عطسه کردن واکنشی غیرارادی است که طی آن هوای فشرده از ریه ها با سرعت زیاد از طریق بینی و دهان خارج می شود. این عمل معمولا زمانی رخ می دهد که چیزهایی مانند گردوغبار، گرده گل یا ویروس ها باعث تحریک غشای مخاطی بینی و گلو شوند. گاهی این عارضه ممکن است ناگهانی و حتی نگران کننده به نظر برسد، اما در بیشتر مواقع، نشانه بیماری جدی نیست.
عطسه چیست؟
این عمل در واقع یک واکنش فیزیولوژیکی طبیعی است که طی آن بدن تلاش می کند تا ذرات تحریک کننده مانند گردوخاک، دود یا آلودگی را از راه های تنفسی بیرون کند. این واکنش کاملا غیرارادی است و برخلاف سرفه، شما نمی توانید جلوی وقوع آن را بگیرید. در واقع، حبس کردن آن می تواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است به پرده گوش، رگ های خونی چشم یا حتی سینوس ها آسیب برساند.
در زمان عطسه، عضلات قفسه سینه و دیافراگم به صورت هم زمان منقبض می شوند تا هوا با فشار از بینی و دهان خارج شود. این مکانیسم به بدن کمک می کند تا از عوامل تحریک کننده و آلرژی زا خلاص شود.
هرچند آنجام آن ممکن است در موقعیت های اجتماعی کمی ناخوشایند باشد، اما اغلب نشانه سلامت عملکرد دفاعی بدن است و نگران کننده نیست.
دلایل احتمالی عطسه کردن
دلایل گوناگونی ممکن است باعث شوند، از جمله:
- آلرژی ها مانند حساسیت به گردوغبار، کپک، موی حیوانات یا تب یونجه.
- عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا.
- استفاده از اسپری های بینی که حاوی داروهای خاص (مثل کورتون ها) هستند.
- ترک ناگهانی مواد مخدر یا برخی داروها.
- مصرف غذاهای تند یا ادویه دار.
جالب است بدانید حتی استرس یا احساسات شدید نیز می توانند باعث این عارضه شوند. هنگام استرس، بدن هورمون ها و مواد شیمیایی مختلفی از جمله هیستامین ترشح می کند. افزایش سطح هیستامین می تواند باعث بروز عطسه، خارش چشم یا کهیر شود.
بیماری هایی که از طریق عطسه منتقل می شوند
در هنگام اینجام این عمل، حدود چهل هزار قطره ریز از دهان و بینی به هوا پخش می شوند که ممکن است حاوی ویروس یا باکتری باشند. این ذرات می توانند روی سطوح اطراف بنشینند یا در هوا معلق بمانند و در صورتی که فرد دیگری آن ها را تنفس کند یا با دست لمس کرده و سپس به دهان یا بینی بزند، احتمال ابتلا به عفونت وجود دارد.
از جمله بیماری هایی که بیشتر از طریق این عارضه منتشر می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرماخوردگی
- آنفلوآنزا
- گلودرد استرپتوکوکی
- ویروس RSV (ویروس تنفسی سین سیشیال)
- ذات الریه (پنومونی)
- مننژوکوکال (عفونت مننژیت) – کمتر شایع
بنابراین رعایت بهداشت فردی، پوشاندن دهان و بینی هنگام ایجام این عمل و شستن دست ها از مهم ترین راه های پیشگیری از انتشار این بیماری ها هستند.
درمان عطسه توسط پزشک چگونه انجام می شود؟
از آنجایی که این عارضه خود علامت یک مشکل زمینه ای است، پزشک ابتدا علت اصلی آن را بررسی می کند. برای مثال:
- اگر این مورد بر اثر عفونت باکتریایی باشد، احتمالا آنتی بیوتیک تجویز می شود.
- اگر علت آن آلرژی باشد، پزشک معمولا تست آلرژی انجام می دهد تا عامل حساسیت مشخص شود و سپس درمان مناسب (مثل داروهای آنتی هیستامین یا اسپری های بینی) را پیشنهاد می کند.
روش های خانگی برای کاهش عطسه
اگر فکر می کنید این عارضه ناشی از آلرژی است، می توانید در خانه اقداماتی انجام دهید تا علائم کمتر شوند:
- از فیلترهای هوا در کولر یا بخاری استفاده کنید و آن ها را مرتب تعویض کنید.
- حیوان خانگی خود را به گونه ای انتخاب کنید که موجب تحریک آلرژی شما نشود.
