شکاف لب و شکاف کام، جدایی هایی در لب بالایی و سقف دهان هستند که در دوران رشد جنین در رحم ایجاد می شوند. درمان این شرایط شامل جراحی و ممکن است شامل گفتاردرمانی و اقدامات دندان پزشکی باشد. تیم پزشکی کودک شما در هر مرحله از درمان شما را همراهی خواهد کرد.
شکاف لب و شکاف کام چیست؟
شکاف لب و شکاف کام، بازشدگی هایی در لب بالایی یا سقف دهان (کام) نوزاد هستند. این موارد، ناهنجاری های مادرزادی (نقص های زمان تولد) محسوب می شوند که در دوران رشد جنین در رحم شکل می گیرند. شکاف ها زمانی اتفاق می افتند که بافت های لب بالایی و سقف دهان به درستی به هم متصل نشوند. جراحی می تواند این شکاف ها را ترمیم کند.
شکاف لب چیست؟
لب ها بین هفته چهارم بارداری تا هفته هفتم از رشد جنین شکل می گیرند. در این مرحله، بافت های دو طرف سر به مرکز صورت متصل می شوند تا لب ها و دهان تشکیل شوند. زمانی که این بافت ها به طور کامل به هم متصل نشوند، شکاف لب رخ می دهد.
در نتیجه، یک بازشدگی یا شکاف بین دو طرف لب بالایی ایجاد می شود. این شکاف ممکن است از یک فرورفتگی کوچک تا یک بازشدگی بزرگ که به بینی می رسد، متفاوت باشد. این جدایی می تواند شامل لثه ها یا کام (سقف دهان) نیز باشد.
شکاف کام چیست؟
سقف دهان (کام) بین هفته ششم بارداری تا هفته نهم بارداری تشکیل می شود. شکاف کام، جدایی یا بازشدگی در سقف دهان است که در دوران رشد جنین شکل می گیرد. شکاف کام می تواند بخش سخت کام (قسمت استخوانی جلوی سقف دهان) و/یا بخش نرم کام (قسمت نرم و پشتی سقف دهان) را درگیر کند.
شکاف لب و شکاف کام می توانند در یک طرف یا هر دو طرف دهان ایجاد شوند. از آنجا که لب و کام به صورت جداگانه رشد می کنند، احتمال وقوع شرایط زیر وجود دارد:
- شکاف لب بدون شکاف کام.
- شکاف کام بدون شکاف لب.
- هر دو مورد (که شایع ترین حالت است).
احتمال بروز چنین مساله ای چقدر است؟
شکاف لب و شکاف کام جزو اختلالات مادرزادی رایج در ایالات متحده محسوب می شوند.
طبق گزارش مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC):
- حدود 1 مورد از هر 1600 نوزاد با شکاف لب و شکاف کام به دنیا می آیند.
- حدود 1 مورد از هر 2800 نوزاد فقط با شکاف لب (بدون شکاف کام) به دنیا می آیند.
- حدود 1 مورد از هر 1700 نوزاد فقط با شکاف کام به دنیا می آیند.
شکاف لب (چه با شکاف کام و چه بدون آن) در نوزادان پسر شایع تر است. شکاف کام (بدون شکاف لب) در نوزادان دختر بیشتر رخ می دهد.
علائم و دلایل
چه عواملی باعث شکاف لب و شکاف کام می شوند؟
در بیشتر موارد، علت مشخصی برای شکاف لب یا شکاف کام وجود ندارد و والدین نمی توانند از وقوع آن جلوگیری کنند. بیشتر دانشمندان معتقدند ترکیبی از عوامل ژنتیکی (ارثی) و محیطی (مرتبط با محیط طبیعی) باعث ایجاد این شرایط می شوند. به نظر می رسد اگر یک خواهر، برادر، والد یا خویشاوند دیگر دارای شکاف باشد، احتمال وقوع این مشکل در نوزاد بیشتر است.
فاکتورهای خطرناک شکاف لب و شکاف کام چیست؟
عوامل زیر ممکن است خطر داشتن نوزادی با شکاف لب یا کام را افزایش دهند:
- مصرف برخی داروها در دوران بارداری، از جمله:
- داروهای ضد تشنج.
- داروهای درمان آکنه حاوی Accutane®.
- متوترکسات، دارویی که معمولا برای درمان سرطان، آرتریت و پسوریازیس استفاده می شود.
