ورم ملتحمه یا همان عفونت چشم در کودکان یکی از شایع ترین مشکلات چشمی در نوزادان و خردسالان است که می تواند به دلایل مختلفی مانند باکتری، ویروس یا آلرژی ایجاد شود. این مشکل معمولا با علائمی مانند قرمزی، خارش و ترشح چشم همراه است. شناخت دقیق علت و درمان به موقع آن نقش مهمی در حفظ سلامت بینایی کودک دارد. در این مقاله به طور مفصل در مورد این بیماری در کودکان توضیح خواهیم داد.
ورم ملتحمه در کودکان چیست؟
ورم ملتحمه که در میان والدین با نام عفونت چشم در کودکان نیز شناخته می شود، به التهاب غشاء نازک و شفافی به نام ملتحمه گفته می شود. این غشاء سطح داخلی پلک ها و بخش سفید چشم (صلبیه) را پوشانده است. وقتی این ناحیه ملتهب می شود، چشم کودک به رنگ صورتی یا قرمز در می آید، به همین دلیل این بیماری در زبان عامیانه به “چشم صورتی” هم معروف است.
در کودکان، ورم ملتحمه به طور کلی به دو گروه تقسیم می شود:
- ورم ملتحمه نوزادی
- ورم ملتحمه دوران کودکی
هر کدام از این گروه ها علت ها و روش های درمانی متفاوتی دارند که در ادامه به آن ها می پردازیم.
انواع ورم ملتحمه نوزادی
1- ورم ملتحمه شیمیایی
این نوع نادر از عفونت چشم در نوزادان به دلیل واکنش تحریک کننده به قطره هایی است که بلافاصله پس از تولد در چشم نوزاد چکانده می شود. هدف از این قطره ها، پیشگیری از عفونت های باکتریایی است.
علائم آن شامل:
- قرمزی و التهاب شدید چشم ها
- شروع علائم طی چند ساعت پس از استفاده از قطره
- علائم معمولا طی 2 تا 4 روز بهبود می یابند
در اغلب موارد، این نوع از ورم ملتحمه نیاز به درمان خاصی ندارد.
2- ورم ملتحمه گنوکوکی
این نوع شدید از عفونت چشم نوزادان توسط باکتری ای به نام نیسریا گنوره آ (عامل سوزاک) ایجاد می شود. نوزاد در حین تولد طبیعی می تواند این باکتری را از مادر آلوده دریافت کند.
ویژگی های این نوع شامل:
- قرمزی بسیار شدید چشم ها
- ورم و تورم قابل توجه پلک ها
- ترشح غلیظ و چرکی از چشم
علائم معمولا بین 2 تا 5 روز پس از تولد ظاهر می شوند. برای پیشگیری از این نوع عفونت، اغلب در لحظه تولد از قطره چشمی استفاده می شود. درمان نیز معمولا شامل آنتی بیوتیک های تزریقی (تزریق داخل وریدی) است.
3- ورم ملتحمه ناشی از کلامیدیا (Inclusion Conjunctivitis)
این شایع ترین نوع عفونت باکتریایی در نوزادان است که توسط کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می شود.
علائم شامل:
- قرمزی چشم
- ورم پلک ها
- ترشح چشم
علائم اغلب بین 5 تا 14 روز بعد از تولد نمایان می شوند. درمان شامل مصرف آنتی بیوتیک خوراکی است.
4- عفونت های دیگر باکتریایی
بعد از هفته اول زندگی، سایر باکتری ها نیز می توانند باعث بروز ورم ملتحمه شوند. در این موارد چشم نوزاد معمولا قرمز، متورم و دارای ترشح است.
درمان بسته به نوع باکتری متفاوت است، اما اغلب شامل موارد زیر است:
- قطره یا پماد آنتی بیوتیک
- کمپرس گرم
- رعایت کامل بهداشت هنگام تماس با چشم آلوده
ورم ملتحمه در دوران کودکی
عفونت چشم در کودکان در سنین بالاتر از نوزادی نیز بسیار شایع است. در این حالت، التهاب ملتحمه ممکن است ناشی از عفونت یا آلرژی باشد. به خصوص در فضاهای بسته مانند مهدکودک ها و مدارس، شیوع این بیماری به صورت همه گیر اتفاق می افتد.
علل شایع در این گروه سنی عبارتند از:
- باکتری ها
- ویروس ها (از جمله ویروس هرپس)
- آلرژی ها
اگر عامل بیماری یک عفونت باشد، مهم است بدانیم که این عفونت می تواند:
- از یک چشم به چشم دیگر منتقل شود
- به سایر کودکان نیز سرایت کند
ترشحات چشمی حتی تا 24 تا 48 ساعت پس از شروع درمان نیز قابلیت انتقال دارند.
