صرع غایب در کودکان

صرع غایب در کودکان، یکی از انواع خاص و اغلب نادیده گرفته شده ی تشنج است که معمولا بدون هیچ هشدار قبلی بروز می کند و فقط چند ثانیه طول می کشد. این نوع تشنج بیشتر در دوران کودکی دیده می شود، اما بزرگسالان نیز ممکن است دچار آن شوند. چون ظاهر این نوع تشنج بسیار شبیه به خیال پردازی یا عدم تمرکز است، اغلب با بی توجهی اشتباه گرفته می شود. درمان این وضعیت معمولا با داروهای ضدتشنج انجام می شود. در این مقاله در مورد این بیماری کامل توضیح خواهیم داد.

صرع غایب چیست؟

تشنج غایب در کودکان که پیش تر با نام تشنج پتی مال شناخته می شد، نوعی تشنج کوتاه مدت است که باعث می شود کودک برای چند لحظه به نقطه ای خیره شود و ارتباطش با محیط اطراف قطع شود. این تشنج ها به طور ناگهانی آغاز شده و معمولا بین 3 تا 15 ثانیه طول می کشند.

کودک ممکن است وسط انجام کاری مثل صحبت با دیگران یا گوش دادن به معلم، ناگهان متوقف شود و بدون اینکه متوجه چیزی شود، بعد از چند لحظه دوباره به همان فعالیت ادامه دهد. این تغییر رفتار به قدری سریع و بی سروصداست که ممکن است برای دیگران مثل یک «حواس پرتی» یا «در رویا فرو رفتن» به نظر برسد، در حالی که در حقیقت، مغز کودک دچار یک حمله خفیف شده است.

تشنج غایب در کودکان جزو تشنج های عمومی شده محسوب می شود و به دو نوع کلی تیپیک (معمولی) و آتیپیک (غیرمعمول) تقسیم می شود. پزشک متخصص مغز و اعصاب می تواند با بررسی دقیق و تجویز داروی مناسب، به والدین کمک کند تا این وضعیت را کنترل کنند.

صرع غایب در کودکان چقدر شایع است؟

تشنج غایب در کودکان از هر 100 هزار کودک زیر 15 سال، حدود 6 تا 8 نفر را درگیر می کند. البته این عدد ممکن است بسته به موقعیت جغرافیایی، عوامل ژنتیکی و وضعیت سلامت عمومی افراد کمی متفاوت باشد. در بزرگسالان این نوع تشنج نسبتا کمتر دیده می شود.

علائم تشنج غایب در کودکان چیست؟

علائم این نوع تشنج ممکن است در نگاه اول بی اهمیت به نظر برسند اما آگاهی از آن ها برای تشخیص به موقع بسیار مهم است. این علائم عبارتند از:

• نگاه خیره و ناگهانی به یک نقطه (اصطلاحا «خیره شدن بی دلیل»)
• قطع کامل ارتباط با محیط اطراف در طول حمله
• توقف ناگهانی در انجام فعالیت (مانند حرف زدن یا راه رفتن)
• حرکات غیرارادی مانند پلک زدن، تکان دادن سر یا حرکت خودکار دست ها یا لب ها (مثل لیس زدن یا مکیدن لب)

کودک پس از تشنج چه احساسی دارد؟

• معمولا کودک بلافاصله بعد از تشنج، به همان کاری که انجام می داد ادامه می دهد.
• ممکن است احساس کند چیزی را از دست داده یا گیج شده است.
• در برخی موارد، حتی خودش متوجه وقوع تشنج نمی شود و احساس طبیعی و هوشیار بودن دارد.

این علائم ممکن است چندین بار در روز یا فقط گاهی اوقات طی هفته ها یا ماه ها اتفاق بیفتند. گاهی والدین تا مدت ها تصور می کنند کودک صرفا «خیال پرداز» یا «کندذهن» است، در حالی که پای یک اختلال عصبی در میان است.