سایر عوامل مرتبط با والد باردار که می توانند به ایجاد شکاف کمک کنند عبارتند از:
- کمبود اسید فولیک.
- داشتن چاقی.
- مصرف سیگار یا دخانیات در دوران بارداری.
- اختلالات مصرف مواد.
- قرار گرفتن در معرض ویروس ها یا مواد شیمیایی خاص در دوران بارداری.
آیا شکاف لب و شکاف کام ژنتیکی است؟
برخی تحقیقات نشان می دهند که شکاف لب یا شکاف کام می توانند زمینه ژنتیکی داشته باشند. اگر شما یا همسرتان با شکاف لب یا کام متولد شده باشید، احتمال داشتن نوزادی با این شرایط حدود 2% تا 8% است. اگر قبلا فرزندی با این مشکل داشته اید، احتمال وقوع مجدد در فرزندان بعدی کمی بیشتر است.
عوارض شکاف لب و شکاف کام چیست؟
نوزادان مبتلا به این اختلال ممکن است با مشکلات زیر مواجه شوند:
- دشواری در تغذیه (چه از طریق شیر مادر و چه از بطری).
- مشکلات گفتاری.
- وجود مایع پشت پرده گوش که می تواند بر شنوایی تأثیر بگذارد.
- مشکلات دندانی.
تشخیص و آزمایش ها
چگونه شکاف لب و شکاف کام تشخیص داده می شوند؟
سونوگرافی بارداری می تواند اکثر شکاف های لب را تشخیص دهد، زیرا این شکاف ها باعث تغییرات فیزیکی در صورت جنین می شوند. شکاف کام جداگانه (بدون وجود شکاف لب) تشخیص دشوارتری دارد و تنها ۷٪ از این موارد در سونوگرافی قبل از تولد قابل مشاهده هستند.
اگر سونوگرافی شکاف را قبل از تولد نشان ندهد، معاینه فیزیکی دهان، بینی و سقف دهان پس از تولد می تواند شکاف لب یا کام را تشخیص دهد.
در برخی موارد، پزشک ممکن است انجام آمنیوسنتز را برای بررسی شرایط ژنتیکی مرتبط پیشنهاد دهد. آمنیوسنتز روشی است که در آن مایع آمنیوتیک از کیسه آمنیوتیک گرفته می شود.
آیا می توان شکاف لب را قبل از تولد تشخیص داد؟
اکثر پزشکان شکاف لب را در سونوگرافی هفته بیستم (اسکن آناتومی) که بین هفته 18 بارداری تا هفته ۲۲ بارداری انجام می شود، تشخیص می دهند. در برخی موارد، این شکاف ممکن است از هفته 12 بارداری نیز شناسایی شود. تشخیص شکاف کام در سونوگرافی دشوارتر است.
مدیریت و درمان
درمان شکاف لب و شکاف کام چیست؟
درمان شکاف لب و کام با جراحی انجام می شود. جزئیات دقیق درمان به وسعت شکاف، سن کودک و سایر نیازهای ویژه یا شرایط سلامتی او بستگی دارد. جراحی در بیمارستان و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود، بنابراین کودک در طول جراحی در خواب خواهد بود.
ترمیم شکاف لب
ترمیم شکاف لب ممکن است نیاز به یک یا دو جراحی داشته باشد. اولین جراحی معمولا زمانی انجام می شود که کودک بین ۳ تا ۶ ماهه است. این جراحی شکاف لب را می بندد. جراحی دوم، در صورت نیاز، معمولا زمانی انجام می شود که کودک ۶ ماهه است.
تکنیک های متعددی می توانند نتایج جراحی های شکاف لب و کام را بهبود بخشند. این روش ها غیرتهاجمی هستند و می توانند شکل لب، بینی و دهان کودک را به طور چشمگیری تغییر دهند. به عنوان مثال:
- استفاده از نوار چسب مخصوص می تواند فاصله شکاف لب کودک را کاهش دهد.
- دستگاه بالابر بینی می تواند شکل بینی کودک را به حالت طبیعی تر درآورد.
- قالب گیری بینی-آلوئولار (NAM) می تواند بافت های لب را برای آماده سازی جهت جراحی به موقعیت مناسب تری شکل دهد.