- از تصفیه کننده هوا برای کاهش گردوغبار و ذرات آلرژی زا در محیط استفاده کنید.
- خانه را مرتب گردگیری کنید و ملحفه ها را با آب گرم بشویید.
چگونه خودمان را وادار به عطسه کنیم؟
حتما برایتان پیش آمده که احساس عطسه دارید اما هر چه تلاش می کنید، نمی توانید. در چنین مواقعی، می توانید با تحریک عصب سه قلو (عصب تری ژمینال) که مسئول احساسات در صورت و حرکات دهان است، آن را تحریک کنید.
روش های ساده برای تحریک عبارت اند از:
- حرکت دادن آرام یک دستمال کاغذی یا گوش پاک کن در داخل سوراخ بینی.
- بو کردن فلفل سیاه.
- مالش سقف دهان با زبان.
- ماساژ دادن پل بینی.
- کندن یکی از موهای بینی یا ابرو (تحریک فیزیکی خفیف باعث انجام آن می شود).
جالب است بدانید حدود یک سوم از افراد با نگاه کردن به نور شدید یا خورشید عطسه می کنند. این واکنش ارثی به نام عطسه نوری (Photic Sneezing) شناخته می شود. علت دقیق آن هنوز مشخص نیست، اما پژوهشگران معتقدند نور شدید ممکن است عصب بینایی را تحریک کند و به طور غیرمستقیم باعث تحریک عصب تری ژمینال شود، در نتیجه این عارضه رخ می دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر عطسه کردن تنها علامتی است که دارید، معمولا جای نگرانی نیست و نیازی به مراجعه فوری به پزشک وجود ندارد. اما اگر علاوه بر آن، علائم دیگری نیز ظاهر شوند، بهتر است نوبت ویزیت پزشکی تنظیم کنید. علائمی مانند:
این نشانه ها ممکن است بیانگر آلرژی شدید یا نوعی عفونت ویروسی یا باکتریایی باشند که باید به موقع بررسی و درمان شوند.
آیا هنگام عطسه قلب برای لحظه ای متوقف می شود؟
خیر، این یک تصور اشتباه است. در واقع، هنگام انجام این عمل ممکن است به دلیل تغییر فشار در قفسه سینه، ضربان قلب برای لحظه ای کند یا تند شود، اما هیچ وقت متوقف نمی شود. این تغییر گذرا طبیعی است و خطری ندارد.
چرا من زیاد عطسه می کنم؟
اگر بیش از حد معمول عطسه می کنید و علت آن را نمی دانید، ممکن است به یکی از مواد جدید در محیط زندگی خود حساسیت پیدا کرده باشید؛ مثلا شوینده جدید، گردوغبار، گل و گیاه تازه یا حتی تغییر فصل. اگر این عارضه طولانی یا مکرر باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تست آلرژی انجام دهد و علت دقیق مشخص شود.
آیا عطسه زیاد نوزادان خطرناک است؟
عطسه مکرر در نوزادان کاملا طبیعی است. نوزادان با انجام آن، راه های تنفسی کوچک خود را از گردوغبار یا شیر خشک تمیز می کنند.
اما اگر همراه با آن، علائمی مانند موارد زیر مشاهده شد، باید به پزشک مراجعه کنید:
- تب
- سرفه
- گرفتگی بینی
- تغییر در خواب یا تغذیه
در غیر این صورت، عطسه زیاد در نوزادان نشانه بیماری نیست.
خدمات پزشکی و مراقبت
پزشکان عمومی و متخصصان مراقبت های اولیه در کلینیک ها و مراکز درمانی معتبر می توانند مراقبت های جامع و مادام العمر ارائه دهند. از عفونت های سینوسی و آلرژی ها گرفته تا فشار خون و معاینات پیشگیرانه، مراجعه منظم به پزشک بهترین راه برای حفظ سلامت و پیشگیری از مشکلات آینده است.
سخنی از نی نی تینی
عطسه کردن ممکن است گاهی آزاردهنده یا حتی خجالت آور باشد، اما بخش طبیعی از زندگی انسان است. این عارضه نشانه بسیاری از شرایط از آلرژی تا عفونت هاست، اما در بیشتر موارد فقط نشان می دهد بدن در حال محافظت از خود است.
اگر عطسه ها باعث اختلال در کیفیت زندگی شما می شوند یا با تب، گرفتگی بینی یا گلودرد همراه هستند، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق مشخص شود.
آیا شما هم گاهی بی دلیل عطسه می کنید؟ تجربه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید تا دیگران نیز از راهکارهای شما برای کنترل عطسه بهره مند شوند.
