عفونت ادراری یکی از شایع ترین عفونت ها در بدن انسان است که می تواند هر بخشی از دستگاه ادراری را درگیر کند. این عفونت بیشتر به وسیله باکتری ها، به ویژه باکتری «اشرشیا کلی» (E. coli)، ایجاد می شود که معمولا در روده بزرگ زندگی می کند. وقتی این باکتری ها وارد مجرای ادرار شوند، ممکن است منجر به بروز علائم ناراحت کننده ای شوند مانند تکرر ادرار، سوزش هنگام ادرار و درد در ناحیه پهلو یا کمر.
در اغلب موارد، آنتی بیوتیک ها می توانند عفونت ادراری را به خوبی درمان کنند، اما آگاهی از علائم و دلایل آن، در پیشگیری و تشخیص به موقع نقش بسیار مهمی دارد.
علائم عفونت ادراری چیست؟
بیشترین علائم عفونت ادراری مربوط به مشکلات هنگام ادرار کردن است. با این حال، در برخی افراد ممکن است علائم عمومی تری هم دیده شود، مشابه آنچه در سرماخوردگی یا آنفولانزا تجربه می کنیم. برخی از علائم شایع عبارت اند از:
- سوزش یا درد هنگام ادرار
- بوی بد یا تیرگی ادرار
- نیاز مکرر به رفتن به دستشویی حتی در صورت خالی بودن مثانه
- فشار یا درد در پایین شکم یا ناحیه لگن
- درد در ناحیه پهلو یا کمر
- بی اختیاری ادرار یا نشت غیرارادی
- وجود خون در ادرار
- احساس خستگی شدید
- تب، لرز، حالت تهوع یا استفراغ
- در مواردی نادر، سردرگمی یا تغییرات ذهنی (به ویژه در سالمندان)
اگر شما هم چنین علائمی را دارید، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و آزمایش ادرار انجام دهید تا تشخیص دقیق تری داده شود.
دستگاه ادراری چیست و چگونه کار می کند؟
برای درک بهتر عفونت ادراری، بهتر است ابتدا با ساختار دستگاه ادراری آشنا شوید. دستگاه ادراری مسئول ساخت، ذخیره و دفع ادرار است و از بخش های زیر تشکیل شده است:
کلیه ها
دو اندام لوبیایی شکل هستند که در دو طرف ستون فقرات، کمی بالاتر از کمر قرار دارند. کلیه ها وظیفه دارند مواد زائد و آب اضافی را از خون فیلتر کنند و ادرار بسازند. مواد زائدی مانند اوره و کراتینین از جمله ترکیباتی هستند که از طریق کلیه ها دفع می شوند.
حالب ها
لوله هایی باریک هستند که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند.
مثانه
عضوی شبیه بادکنک است که وظیفه نگهداری ادرار را بر عهده دارد تا زمانی که شما احساس دفع داشته باشید.
مجرای ادرار
لوله ای است که ادرار را از مثانه به بیرون از بدن هدایت می کند.
در حالت طبیعی، ادرار باید بدون آلودگی از بدن خارج شود، اما در برخی شرایط باکتری ها می توانند وارد این مسیر شده و باعث عفونت شوند.
عفونت ادراری چقدر رایج است؟
عفونت ادراری بسیار شایع است، به ویژه در میان خانم ها. تقریبا نیمی از زنان در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار عفونت ادراری می شوند. مردان هم ممکن است به این مشکل دچار شوند، اما میزان شیوع آن در میان آن ها کمتر است. در مورد کودکان نیز، بین 1 تا 2 درصد آن ها ممکن است به عفونت ادراری مبتلا شوند.
طبق آمار مراکز درمانی، سالانه بین 8 تا 10 میلیون نفر در سراسر جهان برای درمان عفونت ادراری به پزشک مراجعه می کنند، که نشان می دهد این مشکل تا چه اندازه جدی و فراگیر است.
