شب ادراری کودکان یا بی‌اختیاری ادرار شبانه که بعد از سن 5 سالگی هم ممکن است ادامه داشته باشد، بسیاری از کودکان و حتی برخی از نوجوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و امری رایج در این بازه سنی است. این مساله، مشکل جدی ای برای سلامتی نیست و اغلب کودکان از آن عبور می‌کنند، اما می‌تواند برای کودکان و والدین آزاردهنده باشد.
طبق اعلام آکادمی اطفال آمریکا، حدود 5 میلیون کودک در آمریکا دچار شب ادراری هستند، به طور دقیق تر 20 درصد کودکان 5 ساله، 10 درصد کودکان 7 ساله و 5 درصد کودکان 10 ساله.
بیشتر اوقات کودکان به این دلیل دچار شب ادراری می‌شوند که بدنشان هنوز به طور کامل توانایی کنترل ادرار در شب را ندارد. شب ادراری کودکان تقریباً همیشه طبیعی است مگر اینکه کودک شما علائم دیگری داشته باشد. باید به خاطر داشته باشید که شب ادراری، کاملا غیرارادی است و کودک شما نمی‌تواند آن را کنترل کند. اما روش‌هایی وجود دارد که شما و پزشک کودک‌تان می‌توانید به او کمک کنید.
انواع شب ادراری کودکان
- شب ادراری اولیه: کودک هیچ گاه کنترلی روی مثانه در شب نداشته (همیشه هود را خیس می کرده) و همیشه شب ادراری داشته است.
- شب ادراری ثانویه: کودک برای مدت حداقل 6 ماه کنترل مثانه در شب را در اختیار داشته (حداقل 6 ماه خود را خیس نکرده) ، اما سپس آن را از دست داده و مجدداً شب ادراری دارد.
شب ادراری اولیه بسیار شایع‌تر است. شب ادراری ثانویه در کودکان بزرگتر یا نوجوانان باید توسط پزشک ارزیابی شود زیرا ممکن است نشانه‌ای از عفونت دستگاه ادراری یا مشکلات سلامتی دیگر باشد.
دلایل شب ادراری کودکان
این که چرا کودکان دچار شب ادراری می‌شوند به طور کامل شناخته نشده است. برای بیشتر کودکان، شب ادراری یک مرحله طبیعی از رشد است. اما برخی از دلایل احتمالی آن در ادامه آورده شده است.
سه دلیل رایج برای شب ادراری کودکان
- ارتباط بین مغز و مثانه: اگر مثانه به مغز سیگنال دهد که در حال پر شدن است و مغز پیامی به مثانه ارسال نکند که ادرار را تا صبح نگه دارد، شب ادراری اتفاق می‌افتد. همچنین اگر مغز سیگنال‌های مثانه را نشنود، به خصوص در خواب عمیق، شب ادراری رخ می‌دهد.
- استرس یا تروما: گاهی اوقات، زمانی که کودکان استرس دارند یا تجربه‌های تروماتیک را پشت سر می‌گذارند، یا زمانی که بیمار هستند یا یبوست دارند، ممکن است کودکانی که قبلا این مشکل را نداشته اند، مجددا دچار شب ادراری شوند. این یک مشکل متفاوت از کودکی است که هرگز شب ادراری نداشته است. معمولا با رفع مشکل زمینه‌ای، این نوع شب ادراری‌ها نیز رفع می‌شوند.
- مشکلات پزشکی: به ندرت، شب ادراری ممکن است به دلیل یک مشکل جدی پزشکی باشد.
عوامل خطرناک دیگر در شب ادراری کودکان
- ژنتیک: اگر یکی از والدین بعد از 5 سالگی سابقه شب ادراری داشته باشد، فرزندان آنها احتمالاً 40% شب ادراری خواهند داشت. اگر هر دو والد شب ادراری داشته باشند، احتمال این مشکل در فرزندان به 70% می‌رسد.
- استرس: یکی از دلایل رایج شب ادراری ثانویه است.
- خواب عمیق: خواب عمیق می‌تواند بخشی از توسعه طبیعی نوجوانی باشد.
- خر و پف: در موارد نادر، شب ادراری به دلیل خر و پف اتفاق می‌افتد.
- یبوست: یبوست می‌تواند باعث فشار به مثانه شود.
- بیماری‌های مثانه یا کلیه: این مشکل ممکن است هم در شب و هم در روز رخ دهد.
- بیماری‌های عصبی: مشکلات نخاعی نادر می‌تواند علت شب ادراری باشد.
- دیگر شرایط پزشکی یا داروها: برخی داروها می‌توانند احتمال شب ادراری را افزایش دهند.