ترمیم شکاف کام
جراحی شکاف کام معمولا زمانی انجام می شود که کودک ۱۲ ماهه است. این جراحی سقف دهان را بازسازی می کند و احتمال تجمع مایع در گوش میانی کودک را کاهش می دهد. برای جلوگیری از تجمع مایع، کودکان مبتلا به شکاف کام معمولا نیاز به قرار دادن لوله های ویژه ای در پرده گوش خود دارند تا مایع تخلیه شود. پزشکان شنوایی کودک را به صورت سالیانه بررسی می کنند.
تا ۴۰٪ از کودکان مبتلا به شکاف کام نیاز به جراحی های بیشتری برای بهبود گفتار خود دارند. آسیب شناس گفتار، بین سنین ۴ و ۵ سالگی گفتار کودک را ارزیابی می کند. در این ارزیابی ممکن است از دستگاه آندوسکوپ نازوفارنژیال برای بررسی حرکت کام و گلو استفاده شود. در صورت نیاز به جراحی برای بهبود گفتار، این جراحی معمولا در حدود ۵ سالگی انجام می شود.
کودکانی که شکاف لثه دارند ممکن است بین سنین ۶ تا ۱۰ سالگی به پیوند استخوان نیاز داشته باشند. این روش شکاف لثه بالایی را پر می کند تا بتواند دندان های دائمی را حمایت کند و فک بالا را پایدار کند. پس از رشد دندان های دائمی، کودک معمولا به بریس برای مرتب کردن دندان ها و یک دستگاه گسترش کام برای پهن تر کردن سقف دهان نیاز خواهد داشت.
جراحی های اضافی شکاف لب و شکاف کاف ممکن است برای اهداف زیر انجام شوند:
- بهبود ظاهر لب و بینی.
- بستن بازشدگی های بین دهان و بینی.
- بهبود تنفس.
- تثبیت و صاف کردن فک.
خطرات احتمالی جراحی شامل موارد زیر است:
- خونریزی.
- عفونت.
- آسیب به اعصاب، بافت ها یا سایر ساختارها.
جراحی شکاف لب و کام معمولا موفقیت آمیز است و خطرات آن پایین است. جراحی شکاف لب معمولا یک جای زخم صورتی کوچک به جا می گذارد که با رشد کودک کمتر قابل مشاهده خواهد بود.
درمان های غیرجراحی شکاف لب و شکاف کام
کودکان اغلب به درمان هایی فراتر از جراحی نیاز دارند. سایر درمان هایی که ممکن است توسط ارائه دهندگان خدمات سلامت توصیه شوند عبارتند از:
- گفتاردرمانی.
- درمان ارتودنسی.
چه کسانی از کودکان مبتلا به شکاف لب و کام مراقبت می کنند؟
به دلیل تعداد زیاد مشکلات دهانی و پزشکی مرتبط با شکاف لب یا شکاف کام، یک تیم از ارائه دهندگان خدمات سلامت برای توسعه یک برنامه درمانی جامع همکاری می کنند. درمان کودک معمولا از دوران نوزادی آغاز می شود و اغلب تا اوایل بزرگسالی ادامه می یابد.
اعضای تیم مراقبتی ممکن است شامل افراد زیر باشند:
- جراح پلاستیک کودکان.
- متخصص اطفال.
- متخصص گوش و حلق و بینی (اتولارینگولوژیست).
- متخصص تغذیه برای حمایت در تغذیه نوزاد.
- ارتودنتیست برای مرتب سازی و جابه جایی دندان ها.
- دندان پزشک یا دندان پزشک اطفال برای مراقبت های معمول دندان.
- پروتزساز دندانی برای ساخت دندان های مصنوعی و وسایل دندانی.
- آسیب شناس گفتار-زبان (SLP) برای ارزیابی مشکلات گفتاری.
- شنوایی سنج برای بررسی و نظارت بر شنوایی.
- مددکار اجتماعی/روان شناس برای حمایت از خانواده و شناسایی مشکلات سازگاری.
- مشاوران ژنتیک برای کمک به والدین و بیماران بزرگسال در درک احتمال داشتن فرزندانی با شکاف کام یا لب در آینده.
