شقاق مقعدی یک ترک یا شکاف در بافت پوشاننده مجرای مقعد است. این شکاف معمولا به دنبال آسیب یا فشار در ناحیه مقعد ایجاد می شود و می تواند باعث درد شدید و خونریزی شود. در بیشتر موارد، شقاق مقعدی با مراقبت های ساده خانگی قابل درمان است.
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعد به معنی ایجاد ترک یا پارگی در پوشش داخلی مقعد است. این مشکل یکی از دلایل شایع درد مقعد و خونریزی هنگام دفع مدفوع به شمار می رود.
اغلب اوقات، شقاق مقعدی به دلیل وارد آمدن فشار زیاد هنگام دفع مدفوع سفت یا یبوست مزمن اتفاق می افتد. این پارگی ممکن است ناگهانی یا تدریجی ایجاد شود. همچنین مدت زمان بهبود آن در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد؛ برخی شقاق ها سریع خوب می شوند اما برخی دیگر نیاز به درمان های طولانی تری دارند.
شقاق مقعدی چقدر شایع است؟
شقاق مقعدی بیماری بسیار شایعی است. این مشکل به خصوص در نوزادان و زنان باردار بیشتر دیده می شود. طبق آمارهای معتبر، حدود نیمی از افرادی که دچار شقاق مقعدی می شوند، سن شان کمتر از 40 سال است.
علائم شقاق مقعدی چیست؟
شایع ترین علائم شقاق مقعدی
برخی از مهم ترین علائم شقاق مقعدی عبارتند از:
- درد شدید و تیز هنگام دفع مدفوع
- سوزش یا خارش در هنگام اجابت مزاج
- وجود خون روشن و تازه در مدفوع
علاوه بر این، برخی افراد ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنند:
- گرفتگی و اسپاسم عضلات مقعد
- برآمدگی یا زائده ای کوچک روی پوست اطراف پارگی
شقاق مقعدی چه حسی دارد؟
اکثر افراد هنگام ابتلا به شقاق مقعدی، درد بسیار تیز و آزاردهنده ای احساس می کنند. این درد اغلب در هنگام دفع مدفوع شروع می شود اما می تواند از چند دقیقه تا چند ساعت بعد از آن نیز ادامه داشته باشد.
بیماران معمولا درد را به صورت:
- سوزشی
- تیز و برنده
- یا حتی مانند بریدگی و خراشیدگی** توصیف می کنند.
گاهی اوقات، درد ناشی از شقاق مقعدی می تواند به نواحی اطراف مانند باسن، ران ها یا حتی قسمت پایین کمر انتشار پیدا کند.
تفاوت شقاق مقعدی و بواسیر (هموروئید)
چگونه بفهمیم که دچار بواسیر هستیم یا شقاق مقعدی؟
بواسیر و شقاق مقعدی علائم و دلایل مشابهی دارند و گاهی افراد این دو بیماری را با یکدیگر اشتباه می گیرند. هر دو مشکل می توانند بر اثر زور زدن هنگام دفع ایجاد شوند و علائمی مثل خونریزی مقعدی، درد و خارش را به دنبال داشته باشند.
اما تفاوت های مهمی بین این دو وجود دارد:
- بواسیر از شقاق مقعدی شایع تر است، اما بیشتر موارد درد مقعدی مربوط به شقاق مقعدی هستند.
- در حالی که بواسیر همیشه دردناک نیست، حدود ۹۰ درصد شقاق های مقعدی با درد همراه اند.
- درد شقاق مقعدی معمولا به صورت حمله ای و مقطعی است اما درد بواسیر ممکن است مداوم باشد.
دلایل ایجاد شقاق مقعدی چیست؟
علت اصلی شقاق مقعدی
وارد آمدن فشار و کشیدگی زیاد به ناحیه مقعد باعث ایجاد پارگی در پوشش داخلی مقعد می شود. البته گاهی اوقات بیماری های زمینه ای نیز در بروز شقاق مقعدی نقش دارند.
در انتهای روده بزرگ، جایی که مدفوع از بدن خارج می شود، دو نوع پوشش متفاوت وجود دارد:
- بخش انتهایی مقعد از جنس پوست بیرونی بدن است.
- قسمت های بالاتر مقعد با لایه ای نازک و مخاطی پوشیده شده که مشابه پوشش داخلی روده بزرگ است.
این لایه مخاطی بسیار نازک تر و حساس تر از پوست است و به خصوص در نوزادان و کودکان به راحتی دچار پارگی می شود. همچنین در برخی شرایط، این بافت می تواند در اثر التهاب، آسیب پذیرتر شود.