آیا کودک هنگام تشنج غایب هوشیار است؟

خیر. کودک در طول این نوع تشنج، هیچ آگاهی ای از محیط اطراف ندارد. چون مدت این تشنج ها بسیار کوتاه است، ممکن است توجه دیگران را جلب نکند و بعد از پایان حمله، کودک خیلی سریع به حالت عادی بازگردد.

در مواردی که چند حمله پشت سرهم رخ دهند، کودک ممکن است سردرگم به نظر برسد یا بخشی از حرف ها و اتفاقات اطراف را از دست بدهد. این موضوع در کلاس درس یا محیط های آموزشی می تواند باعث جا ماندن از آموزش و کاهش اعتمادبه نفس کودک شود.

طول مدت تشنج غایب در کودکان چقدر است؟

به طور معمول، تشنج های غایب تیپیک بین 3 تا 15 ثانیه طول می کشند. نوع آتیپیک ممکن است زمان بیشتری ادامه پیدا کند. با این حال، حتی همین چند ثانیه کوتاه می تواند تأثیر بزرگی بر یادگیری و ایمنی کودک بگذارد.

علت تشنج غایب در کودکان چیست؟

تشنج غایب زمانی رخ می دهد که فعالیت الکتریکی در مغز کودک به طور ناگهانی و غیرعادی افزایش می یابد. به عبارت دیگر، نورون های مغز فرمان های اشتباهی صادر کرده و سیگنال های بیش از حد به نواحی مختلف مغز می فرستند.

بر اساس پژوهش های علمی، احتمالا ژنتیک نقش مهمی در بروز این تشنج ها دارد. بررسی ها برای شناسایی ژن های دقیق مرتبط با این اختلال همچنان در حال انجام است.

عوامل محرک تشنج غایب در کودکان کدام اند؟

برخی عوامل محیطی می توانند باعث تحریک این نوع تشنج شوند که به آن ها «محرک» گفته می شود. از جمله:

• نورهای شدید و چشمک زن (مانند صفحه تلویزیون یا موبایل در تاریکی)
• تنفس سریع و عمیق (مثل هنگام گریه یا اضطراب شدید)

والدین باید این عوامل را شناسایی کنند و در صورت امکان آن ها را کاهش دهند تا دفعات تشنج کم تر شود.

چه عواملی خطر ابتلا به صرع غایب در کودکان را افزایش می دهند؟

موارد زیر می توانند احتمال بروز صرع غایب در کودک را بیشتر کنند:

• داشتن انواع دیگر تشنج مثل تشنج بزرگ (گرند مال)، میوکلونیک یا آتونیک
• مصرف برخی داروهای ضدتشنج مانند فنی توئین، کاربامازپین یا گاباپنتین که ممکن است برای انواع خاصی از تشنج مناسب نباشند

پزشک با بررسی کامل سابقه پزشکی و نوع تشنج ها، داروی مناسب را تجویز می کند.

آیا صرع غایب در کودکان خطرناک است؟

در اغلب موارد، صرع غایب خطر جانی ندارد. چون بدون افتادن یا حرکات شدید عضلانی اتفاق می افتد، معمولا کودک آسیب فیزیکی نمی بیند. مثلا اگر کودک ایستاده باشد، به جای افتادن، فقط چند ثانیه در همان حالت متوقف می شود.

چه عوارضی ممکن است در پی داشته باشد؟

اگر تشنج غایب در کودکان درمان نشوند یا به دفعات زیاد رخ دهند، ممکن است کودک دچار مشکلات زیر شود:

• کاهش تمرکز
• مشکل در دنبال کردن دستورالعمل ها
• افت تحصیلی و چالش های آموزشی
• حوادث ناخواسته (مثلا هنگام عبور از خیابان)

برخی فعالیت ها که نیاز به تمرکز کامل دارند مانند رانندگی، دوچرخه سواری، شنا یا کوهنوردی برای این کودکان خطرناک است، مگر اینکه داروهای مؤثر مصرف کنند و پزشک شرایط را ایمن بداند.