دلایل ایجاد عفونت ادراری چیست؟
اصلی ترین دلیل عفونت ادراری، ورود باکتری ها از طریق مجرای ادرار به دستگاه ادراری است. باکتری ها از بیرون وارد بدن می شوند، اغلب از طریق مقعد به سمت مجرای ادرار حرکت کرده و مثانه را آلوده می کنند. اگر درمان نشوند، ممکن است از طریق حالب به کلیه ها برسند و عفونت را گسترده تر کنند.
چرا باکتری ای.کولای شایع ترین عامل عفونت ادراری است؟
این باکتری به طور طبیعی در روده بزرگ انسان زندگی می کند، اما وقتی به مجرای ادرار وارد شود، می تواند منجر به عفونت شود. بیش از 90 درصد موارد عفونت مثانه ناشی از ای.کولای است.
چه کسانی بیشتر در معرض عفونت ادراری هستند؟
هر کسی ممکن است دچار عفونت ادراری شود، اما خانم ها بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند. علت آن کوتاه بودن مجرای ادرار در زنان و نزدیکی آن به مقعد است که ورود باکتری ها را آسان تر می کند. سایر عوامل خطر عبارتند از:
- رابطه جنسی محافظت نشده
- استفاده از وسایل بهداشتی ناسالم
- عدم رعایت بهداشت در دوران قاعدگی
- بارداری
- ابتلا به دیابت
- استفاده طولانی مدت از سوند ادراری
آیا ممکن است عفونت ادراری از طریق انگشتان منتقل شود؟
بله، این امکان وجود دارد. پوست دست ها در تماس با سطوح آلوده ممکن است باکتری ها را جمع کند. اگر دست ها پیش از استفاده از سرویس بهداشتی یا تماس جنسی شسته نشوند، باکتری ها می توانند به آسانی وارد مجرای ادرار شوند.
برای پیشگیری، بهتر است:
- پیش و پس از استفاده از سرویس بهداشتی دست ها را به خوبی بشویید.
- قبل و بعد از نزدیکی جنسی بهداشت را رعایت کنید.
- در صورت استفاده از دست برای تحریک جنسی یا ماساژ، دستان خود را ضدعفونی کنید.
تشخیص و آزمایش های عفونت ادراری
چگونه بفهمیم که عفونت ادراری داریم؟
اگر دچار علائمی شبیه به عفونت ادراری شدید، حتما با یک متخصص سلامت مشورت کنید. پزشک ابتدا درباره علائم تان از شما سؤال می پرسد، سابقه پزشکی تان را بررسی می کند و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین ممکن است برای تأیید تشخیص، انجام آزمایش هایی را توصیه کند.
چه آزمایش هایی برای تشخیص عفونت ادراری انجام می شود؟
برای تشخیص عفونت ادراری، پزشک ممکن است آزمایش های زیر را تجویز کند:
- آزمایش ادرار (Urinalysis): در این آزمایش، شما باید در یک ظرف مخصوص ادرار کنید. نمونه ادرار به آزمایشگاه فرستاده می شود و تکنسین های آزمایشگاه آن را از نظر وجود نشانه های عفونت بررسی می کنند؛ مانند وجود نیترات، آنزیم لوکوسیت استراز (leukocyte esterase) و گلبول های سفید.
- کشت ادرار (Urine culture): در این آزمایش نیز ادرار در ظرف مخصوص جمع آوری می شود و تکنسین ها سعی می کنند باکتری های موجود در نمونه را رشد داده و شناسایی کنند. این کار کمک می کند تا پزشک دقیقا بداند کدام باکتری باعث عفونت شده و بتواند بهترین دارو را برای درمان تجویز کند.
اگر عفونت به درمان پاسخ ندهد، پزشک ممکن است آزمایش های تصویربرداری تجویز کند تا از وجود بیماری یا آسیب در دستگاه ادراری مطلع شود، از جمله:
- سونوگرافی (Ultrasound): روشی بدون درد برای مشاهده اندام های داخلی بدن است. نیازی به آمادگی خاصی ندارد و با استفاده از امواج صوتی تصویری از داخل بدن ایجاد می شود.
