رحم اجاره ای، روشی مدرن و انسانی برای برآورده کردن آرزوی والد شدن است؛ اما تولد نوزاد از رحم زنی دیگر، تنها آغاز ماجراست. یکی از مهم ترین دغدغه های والدینی که از رحم اجاره ای استفاده می کنند، این است که آیا مادر ژنتیکی می تواند پس از زایمان نوزاد را با شیر خود تغذیه کند؟ و اگر بله، چگونه این کار ممکن است در حالی که بارداری را تجربه نکرده است؟ در این مقاله در مورد شیردهی در رحم اجاره ای توضیح خواهیم داد.
اهمیت شیردهی در رحم اجاره ای
نوزادانی که از طریق رحم اجاره ای به دنیا می آیند، درست مانند سایر نوزادان، به تغذیه با شیر مادر نیاز دارند. شیر مادر بهترین منبع تغذیه برای نوزاد است و فواید بی شماری دارد که عبارتند از:
- تقویت سیستم ایمنی بدن نوزاد
- کاهش خطر ابتلا به آلرژی، آسم و عفونت
- افزایش رشد شناختی و عاطفی
- ایجاد پیوند عمیق بین نوزاد و مادر اصلی
از سوی دیگر، برای مادر ژنتیکی نیز شیردهی باعث ترشح هورمون هایی مانند پرولاکتین و اکسی توسین می شود که احساس آرامش، عشق و پیوند را تقویت می کنند. این امر به مادر کمک می کند احساس مادر بودن را تجربه کند، حتی اگر فرزندش را در بدن خود حمل نکرده باشد.
آیا مادر ژنتیکی می تواند بدون بارداری شیر بدهد؟
بله، این امکان وجود دارد. با استفاده از روش های علمی و پزشکی مانند:
- تحریک هورمونی پستان ها با داروهای خاص
- استفاده از دستگاه های شبیه سازی مکیدن نوزاد (breast pump)
- رژیم غذایی و مکمل های مخصوص افزایش شیر
می توان فرایند شیردهی در رحم اجاره ای را در بدن مادری که باردار نبوده نیز آغاز کرد. پزشکان این فرایند را “induced lactation” یا شیردهی القایی می نامند. این روش معمولا چند هفته پیش از تولد نوزاد آغاز می شود تا بدن برای تولید شیر آماده شود.
چالش ها و احساسات مادران در شیردهی در رحم اجاره ای
مادرانی که از طریق رحم اجاره ای صاحب فرزند می شوند، معمولا ترکیبی از هیجان، اضطراب و امید را تجربه می کنند. از یک سو، آن ها مشتاق اند با نوزاد خود پیوند برقرار کنند، و از سوی دیگر، ممکن است نگران باشند که آیا نوزاد، آن ها را به عنوان مادر واقعی خواهد شناخت یا خیر.
در چنین شرایطی، شیردهی می تواند نقش بزرگی در ایجاد احساس مادری و پیوند عاطفی داشته باشد. تماس چشمی و جسمی در هنگام تغذیه با شیر مادر، نوزاد را آرام می کند و به مادر اعتمادبه نفس بیشتری می دهد.
روش های تحریک شیردهی در رحم اجاره ای برای مادران
1- شروع فرایند با مشاوره پزشکی
اولین گام، مشاوره با پزشک متخصص زنان، غدد یا مشاور شیردهی است. پزشک بر اساس سن، سابقه سلامت، وضعیت سینه ها و هورمون های مادر، برنامه ای شخصی سازی شده برای تحریک شیردهی در رحم اجاره ای ارائه می دهد.
در این مرحله، مادر می آموزد که:
- چه داروها و مکمل هایی ممکن است لازم باشد
- شیردوشی باید چند بار در روز انجام شود
- چه مدت زمانی طول می کشد تا بدن شروع به تولید شیر کند
2- استفاده از داروهای هورمونی
برای شبیه سازی شرایط بارداری، پزشک ممکن است هورمون های خاصی تجویز کند تا بدن آماده تولید شیر شود. معمولا این داروها شامل موارد زیر هستند:
- داروهای ضدبارداری یا داروهای حاوی استروژن و پروژسترون
- برخی داروهای تقویت کننده شیر مانند دُمپِریدون (Domperidone)
توجه: همه داروها باید زیر نظر پزشک مصرف شوند و مصرف خودسرانه مجاز نیست.
3- تحریک مکانیکی با شیردوش
پس از قطع داروهای هورمونی، مادر با استفاده از شیردوش برقی یا دستی پستان ها را تحریک می کند. این کار باعث می شود غدد شیری فعال شده و تولید شیر آغاز شود.
- معمولا باید چند بار در روز و هر بار 15 تا 20 دقیقه انجام شود
- به مرور، زمان و تعداد دفعات شیردوشی افزایش می یابد تا حجم شیر به تدریج بالا رود
- تماس پوست به پوست با نوزاد، تاثیر بسیار مثبتی در افزایش تولید شیر دارد
4- استفاده از سیستم تغذیه کمکی (SNS)
در بیشتر موارد، حجم اولیه شیر مادر کافی برای تغذیه کامل نوزاد نیست. برای جبران این موضوع، می توان از سیستم تغذیه کمکی (Supplemental Nursing System) استفاده کرد:
- لوله ای نازک کنار نوک سینه قرار می گیرد
- شیر ذخیره شده (شیر مادر دوشیده شده، شیر جانشین یا شیر خشک) به آرامی وارد دهان نوزاد می شود
- نوزاد همزمان تجربه مکیدن سینه مادر و تغذیه کامل را دارد
این روش هم تغذیه را تضمین می کند و هم پیوند عاطفی میان مادر و نوزاد را تقویت می کند.
