاخیر در رشد دلیل پزشکی دارد، مانند عوارض زایمان زودرس یا یک وضعیت ژنتیکی مانند سندروم داون. یا می‌تواند نتیجه یک بیماری جدی یا حادثه باشد.
تاخیر گفتاری و زبانی ممکن است ناشی از کم شنوایی یا مشکل در حنجره، گلو، حفره بینی یا دهان باشد. مشکلات ارتباطی ممکن است به یک مشکل در سیستم عصبی مرکزی مرتبط باشد.
بیشتر اوقات، هیچ دلیل پزشکی خاصی برای توضیح تاخیر در رشد پیدا نمی شود.
آیا پزشک تاخیر رشد کودک را بررسی می‌کند؟
بله، باید این کار را انجام دهد. آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که نوزادان و کودکان در ویزیت‌ها به صورت غیررسمی برای هرگونه تاخیر احتمالی غربالگری شوند و یک غربالگری ساختاریافته در ۹، ۱۸ و ۲۴ یا ۳۰ ماهگی داشته باشند. همچنین، غربالگری‌ها می‌توانند هر زمانی که والدین یا پزشک نگرانی دارند، انجام شوند.
AAP همچنین توصیه می کند که کودکان در ۱۸ و ۲۴ ماهگی برای اوتیسم غربالگری شوند.
پزشک کودک شما باید از شما در مورد هر گونه نگرانی که دارید، سوال بپرسد. با استفاده از آزمون‌های استاندارد ارزیابی رشد، پزشک به دنبال مهارت‌های حرکتی خاص، مهارت‌های ارتباطی و زبانی و توانایی شناختی خواهد بود.
اگر چیزی نگران‌کننده پیدا کنند، ممکن است آزمایش بیشتری انجام دهند یا شما را به یک متخصص در مسائل رشد ارجاع دهند. کودکتان سپس یک ارزیابی رشد دریافت خواهد کرد، که یک ارزیابی دقیق‌تر از مهارت‌های او است. یا، اگر کودکتان به نظر می‌رسد که تاخیر زبان یا ارتباط دارد، پزشک ممکن است او را به یک آسیب‌شناس گفتار برای ارزیابی ارجاع دهد.
مشکلات بینایی و شنوایی که ممکن است در توسعه در حوزه‌های دیگر تأثیر بگذارد، ممکن است سخت به نظر برسد مگر اینکه شما یک حرفه‌ای باشید. چکاپ‌های چشم و گوش باید بخشی از هر ویزیت کودک باشند، از اولین ویزیت‌های پزشک به عنوان نوزاد شروع شود. اگر پزشک کودک شما مشکوک به مشکلی باشد، ممکن است آزمایشات شنوایی یا بینایی جامع‌تری توصیه کند.
اگر در مورد تاخیر رشد کودک خود بین ویزیت‌های منظم کودک نگرانی دارید تا ویزیت بعدی منتظر نمانید. با پزشک تماس بگیرید و نگرانی خود را توضیح دهید. آن‌ها ممکن است بتوانند به سرعت نگرانی‌های شما را برطرف کنند، یا ممکن است بخواهند فوراً یک ویزیت برای غربالگری رشد ترتیب دهند.
اگر کودکتان توسط پزشک ارزیابی شده است و شما هنوز نگران هستید، از گرفتن نظر دیگر پزشکان دریغ نکنید. (بهتر است پزشک اصلی کودکتان را از ویزیت توسط پزشکان دیگر و یافته‌های آن‌ها مطلع کنید.)
به دنبال یک متخصص در مسائل رشد باشید، یا اگر در مورد تاخیر زبان کودکتان نگران هستید، با یک آسیب‌شناس گفتار مشورت کنید. علاوه بر این، بیشتر جوامع دارای برنامه‌های مداخله زودهنگام هستند که ارزیابی‌ها و غربالگری‌های رشد رایگان به کسانی که واجد شرایط هستند، ارائه می‌دهند.