نکته مهم این است که عضلات حلقه ای اطراف مقعد (اسفنکترهای مقعدی) که وظیفه کنترل اجابت مزاج را بر عهده دارند، اگر بیش از حد سفت باشند، می توانند باعث فشار بیشتر روی بافت مقعد و افزایش خطر پارگی شوند. این سفتی عضلات همچنین می تواند جریان خون به ناحیه آسیب دیده را کاهش دهد و روند ترمیم بافت را کندتر کند.
دلایل اصلی شقاق مقعدی شامل:
- یبوست مزمن و زور زدن زیاد هنگام دفع مدفوع
- مشکلات دفع مانند سندروم دفع سخت
- دفع سخت در نوزادان (دیسکزیا)
- اسهال مزمن
- زایمان طبیعی
- وارد شدن جسم خارجی یا مقاربت مقعدی
سایر عوامل موثر:
- سابقه جراحی در ناحیه مقعد
- عفونت های مقاربتی (STI)
- بیماری های التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا کرون
- سرطان مقعد
- بیماری هایی مثل سل
- سوختگی های ناشی از پوشک در نوزادان و کودکان
عوارض احتمالی شقاق مقعدی
چه زمانی شقاق مقعدی مزمن می شود؟
در بیشتر موارد، شقاق مقعدی با مراقبت های خانگی طی چند هفته بهبود می یابد. اما اگر درمان نشود، می تواند وارد مرحله مزمن شود. شقاق مزمن به این معنی است که زخم همچنان باز می ماند و به شکل یک چرخه معیوب، خود را تشدید می کند.
چگونه شقاق مقعدی وارد چرخه معیوب می شود؟
- درد و گرفتگی عضلات باعث می شود عضلات مقعدی بیشتر سفت شوند.
- این سفتی عضلات باعث کشیده شدن زخم و کاهش خون رسانی به ناحیه آسیب دیده می شود.
- کاهش خون رسانی باعث می شود ترمیم بافت به تعویق بیفتد.
- همین روند درد و گرفتگی را تشدید می کند و زخم را باز نگه می دارد.
عوارض مهم شقاق مقعدی مزمن:
- انسداد مدفوع: گیر کردن مدفوع سفت در روده
- تنگی مقعد: باریک شدن دهانه مقعد که باعث سخت شدن دفع می شود
- فیستول مقعدی: ایجاد مسیر غیرطبیعی بین کانال مقعد و پوست اطراف
تشخیص و آزمایش های شقاق مقعد
شقاق مقعد چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک ابتدا درباره علائم شما سوال می کند و سپس سعی می کند شقاق را مشاهده کند. معمولا شما به شکم یا پهلو دراز می کشید و پزشک به آرامی باسن شما را از هم باز می کند. اگر این معاینه برای شما بسیار دردناک باشد، پزشک می تواند بدون ادامه معاینه، با اطمینان بگوید که شما شقاق مقعد دارید.
اگر بتوانید معاینه را تحمل کنید، پزشک سعی می کند شقاق را مشاهده کند تا سایر دلایل احتمالی علائم شما را رد کند. ممکن است پزشک به آرامی انگشت پوشیده با دستکش و آغشته به لوبریکانت را داخل مقعد ببرد تا حساسیت یا اسپاسم عضلات را بررسی کند. این معاینه با انگشت، معاینه دیجیتال مقعد نام دارد.
درمان و مدیریت شقاق مقعد
آیا شقاق مقعد خودبه خود بهبود می یابد؟
بیشتر شقاق ها این گونه هستند. به این نوع شقاق، شقاق حاد (موقت) می گویند. معمولا نیازی به درمان خاصی ندارند و با مراقبت های خانگی بهبود می یابند. گاهی اوقات تنها یک کرم بی حس کننده مثل لیدوکائین برای تسکین موقت درد کافی است. اما اگر شقاق بعد از چند هفته بهبود پیدا نکند، نیاز به درمان پزشکی خواهد داشت.
شقاق مقعد چقدر طول می کشد؟
بیشتر شقاق ها طی چند روز تا چند هفته بهبود می یابند. شقاق مزمن به شقاقی گفته می شود که بیش از هشت هفته طول می کشد. اگر در حال درمان شقاق مزمن باشید، ممکن است شش تا دوازده هفته دیگر طول بکشد تا درمان مؤثر واقع شود و شقاق به طور کامل بهبود یابد.
درمان پزشکی شقاق مقعد چیست؟
وقتی شقاق مقعد مزمن باشد (یعنی بیش از هشت هفته طول کشیده باشد)، تمرکز درمان بر روی شل کردن عضلات اسفنکتر مقعد است. این کار باعث می شود شقاق شروع به بسته شدن کند و جریان خون به بافت ها برگردد.