شایع بودن شب ادراری کودکان و نوجوانان
شب ادراری در کودکان دبستانی و نوجوانان نسبتا رایج است. حدود 20% از کودکان 5 ساله و تا 10% از کودکان 7 ساله دچار این مشکل هستند. تا اواخر نوجوانی، میزان شب ادراری به 1% تا 3% کاهش می‌یابد. این مشکل در پسران 2 تا 3 برابر بیشتر از دختران دیده می‌شود.
کودک من چه زمانی از شب ادراری دست خواهد کشید؟
طبق اعلام آکادمی اطفال آمریکا، حدود 90 درصد کودکان تا سن 7 سالگی به طور خودکار از شب ادراری دست می‌کشند. به همین دلیل بیشتر پزشکان به طور معمول درمان‌های شب ادراری کودکان، مانند آلارم شب ادراری، را برای کودکان زیر 7 سال توصیه نمی‌کنند.
در صورتی که کودک شما حداقل شش ماه در طول روز خود را خیس نکرده باشد، ممکن است هنوز برای انتظار خیس نکردن در شب زود باشد.
استفاده مجدد از پوشک‌های شبانه یا شلوارهای آموزشی، اگر هنوز مناسب باشند و نشتی نداشته باشند، می‌تواند فشار را از روی کودک شما بردارد و به او فرصتی برای بلوغ جسمی بدهد. گزینه دیگر، لباس زیر قابل شستشو یا یک‌بار مصرف است که برای کودکانی طراحی شده که دچار شب ادراری هستند. برخی از آنها دارای پدهای قابل تعویض هستند.
ممکن است کمی آزمون و خطا نیاز باشد تا متوجه شوید چه نوع حفاظتی در شب برای کودک شما بهتر عمل می‌کند و ممکن است لازم باشد با رشد او تنظیماتی انجام دهید.
چه اتفاقی باید بیفتد تا کودک خود را خیس نکند
به فرآیند آموزش دستشویی رفتن به عنوان دو مرحله جداگانه فکر کنید: خشکی روزانه و خشکی شبانه. بیشتر کودکان تا سن 4 سالگی قادرند در طول روز خشک بمانند، اما خشک ماندن در شب ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها بیشتر طول بکشد.
خشک ماندن در شب نیاز به تکامل و همکاری مغز، عضلات و مثانه کودک دارد. این فرآیند پیچیده‌تر از خشک ماندن در طول روز است و نیاز به چندین تغییر جسمانی دارد:
- مثانه کودک شما باید به اندازه کافی ظرفیت داشته باشد تا ادرار تولید شده در شب را ذخیره کند.
- بدن او باید هورمونی تولید کند که میزان ادرار تولید شده در شب را کاهش دهد.
- اعصاب مثانه او باید سیگنال قوی‌ای به مغز بفرستند تا او را بیدار کند و به او بگوید که نیاز به دستشویی دارد.
- عضلات او باید بتوانند ادرار را تا زمانی که به دستشویی برسد، نگه دارند.
راهکارهایی برای مدیریت شب ادراری کودکان
- او را سرزنش نکنید: به یاد داشته باشید که این مشکل تقصیر کودک شما نیست. به جای تنبیه، از حمایت عاطفی استفاده کنید.
- با کودک خود صادق باشید: به او بگویید که این مشکل طبیعی است و تقصیر او نیست و بیشتر کودکان با بزرگتر شدن از شب ادراری دست می‌کشند.
- حساس نباشید: اگر شما از این موضوع بزرگ‌نمایی نکنید، کودک شما هم کمتر نگران آن خواهد بود.
- از رخت خواب محافظت کنید: استفاده از یک پوشش پلاستیکی زیر ملحفه‌ها از تشک محافظت می‌کند.
- بگذارید کودک کمک کند: اگر کودک شما می‌خواهد، به او اجازه دهید در تعویض ملحفه‌ها به شما کمک کند. این می‌تواند به او حس مسئولیت بدهد، ولی اگر این کار به عنوان تنبیه تلقی شود، بهتر است از آن پرهیز کنید.
- قوانین عدم تمسخر را در خانواده برقرار کنید: به اعضای خانواده بگویید که نباید کودک را مسخره کنند. این مشکل تقصیر او نیست.
- به عادات ادرار و مدفوع کودک توجه کنید.
راهکارهای کمک به جلوگیری از شب ادراری کودکان
محیط خواب کودک خود را بررسی کنید
آیا دستشویی از اتاق او دور است یا در قسمتی از خانه قرار دارد که او در شب از آن می‌ترسد؟ با او با ملایمت صحبت کنید و بپرسید آیا دلیلی وجود دارد که نمی‌خواهد در شب به دستشویی برود.