پیشگیری از شکاف لب و شکاف کام
آیا می توان از شکاف لب یا کام پیشگیری کرد؟
شما نمی توانید به طور کامل از بروز شکاف لب یا شکاف کام در فرزندتان جلوگیری کنید. اما می توانید با خودداری از مصرف سیگار، الکل و برخی داروها در دوران بارداری، خطر آن را کاهش دهید. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
چشم انداز
آینده کودکانی که شکاف لب یا شکاف کام دارند چیست؟
درمان این شرایط ممکن است سال ها طول بکشد و به چندین عمل جراحی نیاز داشته باشد. با این حال، اکثر کودکان مبتلا زندگی طبیعی خواهند داشت. درمان به بهبود مشکلات گفتاری و تغذیه کمک می کند. برخی افراد ممکن است از ظاهر لب ها یا جای زخم خود احساس ناخوشایندی داشته باشند. در این موارد، با پزشکان کودک خود درباره حمایت های روانی و اجتماعی در طول زمان صحبت کنید.
زندگی با این شرایط
آیا نوزادان با شکاف لب یا شکاف کام می توانند شیر مادر بخورند؟
شیر دادن به نوزادی که شکاف لب یا شکاف کام دارد ممکن است امکان پذیر باشد، اما به حمایت متخصصان نیاز دارد. موفقیت در شیر دادن به عواملی مانند نوع، اندازه و محل شکاف، موقعیت شیر دادن و وجود یا عدم وجود سندروم های مرتبط بستگی دارد.
چالش ها و راهکارهای شکاف لب و شکاف کاف
- شکاف لب ممکن است به تنهایی مشکلی در مکیدن ایجاد نکند.
- اما شکاف های بزرگ تر یا همراه با شکاف کام، مکیدن را دشوار می کند.
- در صورت مشکل در مکیدن، نوزاد ممکن است خسته شود یا تغذیه کافی نداشته باشد.
حمایت از مادران شیرده
- مشاوره با متخصصان شیردهی یا پزشکان مرتبط می تواند بسیار کمک کننده باشد.
- برنامه ریزی برای ملاقات با این متخصصان، حتی پیش از تولد، توصیه می شود.
گزینه های دیگر تغذیه
- اگر شیردهی ممکن نباشد، می توانید شیر خود را دوشیده و با قاشق، فنجان، سرنگ یا شیشه های مخصوص به نوزاد بدهید.
- این روش تغذیه، علاوه بر تأمین مواد مغذی لازم، ممکن است خطر عفونت گوش را کاهش دهد.
- همچنین تماس فیزیکی و نگه داشتن نوزاد می تواند به ایجاد پیوند عاطفی کمک کند.
مراقبت های دندانپزشکی
کودک شما به چه مراقبت های دندانی نیاز دارد؟
کودکان دارای شکاف لب یا کام به مراقبت های دندانی مشابه دیگر کودکان نیاز دارند، اما ممکن است مشکلات زیر را نیز تجربه کنند:
- مراقبت های اولیه دندان
- تمیز کردن منظم دندان ها و استفاده از فلوراید برای حفظ سلامت دندان ها.
- استفاده از مسواک نرم یا ابزارهای ویژه برای تمیز کردن بهتر دندان ها.
- ارتودنسی
- گسترش کام در سنین ۶ تا ۷ سالگی.
- استفاده از بریس ها برای تنظیم دندان ها پس از رویش دندان های دائمی.
- پروتز دندانی
- استفاده از پل های دندانی برای جایگزینی دندان های از دست رفته.
- ابزارهای کمکی برای بهبود گفتار.
مشکلات مرتبط با شکاف لب و شکاف کام
کودکان مبتلا ممکن است با مشکلات زیر مواجه شوند:
- مشکلات تغذیه
- عبور غذا از دهان به بینی.
- ناتوانی در ایجاد مکش کافی برای تغذیه.
- مشکلات شنوایی
- تجمع مایع در گوش میانی که ممکن است به کاهش شنوایی منجر شود.
- مشکلات گفتاری
- وضوح کم صدا یا سختی در بیان کلمات.
- مشکلات دندانی
- دندان های ناقص، جابه جا شده یا از دست رفته.
- مشکلات ساختاری در لثه بالا.
- مشکلات عاطفی یا اجتماعی
سخنی از نی نی تینی
چه در دوران بارداری و چه پس از تولد از این شرایط مطلع شده باشید، نگرانی درباره جراحی ها و آینده کودک طبیعی است. بدانید که تیم درمانی فرزند شما آماده حمایت از او و شما هستند. سؤالات و نگرانی های خود را با آن ها مطرح کنید تا با آگاهی بیشتر، مسیر پیش رو را طی کنید.