دلایل بروز ورم ملتحمه در کودکان
دلایل مختلفی می توانند باعث بروز عفونت چشم در کودکان شوند. شایع ترین علت ها شامل:
باکتری ها مانند:
- استافیلوکوک اورئوس
- هموفیلوس آنفلوانزا
- استرپتوکوک پنومونیه
- نیسریا گنوره آ
- کلامیدیا تراکوماتیس
ویروس ها مانند:
- آدنوویروس ها
- ویروس هرپس
دیگر عوامل عبارتند از:
- مواد شیمیایی موجود در قطره های چشمی نوزادان
- واکنش های آلرژیک به گرد و غبار، گرده گیاهان یا حیوانات خانگی
چه کودکانی بیشتر در معرض عفونت چشم هستند؟
اگر کودک شما با یکی از عوامل زیر در تماس بوده، احتمال ابتلا به ورم ملتحمه در کودکان بیشتر است:
- باکتری های یادشده مثل استافیلوکوک و هموفیلوس
- ویروس هایی مثل آدنوویروس یا ویروس هرپس
- مواد شیمیایی موجود در داروهای چشمی
- محرک های آلرژیک محیطی
به ویژه کودکانی که در محیط های پرجمعیت مانند مهدکودک هستند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
علائم عفونت چشم در کودکان چیست؟
علائم این بیماری ممکن است در هر کودک کمی متفاوت باشد، اما علائم عمومی شامل:
- خارش و تحریک چشم
- ورم پلک ها
- قرمزی بخش سفید چشم
- درد خفیف هنگام نگاه کردن به نور
- احساس سوزش در چشم
- چسبندگی پلک ها هنگام بیدار شدن
- ترشح شفاف و رقیق (معمولا در عفونت های ویروسی یا آلرژیک)
- عطسه و آبریزش بینی (نشانه های آلرژی)
- ترشح رشته ای از چشم (در آلرژی ها)
- ترشح غلیظ و سبزرنگ (در عفونت های باکتریایی)
- همزمانی با عفونت گوش (در نوع باکتریایی)
- زخم یا تاول با پوسته روی پلک ها (در عفونت هرپسی)
علائم ممکن است مشابه بیماری های دیگر نیز باشد. بنابراین حتما برای تشخیص دقیق، کودک خود را نزد پزشک ببرید.
تشخیص ورم ملتحمه در کودکان چگونه انجام می شود؟
برای تشخیص عفونت چشم در کودکان، پزشک ابتدا از شما درباره علائم فرزندتان و سابقه سلامت او سوال می پرسد. همچنین ممکن است درباره سوابق بیماری های چشمی یا حساسیتی در خانواده تان اطلاعاتی بخواهد.
در ادامه، چشم کودک با دقت معاینه می شود. در برخی موارد، پزشک نمونه ای از ترشح خارج شده از چشم را برای بررسی های آزمایشگاهی می گیرد تا نوع عفونت (ویروسی، باکتریایی یا آلرژیک) به طور قطعی مشخص شود.
درمان ورم ملتحمه در کودکان چگونه است؟
نوع درمان عفونت چشم در کودکان بسته به علائم، سن کودک، وضعیت کلی سلامت و به ویژه علت بیماری متفاوت خواهد بود. در ادامه، شیوه درمان بر اساس عامل زمینه ای شرح داده شده است:
عفونت باکتریایی
در این حالت، درمان معمولا با استفاده از قطره های چشمی آنتی بیوتیک انجام می شود. در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک پماد چشمی یا آنتی بیوتیک خوراکی نیز تجویز کند.
عفونت ویروسی
در اغلب موارد، ورم ملتحمه ویروسی نیازی به درمان خاصی ندارد و خودبه خود بهبود می یابد. با این حال، برای جلوگیری از بروز عفونت ثانویه باکتریایی، گاهی از قطره آنتی بیوتیک به صورت پیشگیرانه استفاده می شود.
واکنش آلرژیک
در صورت ابتلا به ورم ملتحمه آلرژیک در کودکان، معمولا درمان شامل داروهای ضدحساسیت به شکل خوراکی یا قطره های ضدآلرژی موضعی است. گاهی اوقات نیز داروهای استروئیدی خفیف برای کاهش التهاب تجویز می شود.