اگر او از تاریکی می‌ترسد، به او بگویید اگر نیاز داشت، می‌تواند شما را بیدار کند. همچنین می‌توانید یک چراغ خواب در کنار تختش بگذارید یا چراغ راهرو را روشن بگذارید.
مصرف مایعات کودک خود را زیر نظر داشته باشید
مهم است که کودکان آب کافی بنوشند. میزان مایعاتی که آنها نیاز دارند به عواملی مانند آب و هوا، غذایی که خورده‌اند و میزان فعالیت آنها بستگی دارد. این یک باور غلط است که محدود کردن مایعات باعث می‌شود احتمال شب ادراری کودکان کمتر شود.
اما می‌توانید او را تشویق کنید که بیشتر در اوایل روز آب بنوشد و ببینید آیا این کار کمک می‌کند یا خیر. سعی کنید حدود 40 درصد از مایعات مورد نیاز او را در صبح، 40 درصد را در بعد از ظهر و 20 درصد را در عصر به او بدهید. ممکن است کودک شما هنوز شب ادراری کند، اما شاید کمتر خیس شود.
دستشویی رفتن را به بخشی از روال قبل از خواب تبدیل کنید
مطمئن شوید که کودک شما درست قبل از خوابیدن به دستشویی می‌رود، و اگر در طول شب بیدار شد، بپرسید که آیا دوست دارد به دستشویی برود. اگر او تمایلی ندارد، پیشنهاد دهید که با او همراه شوید. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که بیدار کردن عمدی کودک برای رفتن به دستشویی یا حمل او به دستشویی در حالی که خواب است، شب ادراری را درمان نمی کند.
بررسی تعداد دفعات دستشویی رفتن کودک
کودک شما باید به طور منظم، حدود چهار تا هفت بار در طول روز، به دستشویی برود. اگر او در مهدکودک یا مدرسه حضور دارد، مطمئن شوید که او از استفاده از دستشویی در آنجا راحت است. اگر راحت نیست، ممکن است از نوشیدن و رفتن به دستشویی در طول روز اجتناب کند و در عوض بیشتر در شب ادرار کند.
تأثیرات عاطفی شب ادراری
شب ادراری می‌تواند تاثیرات عاطفی شدیدی بر کودک و خانواده‌اش داشته باشد. کودکان ممکن است خجالت بکشند، مضطرب شده یا دچار افت اعتماد به نفس شوند.
درمان شب ادراری کودکان و نوجوانان
استفاده از آلارم شب ادراری
اگر پس از استفاده از این روش‌ها ذکر شده برای چند ماه، کودک شما همچنان شب ادراری دارد، ممکن است استفاده از آلارم شب ادراری را در نظر بگیرید. این دستگاه با حس کردن ادرار، زنگ هشدار را فعال می‌کند تا کودک را بیدار کند. آلارم‌های شب ادراری معمولاً 50 تا 75 درصد موفق هستند. تحقیقات نشان داده که حدود نیمی از کودکانی که از آلارم‌های شب ادراری به‌درستی استفاده می‌کنند، پس از چند هفته در شب خشک می‌مانند.
دارو درمانی
داروهایی برای درمان شب ادراری کودکان 6 ساله و بالاتر وجود دارد. اگرچه داروها به ندرت شب ادراری را درمان می‌کنند، ممکن است در مواردی مانند خوابگاه‌ها یا کمپ‌های شبانه مفید باشند. دو دارو تایید شده برای درمان شب ادراری کودکان عبارتند از : ایمی‌پرامین و دسموپرسین (DDAVP) .با پزشک کودک خود درباره این داروها و عوارض جانبی آنها مشورت کنید.
مثبت بمانید
اگر یک روش درمانی موثر نبود، ناامید نشوید. برخی از کودکان به ترکیبی از درمان‌ها بهتر پاسخ می‌دهند. به یاد داشته باشید که در بیشتر موارد، با رشد بدن کودک، شب ادراری کاهش می‌یابد.
تمام کودکان از حمایت عاطفی خانواده خود بهره می‌برند. حمایت پزشک کودک یا دیگر متخصصان سلامت نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
نکات کاربردی برای والدین
- محدود کردن مصرف کافئین و نوشیدنی‌های شیرین، خصوصاً در شب.
- تشویق کودک به رفتن به توالت به‌طور منظم در طول روز و قبل از خواب.
- بیدار کردن کودک فقط یک بار در شب برای ادرار کردن.
- در مورد شب ادراری با پزشک کودک صحبت کنید و راه‌حل مناسب را پیدا کنید.
