سیروز کبدی در کودکان

سیروز کبدی در کودکان چیست؟

سیروز کبدی در کودکان یک بیماری پیش رونده و مزمن کبدی است که طی آن بافت سالم و نرم کبد به تدریج جای خود را به بافت زخمی و سفت می دهد. با پیشرفت این فرایند، جریان طبیعی خون در کبد مختل شده و این اندام مهم نمی تواند به درستی عملکردهای حیاتی خود را انجام دهد. یکی از این عملکردها، تصفیه سموم از خون و پردازش مواد مغذی دریافتی از غذاست. اگر این روند ادامه دار و درمان نشده باقی بماند، ممکن است کبد کاملا از کار بیفتد و کودک به پیوند کبد نیاز پیدا کند.

نکته مهم اینجاست که کبد سالم توانایی فوق العاده ای در ترمیم خود دارد، اما در صورت ابتلا به بیماری های مزمن، این توانایی از بین می رود و سیروز کبدی ایجاد می شود.

در نوزادان و کودکان بسیار خردسال، علت اصلی سیروز کبدی در کودکان معمولا مشکلات مادرزادی یا ارثی کبد است؛ مثلا بیماری ای به نام «آترزی صفراوی». اما در کودکان بزرگ تر، بیماری هایی مانند «بیماری ویلسون» یا «هپاتیت خودایمنی» از علل شایع سیروز هستند.

نکته ای که باید بدانید این است که برخلاف بزرگسالان، مصرف الکل توسط پدر یا مادر هیچ ارتباطی با بروز سیروز در کودک ندارد. حتی اگر مادر در دوران بارداری مشروبات الکلی مصرف کرده باشد، این موضوع نمی تواند به تنهایی باعث ایجاد سیروز در نوزاد شود.

سیروز کبدی در کودکان چه خطراتی برای آن ها دارد؟

اگر سیروز کبدی در کودکان درمان یا کنترل نشود، می تواند عوارضی جدی ایجاد کند. برخی از این عوارض عبارت اند از:

• نارسایی کلیه
• سوء تغذیه و ضعف شدید بدنی
• دیابت
• سرطان کبد

همچنین کودکانی که دچار سیروز کبدی هستند بیشتر از سایر کودکان مستعد عفونت های مکرر، کبودی های ناگهانی و خونریزی های غیرعادی می باشند.

کبد چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

کبد دومین عضو بزرگ بدن انسان است و در قسمت فوقانی شکم قرار دارد. این عضو حیاتی نقش های بسیار زیادی در حفظ سلامتی ایفا می کند که برخی از مهم ترین آن ها عبارت اند از:

• تولید پروتئین هایی که به انعقاد طبیعی خون کمک می کنند
• کمک به حمل اکسیژن و تقویت سیستم ایمنی بدن
• تولید صفرا برای هضم چربی ها و جذب ویتامین های محلول در چربی
• ذخیره مواد مغذی اضافی مانند ویتامین ها و قندها
• پاک سازی خون از سموم، مواد شیمیایی و داروهای اضافی
• تنظیم قند خون و کلسترول بدن

از آنجا که کبد تقریبا در همه فعالیت های متابولیکی بدن نقش دارد، هرگونه آسیب به آن می تواند عواقب جدی در سلامت عمومی کودک داشته باشد.

سیروز کبدی در کودکان چه علائمی دارد؟

سیروز کبدی در کودکان، به ویژه در مراحل اولیه، ممکن است علائم خاصی نداشته باشد یا علائم آن با بیماری زمینه ای که باعث آسیب به کبد شده، اشتباه گرفته شود. اما با پیشرفت بیماری، نشانه های زیر می توانند ظاهر شوند:

علائم اولیه سیروز کبدی در کودکان:

• کاهش اشتها
• تهوع یا استفراغ
• کاهش وزن یا عدم افزایش وزن کافی
• احساس ضعف و بی حالی
• درد یا تورم شکم
• ظاهر شدن رگ های خونی ریز و عنکبوتی شکل روی پوست (که به آن “اسپایدر آنژیوما” گفته می شود)

علائم پیشرفته تر با پیشرفت سیروز:

• یرقان (زردی پوست و سفیدی چشم ها)
• کبودی یا خونریزی آسان، مانند خون دماغ یا خونریزی های پوستی
• ورم پاها (ادم) یا شکم (آسیت) به دلیل تجمع مایع
• اختلال در تمرکز یا گیجی (آنسفالوپاتی کبدی) به دلیل تجمع سموم در خون
• نارسایی کلیه
• خونریزی از واریس مری (رگ های متورم در مری که ممکن است به شدت خونریزی کنند)

علائم مرتبط با فشار خون بالا در ورید پورت (پورتال هایپرتنشن):

• بزرگ شدن طحال
• واریس مری یا معده که ممکن است بدون علامت باشد تا زمانی که دچار خونریزی شود
• کاهش سطح اکسیژن خون در موارد نادر مانند سندرم کبدی-ریوی (Hepatopulmonary Syndrome)

نکته مهم:

بعضی از این علائم ممکن است تدریجی و خفیف باشند، اما در هر کودک متفاوت ظاهر می شوند. تشخیص زودهنگام از طریق معاینه پزشکی منظم، آزمایش خون، سونوگرافی و در صورت نیاز، نمونه برداری از کبد بسیار اهمیت دارد.