- سی تی اسکن (CT scan): نوعی تصویربرداری دقیق تر است که مانند برش های مقطعی از بدن، تصاویر سه بعدی ایجاد می کند. این روش برای بررسی دقیق تر ساختار اندام ها نسبت به اشعه ایکس معمولی مناسب تر است.
- سیستوسکوپی (Cystoscopy): در این روش از ابزاری نازک به نام سیستوسکوپ استفاده می شود که دارای لنز و نور است. پزشک آن را از طریق مجرای ادرار وارد می کند تا داخل مثانه را بررسی کند.
اگر شما به طور مکرر دچار عفونت ادراری می شوید، پزشک ممکن است آزمایش هایی را برای بررسی مشکلات زمینه ای مانند دیابت یا ناهنجاری های ساختاری دستگاه ادراری انجام دهد.
درمان و مدیریت عفونت ادراری
بهترین کار هنگام ابتلا به عفونت ادراری چیست؟
بهترین کاری که می توانید انجام دهید، مراجعه به پزشک است. درمان عفونت ادراری معمولا نیاز به آنتی بیوتیک دارد. پزشک، نوعی آنتی بیوتیک را انتخاب می کند که مؤثرترین عملکرد را علیه باکتری عامل عفونت داشته باشد.
بعد از دریافت نسخه، بسیار مهم است که دارو را دقیقا طبق دستور مصرف کنید. حتی اگر علائم تان از بین رفت و احساس بهبودی کردید، باید تمام دوزهای آنتی بیوتیک را مصرف کنید. در غیر این صورت، عفونت ممکن است بازگردد و سخت تر درمان شود.
اگر زیاد دچار عفونت ادراری می شوید، پزشک ممکن است توصیه کند که یکی از گزینه های زیر را انجام دهید:
- مصرف آنتی بیوتیک به صورت روزانه
- مصرف آنتی بیوتیک یک روز در میان
- مصرف آنتی بیوتیک بعد از هر بار رابطه جنسی
- شروع آنتی بیوتیک در اولین نشانه های عفونت
در صورتی که سابقه عفونت های مکرر دارید، حتما با پزشک درباره بهترین گزینه درمانی صحبت کنید.
چه آنتی بیوتیک هایی برای درمان عفونت ادراری تجویز می شود؟
پزشکان معمولا از داروهای زیر برای درمان UTI استفاده می کنند:
- نیتروفورانتوئین (Nitrofurantoin)
- سولفونامیدها (مانند تری متوپریم/سولفامتوکسازول)
- آموکسی سیلین (Amoxicillin)
- سفالوسپورین ها (مانند سفالکسین)
- داکسی سایکلین (Doxycycline)
- فوسفومایسین (Fosfomycin)
- کینولون ها (مانند سیپروفلوکساسین یا لووفلوکساسین)
در مواردی که عفونت ها مکرر هستند، پزشک ممکن است دوز پایین تری از آنتی بیوتیک را برای مدت کوتاهی تجویز کند. البته به دلیل اینکه بدن می تواند در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم شود یا احتمال ابتلا به عفونت های دیگر مانند کولیت ناشی از C. diff وجود دارد، پزشکان معمولا این رویکرد را با احتیاط و در موارد خاص به کار می برند.
آیا بدن ما به آنتی بیوتیک مقاوم می شود؟
در واقع این باکتری ها هستند که در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم می شوند، نه بدن ما. هر بار که از آنتی بیوتیک برای درمان عفونت استفاده می شود، باکتری ها ممکن است خود را با آن تطبیق دهند و درمان سخت تر شود. به همین دلیل، اگر عفونت های ادراری مکرر دارید، پزشک ممکن است درمان های جایگزین را پیشنهاد دهد، مانند:
- منتظر ماندن: در برخی موارد، پزشک ممکن است رویکرد «صبر و مشاهده» را توصیه کند، به ویژه اگر علائم خفیف باشند. در این مدت باید آب زیادی بنوشید تا باکتری ها از دستگاه ادراری خارج شوند.