تشخیص و آزمایش های صرع غایب در کودکان

چگونه صرع غایب در کودکان تشخیص داده می شود؟

تشخیص تشنج غایب در کودکان نیازمند بررسی های دقیق بالینی و انجام آزمایش های خاصی است. پزشک ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و درباره علائم کودک از والدین سؤال می کند. ثبت دقیق نشانه ها و اطلاع از اینکه کودک قبل، حین و بعد از حمله چه کاری انجام می داده، به تشخیص بهتر کمک می کند.

اگر تشنج ها در مدرسه یا محیط آموزشی رخ دهند، بهتر است با معلم یا کسی که زمان زیادی را با کودک می گذراند صحبت کنید تا متوجه شوید آیا رفتارهای غیرطبیعی مشاهده کرده اند یا خیر.

چه آزمایش هایی برای تشخیص صرع غایب در کودکان انجام می شود؟

1- آزمایش تنفس سریع (هایپِروِنتیلاسیون):

پزشک از کودک می خواهد برای دو دقیقه پشت سر هم روی یک کاغذ یا فرفره فوت کند. این کار ممکن است باعث تحریک تشنج شود و تشخیص را آسان تر کند.

2- نوار مغزی (EEG):

در این آزمایش، حسگرهایی روی پوست سر کودک قرار می گیرند تا فعالیت الکتریکی مغز را ثبت کنند. صرع غایب با الگوی خاصی از امواج مغزی قابل تشخیص است که در این تست نمایان می شود.

3- تصویربرداری مغزی با MRI یا سی تی اسکن:

این روش ها برای بررسی ساختار مغز انجام می شوند تا مشخص شود آیا اختلال یا ناهنجاری فیزیکی باعث بروز تشنج شده یا خیر.

4- آزمایش خون و ادرار:

این آزمایش ها به بررسی بیماری های زمینه ای یا اختلالات متابولیک احتمالی کمک می کنند.

بسیاری از اطرافیان کودک ممکن است تشنج غایب را با خیال پردازی یا بی توجهی اشتباه بگیرند. این موضوع می تواند باعث تأخیر در تشخیص و درمان مناسب شود.

تشنج غایب آتیپیک چیست؟

صرع غایب در کودکان به دو نوع تیپیک (معمولی) و آتیپیک (غیرمعمول) تقسیم می شود:

• تشنج تیپیک: تنها باعث خیره شدن و عدم آگاهی از محیط می شود.
• تشنج آتیپیک: علاوه بر خیره شدن، حرکات فیزیکی مثل پلک زدن، تکان دادن بازوها یا رفتارهای غیرارادی دیگر نیز دارد و معمولا مدت بیشتری طول می کشد. این نوع اغلب در کودکانی دیده می شود که دچار صرع شدید یا ناتوانی یادگیری هستند و معمولا همراه با سایر انواع تشنج بروز می کند.

درمان و مدیریت صرع غایب در کودکان

درمان تشنج غایب در کودکان چگونه انجام می شود؟

داروهای ضدتشنج درمان اصلی این نوع تشنج هستند. پزشک بر اساس علائم و شرایط کودک، دارویی مناسب تجویز می کند. در برخی موارد که کودک به دارو پاسخ نمی دهد، رژیم غذایی کتوژنیک پیشنهاد می شود؛ یعنی رژیمی با چربی بالا و کربوهیدرات پایین. هرچند شواهد علمی قطعی برای اثرگذاری این رژیم در درمان صرع غایب وجود ندارد، اما برخی بیماران بهبودی را تجربه کرده اند.

اگر داروها و تغییر سبک زندگی مؤثر نباشند، پزشک ممکن است عمل جراحی را به عنوان گزینه نهایی بررسی کند.

داروهای مناسب برای صرع غایب در کودکان

برخی از داروهایی که ممکن است برای کنترل این نوع صرع تجویز شوند عبارت اند از:

• اتوسوکسیماید (Zarontin®)
• لاموتریژین (Lamictal®)
• توپیرامات (Topamax®)
• والپروات (Depakene®)

در عوض، داروهایی مثل فنی توئین، کاربامازپین، گاباپنتین، پرگابالین و ویگاباترین برای صرع غایب توصیه نمی شوند، چراکه ممکن است وضعیت تشنج را بدتر کنند.