داروهای مورد استفاده برای شقاق مقعد
- پماد نیتروگلیسیرین: این دارو باعث گشاد شدن رگ های خونی می شود. به صورت موضعی استفاده می شود و به شل شدن عضلات مقعد کمک می کند. البته می تواند باعث سردرد شود که گاهی بیماران مجبور به قطع مصرف آن می شوند.
- مسدودکننده های کانال کلسیم: داروهایی مثل دیلتیازم یا نیفدیپین، که مشابه نیتروگلیسیرین عمل می کنند. این داروها در صورت عدم تحمل نیتروگلیسیرین می توانند گزینه مناسبی باشند.
- بوتاکس: در مواردی که سایر درمان ها مؤثر نباشند، تزریق بوتاکس در عضله اسفنکتر مقعد می تواند عضلات را شل کند. اثر بوتاکس حدود سه ماه ماندگار است و در این مدت شقاق فرصت بهبود پیدا می کند.
- ملین های حجمی: افرادی که مدفوع بسیار سفت دارند ممکن است به داروهای ملین مثل پسیلیوم (متاموسیل) نیاز داشته باشند. این ملین ها با جذب آب به نرم شدن مدفوع کمک می کنند.
جراحی
اگر شقاق با دارو بهبود نیابد یا بعد از بهبود دوباره برگردد، ممکن است نیاز به یک عمل جراحی کوچک باشد. در حالی که داروها در درمان شقاق مزمن نتیجه های متغیری دارند، جراحی موفقیتی حدود 90 درصد دارد.
این عمل اسفنکتروتومی داخلی نام دارد. در این روش، جراح متخصص مقعد، تحت بی هوشی، یک برش کوچک در عضله اسفنکتر ایجاد می کند تا به صورت دائمی فشار را کاهش دهد. بیمار معمولا همان روز مرخص می شود.
پیشگیری از شقاق مقعد
چگونه می توان از شقاق مقعد پیشگیری کرد؟
اگر بیماری زمینه ای مربوط به مقعد دارید، مثل یبوست مزمن یا دردهای بدون دلیل واضح، حتما به پزشک مراجعه کنید. درمان زودهنگام این بیماری ها می تواند از ایجاد یا بازگشت شقاق جلوگیری کند.
برای پیشگیری از یبوست:
- مصرف آب کافی در طول روز
- خوردن میوه ها و سبزیجات تازه
- داشتن فعالیت بدنی منظم
- پرهیز از زور زدن هنگام دفع
زندگی با شقاق مقعدی
چگونه می توان شقاق مقعد را در خانه درمان کرد؟
بیشتر شقاق ها خودبه خود بهبود می یابند، اما با رعایت نکات زیر می توانید روند بهبود را تسریع کنید:
- برای راحت تر شدن دفع، می توانید از ملین یا نرم کننده مدفوع استفاده کنید.
- هنگام نشستن روی توالت، از یک چهارپایه زیر پا استفاده کنید تا زاویه باسن شما در حالت مناسب تری برای دفع قرار بگیرد.
- برای پاک کردن مقعد از دستمال نرم یا دستمال مرطوب بدون الکل استفاده کنید. همچنین می توانید پس از هر بار دفع، از بیده یا دوش استفاده کنید.
- استفاده از پمادهای موضعی مانند وازلین یا کرم های دارویی ضد التهاب و ضد درد به بهبود شقاق کمک می کند.
- حمام نشسته (سیتز بث) دو تا سه بار در روز به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بسیار مفید است. این کار باعث کاهش درد و شل شدن عضلات می شود.
آیا باید رژیم غذایی را هنگام شقاق تغییر داد؟
بله، رعایت این نکات می تواند کمک کننده باشد:
- مصرف بیشتر آب در طول روز
- خوردن میوه ها و سبزیجات تازه
- پرهیز از مصرف غذاهای تند و آجیل تا زمانی که علائم برطرف شوند
سخنی از نی نی تینی
شقاق مقعد مشکل شایعی است و معمولا خطرناک نیست، اما می تواند بسیار دردناک باشد. اغلب شقاق ها با مراقبت های ساده خانگی در چند روز تا چند هفته بهبود می یابند. اما اگر شقاق شما مزمن یا مقاوم به درمان باشد، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک با روش های مختلف می تواند به شما برای تسکین و درمان کمک کند.
اگر شما یا اطرافیانتان تجربه شقاق مقعد داشته اید یا سوالی در این زمینه دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