عفونت ناشی از ویروس هرپس
در مواردی که عامل بیماری ویروس هرپس باشد، درمان باید حتما تحت نظر چشم پزشک متخصص انجام شود. در این موارد، هم داروهای خوراکی و هم قطره های ضدویروس به صورت همزمان مورد استفاده قرار می گیرند.
این نوع از ورم ملتحمه در کودکان جدی تر از انواع دیگر است و نیاز به پیگیری دقیق دارد.
چگونه از سرایت عفونت چشم در کودکان جلوگیری کنیم؟
اگر علت عفونت چشم کودک شما ویروسی یا باکتریایی باشد، احتمال انتقال آن به چشم دیگر یا حتی دیگران زیاد است. لمس چشم آلوده یا تماس با ترشحات چشمی می تواند باعث گسترش بیماری شود.
نکات پیشگیری از سرایت عبارتند از:
- شستن مرتب دست ها توسط والدین و کودک
- جلوگیری از مالیدن چشم توسط کودک
- استفاده از دستمال تمیز برای پاک کردن ترشحات
- جدا کردن وسایل شخصی کودک مانند حوله یا روبالشی
توجه داشته باشید که ترشحات چشمی حتی 24 تا 48 ساعت بعد از شروع درمان نیز مسری هستند.
عوارض احتمالی ورم ملتحمه در کودکان چیست؟
در بیشتر موارد، عفونت چشم در کودکان بدون عارضه خاصی بهبود می یابد. اما اگر عامل بیماری ویروس هرپس باشد و درمان به موقع انجام نشود، ممکن است منجر به عوارض زیر می شود:
- ایجاد زخم یا اسکار روی قرنیه
- کاهش یا از دست دادن بینایی در موارد شدید
پس اگر کودک شما علائم غیرمعمولی دارد یا با درمان اولیه بهبود نیافته، حتما با متخصص چشم پزشکی مشورت کنید.
نکات کلیدی درباره ورم ملتحمه در کودکان
- ورم ملتحمه التهاب غشاء ملتحمه (پوشش داخلی پلک ها و سطح چشم) است.
- در کودکان، این بیماری به دو گروه نوزادی و دوران کودکی تقسیم می شود.
- علائم شامل قرمزی، تورم، خارش و سوزش چشم است.
- درمان بسته به علت بیماری شامل داروهای خوراکی یا قطره های چشمی می شود.
- بیماری می تواند به سایر افراد منتقل شود، حتی 2 روز پس از شروع درمان.
- رعایت بهداشت دست ها و جلوگیری از تماس مستقیم با چشم ها بسیار مهم است.
توصیه هایی برای مراجعه بهتر به پزشک کودک
برای بهره برداری کامل از ویزیت پزشک، این نکات را در نظر بگیرید:
- پیش از مراجعه، دلیل اصلی ویزیت و انتظارات خود را مشخص کنید.
- سوالاتی که دارید را از قبل یادداشت کنید.
- در جلسه، نام بیماری، داروها، آزمایش ها و دستورات پزشک را یادداشت نمایید.
- دلیل تجویز هر دارو یا آزمایش را بپرسید و از عوارض احتمالی آن مطلع شوید.
- در مورد راه های درمانی جایگزین سوال کنید.
- اگر قرار است آزمایش یا دارویی انجام نشود، بدانید چه پیامدهایی خواهد داشت.
- در صورت تعیین وقت ویزیت بعدی، حتما تاریخ و هدف آن را یادداشت کنید.
- از پزشک بپرسید در صورت بروز علائم جدید یا شرایط اضطراری، چگونه می توانید خارج از ساعات کاری با او تماس بگیرید.
سخنی از نی نی تینی
اگر فرزندتان دچار علائم قرمزی، سوزش یا ترشح از چشم شده، موضوع را ساده نگیرید. عفونت چشم در کودکان، به ویژه اگر ناشی از ویروس هرپس باشد، می تواند با عوارض جدی همراه باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، از گسترش بیماری به سایر اعضای خانواده یا حتی کاهش بینایی کودک جلوگیری می کند. همچنین رعایت بهداشت فردی، استفاده نکردن از حوله یا بالش مشترک و شست وشوی مکرر دست ها، نقش مهمی در کنترل و پیشگیری از انتقال این بیماری دارد.
آیا تاکنون فرزندتان به ورم ملتحمه چشمی مبتلا شده؟ چه تجربه ای از مراجعه به پزشک یا درمان خانگی داشته اید؟ اگر سوالی دارید یا تجربه ای مفید برای دیگر والدین، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. گفت وگو با دیگر والدین می تواند راهی مؤثر برای یافتن راه حل های کاربردی باشد.