در صورت بروز عوارض یا تشدید علائم، حتما پزشک را مطلع کنید تا دوز دارو یا نوع آن تنظیم شود.

تیم درمانی کودک شما چه کسانی هستند؟

مدیریت کامل صرع غایب نیاز به همکاری یک تیم تخصصی دارد که شامل موارد زیر می شود:

• متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست)
• پزشک عمومی یا پزشک خانواده
• متخصص تغذیه
• متخصص سلامت روان

این تیم به کودک کمک می کند تا نه تنها از نظر فیزیکی، بلکه روانی و اجتماعی نیز درمان مؤثری دریافت کند.

پیش آگهی و زندگی با صرع غایب در کودکان

اگر کودک دچار صرع غایب باشد، چه انتظاری داریم؟

با وجود اینکه تشنج های غایب بسیار کوتاه اند، می توانند تمرکز و یادگیری کودک را تحت تأثیر قرار دهند. برخی کودکان روزانه 10 تا 30 بار یا حتی بیش از 200 بار دچار این حملات می شوند. اما خبر خوب این است که اکثر کودکان با درمان مناسب و پیگیری منظم، بهبود می یابند.

بسیاری از کودکان، به ویژه آن هایی که فقط دچار تشنج غایب هستند (و نه همراه با انواع دیگر تشنج)، با رسیدن به دوران نوجوانی، به طور کامل از این وضعیت عبور می کنند.

با این حال، تجربه مکرر تشنج می تواند باعث کاهش اعتمادبه نفس و عزت نفس کودک شود. مراجعه به روانشناس کودک در کنار درمان دارویی می تواند بسیار مفید باشد.

پیشگیری از صرع غایب در کودکان

آیا می توان از صرع غایب در کودکان پیشگیری کرد؟

متأسفانه پیشگیری از بروز اولیه این نوع تشنج ممکن نیست، چرا که علت اصلی آن اغلب ژنتیکی است. اما با تشخیص زودهنگام، مصرف منظم دارو و پیگیری های دقیق پزشکی، می توان از تکرار حملات جلوگیری کرد.

زندگی با کودک مبتلا به صرع غایب

چگونه بین خیال پردازی و تفاوت قائل شویم؟

برای والدین گاهی دشوار است تشخیص دهند که کودکشان واقعا دچار حمله شده یا فقط در حال خیالبافی است. برای تشخیص سریع، با کودک صحبت کنید:

• اگر در حال خیال پردازی باشد، معمولا به تدریج وارد آن حالت شده و در پاسخ به شما واکنش نشان می دهد.
• اما اگر دچار تشنج غایب باشد، ناگهان دچار قطع ارتباط با محیط می شود و قادر به پاسخ دادن نیست.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر کودک علائمی مشابه صرع غایب دارد، حتما به پزشک متخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنید. معمولا اطرافیان زودتر از خود کودک متوجه علائم می شوند.

همچنین اگر تشخیص قبلا انجام شده و علائم تشدید یافته یا کودک دچار عوارض دارویی شده، فورا به پزشک اطلاع دهید.

تفاوت صرع غایب با صرع غایب کودکی (Childhood Absence Epilepsy) چیست؟

صرع غایب می تواند در هر سنی و با هر الگویی رخ دهد. اما برای تشخیص صرع غایب کودکی (CAE) باید معیارهای زیر وجود داشته باشد:

• شروع علائم در سن 3 تا 8 سالگی
• تکرار زیاد حملات روزانه (تا 200 بار در روز)
• شروع ناگهانی و کوتاه مدت بودن حملات

در حالی که صرع غایب ممکن است تنها یک بار یا به ندرت اتفاق بیفتد و لزوما نشانه ای از صرع گسترده تر نباشد.

سخنی از نی نی تینی

اگر کودک شما دچار تشنج هایی کوتاه و ناگهانی می شود، آن را ساده نگیرید. حتی چند ثانیه از دست رفتن تمرکز می تواند نشانه ای از یک اختلال جدی باشد. با مشاهده اولین علائم صرع غایب در کودکان به متخصص مراجعه کنید تا بهترین فرصت درمان را از دست ندهید.