5- نکات تغذیه ای و سبک زندگی برای موفقیت شیردهی در رحم اجاره ای
برای افزایش موفقیت تحریک شیردهی در رحم اجاره ای، مادران باید به چند نکته توجه کنند:
- آب کافی و رژیم غذایی سالم: مصرف مایعات و غذاهای مغذی باعث افزایش تولید شیر می شود
- استراحت و خواب کافی: خستگی باعث کاهش حجم شیر می شود
- مکمل های گیاهی یا دارویی: مانند شنبلیله و رازیانه می توانند مفید باشند، اما فقط با نظر پزشک
- حمایت عاطفی خانواده: حمایت همسر و اطرافیان باعث استمرار و موفقیت بیشتر می شود
6- انتظار واقع بینانه و صبر
مادران باید بدانند که تولید شیر کامل و بدون کمک در همه افراد ممکن نیست. حتی اگر حجم شیر کم باشد:
- شیر مادر برای پیوند عاطفی و تجربه مادری ارزشمند است
- حجم کم می تواند با شیر اهدایی یا شیر خشک جبران شود
- هدف اصلی، ایجاد ارتباط نزدیک با نوزاد و تجربه مادری واقعی است
استفاده از شیر مادر جانشین در رحم اجاره ای
گاهی مادر جانشین (Surrogate) تمایل دارد پس از زایمان برای مدتی شیر خود را بدوشد و در اختیار خانواده نوزاد قرار دهد. البته این کار الزامی نیست و تنها در صورتی ممکن است که در قرارداد رحم اجاره ای از پیش مورد توافق قرار گرفته باشد.
اگر قصد دارید از شیر مادر جانشین استفاده کنید، باید موضوع را پیش از زایمان با او در میان بگذارید تا در قرارداد به صورت رسمی درج شود. معمولا خانواده موظف است هزینه مربوط به زمان صرف شده، وسایل شیردوشی و ارسال شیر را بپردازد.
باید توجه داشت که دوشیدن شیر، کاری طاقت فرسا و زمان بر است و بسیاری از مادران جانشین تمایلی به انجام آن ندارند. بااین حال، برخی از آن ها ممکن است برای حدود شش هفته پس از زایمان این کار را انجام دهند تا نوزاد در هفته های ابتدایی زندگی از فواید شیر طبیعی بهره مند شود.
شیر اهدایی و نقش بانک شیر مادر
اگر neither مادر آینده و نه مادر جانشین قادر به شیردهی نباشند، گزینه دیگر استفاده از شیر اهدایی (Donor Milk) است. در این زمینه، باید بسیار محتاط بود.
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) توصیه می کند هرگز شیر اهدایی را مستقیما از افراد یا از طریق اینترنت خریداری نکنید، زیرا چنین شیرهایی معمولا از نظر وجود بیماری های عفونی و آلودگی های احتمالی بررسی نمی شوند.
بهترین انتخاب، استفاده از شیر تهیه شده توسط بانک های شیر مادر است. این مراکز، مادران اهداکننده را از نظر سلامت غربال می کنند و شیر را به روش بهداشتی جمع آوری، پاستوریزه و نگهداری می کنند تا خطر انتقال بیماری ها به صفر برسد. در ایران نیز برخی مراکز درمانی بزرگ مانند بیمارستان های آموزشی و مراکز ناباروری دانشگاهی، بانک های شیر معتبر دارند که می توانند گزینه ای مطمئن برای دریافت شیر اهدایی باشند.
استفاده از شیر خشک در شیردهی در رحم اجاره ای
در نهایت، باید به یاد داشت که بسیاری از والدین، حتی آن هایی که خودشان نوزاد را به دنیا آورده اند، به دلایل پزشکی یا شخصی قادر به شیردهی نیستند. در چنین شرایطی، شیر خشک نوزاد می تواند جایگزینی مناسب و سالم باشد.
فرمولاسیون شیر خشک های امروزی به گونه ای طراحی شده که ترکیب آن ها تا حد امکان شبیه شیر مادر باشد و مواد مغذی لازم برای رشد سالم نوزاد را فراهم کند.
پزشک کودکان می تواند با توجه به شرایط نوزاد (وزن، حساسیت، وضعیت گوارش) بهترین نوع شیر خشک را برای تغذیه توصیه کند.
نکته مهم این است که تغذیه با شیر خشک نیز می تواند تجربه ای عاطفی و صمیمانه باشد، به شرط آنکه والدین هنگام تغذیه با نوزاد ارتباط چشمی و لمسی برقرار کنند.
سخنی از نی نی تینی
با وجود رحم اجاره ای، مادران ژنتیکی می توانند تجربه شیر دادن را داشته باشند. استفاده از داروهای هورمونی، تحریک مکانیکی، سیستم تغذیه کمکی و حمایت خانواده، مسیر موفقیت را هموار می کند. حتی در صورتی که حجم شیر کامل نباشد، تجربه عاطفی و پیوند مادر و نوزاد برقرار می شود.
ما می‌دانیم مسیر رحم اجاره‌ای و شیردهی می‌تواند هم هیجان‌انگیز و هم چالش برانگیز باشد. اگر شما تجربه‌ای در این مسیر دارید یا سوالی درباره روش‌های شیردهی، استفاده از شیر اهدایی یا شیر جانشین دارید، خوشحال می‌شویم آن را با ما و دیگر مادران به اشتراک بگذارید.