- درمان وریدی (IV): اگر عفونت به کلیه ها گسترش پیدا کرده باشد یا به آنتی بیوتیک های خوراکی پاسخ ندهد، ممکن است نیاز باشد در بیمارستان دارو از طریق رگ (وریدی) تزریق شود. بعد از ترخیص، احتمال دارد دوره ای از آنتی بیوتیک خوراکی ادامه یابد.
آیا آب زغال اخته (کرنبری) از بروز UTI پیشگیری می کند؟
آب کرنبری که در فروشگاه ها به فروش می رسد، معمولا نمی تواند مانع از عفونت ادراری شود. اما مکمل های حاوی عصاره کرنبری (به صورت قرص یا کپسول) ممکن است احتمال ابتلا به UTI را کاهش دهند.
همچنین، دارویی به نام مِتنامین هیپورات (methenamine hippurate) وجود دارد که یک گزینه غیردارویی برای پیشگیری از عفونت ادراری در افراد دارای سابقه مکرر است.
آیا عفونت ادراری می تواند خودبه خود از بین برود؟
برخی از عفونت های ادراری خفیف ممکن است خودبه خود بهبود پیدا کنند، اما اکثر آن ها نیاز به آنتی بیوتیک دارند. اگر همراه با UTI دچار علائم زیر باشید، مصرف آنتی بیوتیک الزامی است:
- تب
- لرز
- حالت تهوع یا استفراغ
بعد از شروع درمان، چقدر طول می کشد تا بهتر شوم؟
بیشتر افراد در عرض چند روز پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک احساس بهبودی می کنند.
زندگی با عفونت ادراری
چه زمانی باید برای عفونت ادراری به پزشک مراجعه کنم؟
اگر علائم عفونت ادراری دارید، با یک ارائه دهنده خدمات درمانی تماس بگیرید. همچنین اگر قبلا برای شما تشخیص عفونت ادراری داده شده و علائم تان بدتر شده است، دوباره با پزشک تماس بگیرید. ممکن است نیاز به درمان متفاوتی داشته باشید.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنم؟
اگر عفونت ادراری دارید و علائم زیر را تجربه می کنید، به اورژانس مراجعه کنید:
- تب
- درد در ناحیه کمر
- استفراغ
چه سوالاتی باید از پزشک خود بپرسم؟
هنگام مراجعه به پزشک، پرسیدن سوالات زیر می تواند به شما کمک کند تا درمان بهتری دریافت کنید:
- از کجا می دانید که من عفونت ادراری دارم؟
- اگر عفونت ادراری ندارم، پس مشکل من چیست؟
- چه نوع باکتری باعث ایجاد عفونت ادراری من شده اند؟
- برای درمان این عفونت، چه آنتی بیوتیکی تجویز می کنید؟
- آیا هنگام مصرف این آنتی بیوتیک، باید نکات خاصی را رعایت کنم؟
- چقدر طول می کشد تا احساس بهتری داشته باشم؟
- آیا لازم است بعدا برای پیگیری دوباره مراجعه کنم؟
- برای کاهش علائم در خانه، چه کارهایی می توانم انجام دهم؟
سخنی از نی نی تینی
عفونت ادراری زمانی اتفاق می افتد که بخش هایی از سیستم ادراری دچار عفونت شوند. شاید اگر دچار علائمی مثل بی اختیاری ادرار یا مشکلات تناسلی شوید، احساس خجالت کنید، اما نگران نباشید شما کار اشتباهی نکرده اید. پزشک می تواند با تجویز آنتی بیوتیک، این عفونت را درمان کند و علائم تان طی چند روز بهبود پیدا خواهند کرد.
شما چه تجربه ای از ابتلا به عفونت ادراری داشته اید؟ چه راهکارهایی برای پیشگیری موثر می شناسید؟ نظرات و سوالات خود را در بخش دیدگاه ها با ما و دیگران به اشتراک بگذارید تا بتوانیم بهتر یکدیگر را راهنمایی کنیم.
حتما داروها را طبق دستور پزشک و تا پایان دوره درمان مصرف کنید تا عفونت به طور کامل برطرف شود.