آیا سیروز کبدی در کودکان قابل درمان است؟

سیروز کبدی یک بیماری مزمن و پیش رونده است، یعنی به مرور زمان وخیم تر می شود و به طور کامل قابل برگشت نیست. اما خبر خوب این است که با تشخیص به موقع و مراقبت های پزشکی مناسب، می توان سرعت پیشرفت آن را کاهش داد و کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشید.

در بسیاری از موارد، پزشکان با استفاده از دارو، رژیم غذایی خاص، کنترل عفونت ها و نظارت دقیق، می توانند کودک را از رسیدن به مرحله نهایی سیروز بازدارند. در موارد شدید، پیوند کبد تنها راه حل نهایی خواهد بود.

سیروز کبدی در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشکان معمولا بر اساس ترکیبی از علائم بالینی، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش خون، به سیروز کبدی در کودکان مشکوک می شوند. در برخی موارد، برای اطمینان از تشخیص و تعیین شدت آسیب دیدگی کبد، ممکن است نمونه برداری از کبد (بیوپسی کبد) انجام شود.

یکی از ابزارهایی که در تشخیص شدت بیماری به ویژه در کودکان استفاده می شود، نمره بندی Child-Turcotte-Pugh (CTP) یا «نمره چایلد» است. این سیستم که به افتخار جراحانی که آن را توسعه دادند نام گذاری شده، وضعیت عملکرد کبد کودک و میزان تغییرات ناشی از سیروز در سایر اندام های بدن را به صورت عددی مشخص می کند.

درمان سیروز کبدی در کودکان چگونه انجام می شود؟

در بیشتر موارد، درمان قطعی برای سیروز کبدی در کودکان وجود ندارد. کودکان مبتلا به این بیماری معمولا تا پایان عمر نیاز به مراقبت های پزشکی پیوسته دارند. هدف اصلی درمان، جلوگیری از بدتر شدن آسیب های کبدی و مدیریت بیماری یا اختلال زمینه ای است که باعث آسیب به کبد شده است.

تغذیه سالم برای کودک مبتلا به سیروز

از آنجایی که کبد در جذب مواد مغذی نقش کلیدی دارد، رعایت تغذیه سالم برای کودکان مبتلا به سیروز کبدی بسیار حیاتی است. پزشک ممکن است برای افزایش وزن کودک و حمایت از رشد او، مکمل های کالری دار یا شیر خشک های مخصوص تجویز کند.

پایش و چکاپ منظم

سیروز کبدی در کودکان می تواند روی اندام ها و سیستم های مختلف بدن اثر بگذارد، به همین دلیل معاینه های منظم و پیگیری های تخصصی نقش مهمی در پیشگیری از عوارض دارند. برخی از مراقبت های رایج شامل موارد زیر هستند:

• داروهای مدر (دیورتیک ها) برای کاهش تورم در پاها یا شکم
• غربالگری منظم برای واریس مری (رگ های گشادشده و خطرناک در دیواره مری)
• غربالگری برای فشار خون پورتال یا سندرم کبدی-ریوی (هپاتوپولمونری)

سیروز و مصرف دارو در کودکان

پیش از مصرف هر نوع دارو یا مکمل برای کودک، حتی ویتامین ها، حتما باید با پزشک کودک مشورت شود.

کبد آسیب دیده توانایی خود را در تجزیه و متابولیسم داروها از دست می دهد، بنابراین حتی داروهای بدون نسخه یا مکمل های گیاهی ممکن است در بدن کودک بسیار قوی تر از حالت طبیعی عمل کنند. در برخی موارد دیگر، کبد نمی تواند دارو یا مکمل را به شکل فعال آن تبدیل کند، در نتیجه اثربخشی دارو کاهش می یابد.

چه زمانی کودک به پیوند کبد نیاز دارد؟

دو مورد از جدی ترین پیامدهای سیروز کبدی در کودکان، نارسایی کبدی و سرطان کبد است. اگر یکی از این دو وضعیت پیشرفت کند، پزشکان ممکن است انجام پیوند کبد را به عنوان تنها راه درمان پیشنهاد دهند.